Termiz davlat universiteti pedagogika fakulteti psixologiya kafedrasi

KOGNITIV MODEL

Kognitiv modelga ko'ra, odamlarning his-tuyg'ulari va xatti-harakatlari turli xil hayotiy vaziyatlarni idrok etishga bog'liq.

Odamlarning his-tuyg'ularini voqealarning o'zi emas, balki ularni qanday talqin qilishini belgilaydi (Beck, 1964; Ellis, 1962).

Masalan, bir necha kishi kognitiv terapiya asoslari bo'yicha kitob o'qiyotganini tasavvur qiling. Har bir inson o'qiyotganda

nima haqida o'ylashiga qarab, olingan ma'lumotlarga turli xil hissiy munosabatda bo'ladi.

O'quvchi A: "Hmm, bu juda yaxshi ma'lumot. Bu kitob menga yaxshi terapevt bo'lishga yordam beradi!"

O'quvchi A yoqimli hayajonda.

O'quvchi B esa "Bu bema'nilik. Juda yuzaki yondashuv.

Bu ish bermaydi" deb o'ylaydi. U hafsalasi pir bo'ldi.“B” o‘quvchisi “Bu kitob mening umidlarimni oqlamadi, pulimni behuda sarfladim”, deb o‘ylaydi. U g'azablangan.O'quvchi D: "Balki men buni o'z ishimga qo'llashga harakat qilishim kerak. Lekin muvaffaqiyatga erishamanmi?" - va u tashvish bilan engilgan.O'quvchi D ning fikrlari: "Bu juda qiyin. Men buni hech qachon tushunolmayman. Men yaxshi terapevt bo'lolmayman". O'quvchi D juda xafa.

Avtomatik fikrlaringizni tan olishni o'rganib, keyingi qadamni qo'yishingiz mumkin; ularning ishonchliligini baholang. Agar siz talqinlaringiz noto'g'ri ekanligini tushunib, ularni o'zgartirsangiz, kayfiyatingiz yaxshilanadi. Kognitiv terapiya nuqtai nazaridan shuni ta'kidlash mumkinki, agar disfunktsional fikrlar oqilona fikrlash uchun mos bo'lsa, his-tuyg'ular odatda o'zgaradi. Avtomatik fikrlarni baholash 8-bobda batafsil yoritilgan. Ammo avtomatik fikrlar qayerdan keladi? Odamlarni bir xil yoki o'xshash vaziyatlarni butunlay boshqacha tarzda idrok etishga nima majbur qiladi? Ushbu savollarga javob berish uchun biz sizga chuqurroq va mustahkamroq kognitiv hodisani taqdim etishimiz kerak: e'tiqodlar.

Avtomatik fikrlaringizni tan olishni o'rganib, keyingi qadamni qo'yishingiz mumkin; ularning ishonchliligini baholang. Agar siz talqinlaringiz noto'g'ri ekanligini tushunib, ularni o'zgartirsangiz, kayfiyatingiz yaxshilanadi. Kognitiv terapiya nuqtai nazaridan shuni ta'kidlash mumkinki, agar disfunktsional fikrlar oqilona fikrlash uchun mos bo'lsa, his-tuyg'ular odatda o'zgaradi. Avtomatik fikrlarni baholash 8-bobda batafsil yoritilgan. Ammo avtomatik fikrlar qayerdan keladi? Odamlarni bir xil yoki o'xshash vaziyatlarni butunlay boshqacha tarzda idrok etishga nima majbur qiladi? Ushbu savollarga javob berish uchun biz sizga chuqurroq va mustahkamroq kognitiv hodisani taqdim etishimiz kerak: e'tiqodlar.