Termiz davlat universiteti pedagogika fakulteti
Yüklə 0,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Uchinchidan
|
Birinchidan, o’quvchining kurish va fazoviy fikrlash qobiliyatini
rivojlantiradi, yahni o’rganish jarayoniga miyaning tasviriy o’ng yarim shari boy imkoniyatlari qo’shiladi.
ko’rsatuvchi surat (rasm), o’quvchida tizimli bilim shakllanishiga yordam beradi. Uchinchidan rangli suratlar, o’quv informatsion materialni qabul qilinish va eslanish samarasini oshiradi, hamda o’quvchilarni estetik tarbiyalash vositasi bo’lib xizmat qiladi. Insonning bilim olishi, fikrlashning xuddi ikkita mexanizmdan foydalanganidek bo’ladi: ularning biri simvolli bo’lsa, ikkinchisi geometrik (algebraik) bo’ladi. Kognitiv grafikaning asosiy vazifasi bilim olish jarayonining faollashtiruvchi fikrlashning simvolli va geometrik (algebraik) mexanizmlarni o’z ichiga olgan, bilim berishni uyg’unlashgan modellarini yaratishdan iboratdir.
19
Grafik (ko’zga ko’rinuvchi) axborot miyaning o’ng yarim shari imkoniyatlarini faollashtiradi, oliy ma’lumotli mutaxassis uchun zarur bo’lgan, tasviriy fikrlash qobiliyatini, intuitsiyasini rivojlantiradi. Buyuk olim A.Eynshteyn aytganidek "intuitsiya xaqiqatda eng katta boylikdir. Mening ishonchim komilki, bizning fikrlashimiz asosan simvollar orqali shu bilan birga biz anglamasdan kechadi". Haqiqatda ilm-fan gepotezasiz (farazsiz), faraz zsa intuitsiyasiz mavjud bo’lmaydi. Shu bilan birga, ko’rgazmali axborot og’zaki axborotdan ko’ra, ahamiyatliroq va unumliroqdir. Ko’rish mexanizmining axborotni qabul qilish qobiliyati, eshitishnikidan ko’ra ancha yuqoridir. Bu esa o’z navbatida, ko’rish tizimiga, inson qabul qilinadigan axborotning qariyb 90 foizini yetkazish imkoniyatini beradi. Undan tashqari ko’rgazmali axborot bir vaqtning o’zida beriladi. Shuning uchun axborotni qabul qilish va eslashga og’zaki axborotdan ko’ra kam vaqt talab etiladi. Ko’rgazmali axborot ishlatilganda, taassurot hosil bo’lishi og’zaki bayondan ko’ra o’rtacha ‘-6 martaba tezroq kechadi. Insonning ko’rgazmali axborotdan ta’sirlanishi, og’zaki axborotdan ko’ra ancha yuqori bo’ladi. Ko’pchilik xollarda u oxirgisini o’tkazib yuboradi. Ko’rgazmali axborotni qayta takrorlash oson va aniqroqdir. Odamning ko’rgazmali axborotga ishonchi, og’zaki axborotdan ko’ra yuqori bo’ladi. Shuning uchun "yuz bor eshitgandan ko’ra, bir bor ko’rmoq afzalroqdir" deb bejiz aytilmagandir. Shu bilan birga, ko’rgazmali axborotda, qabul qilish va eslash unumi, uni ko’rsatilishi orasidagi muddatni uzoqligiga bog’liq bo’lmaydi, og’zaki axborotning o’zlashtirilishi esa bunga bog’liq bo’ladi. O’rni kelib yana bir muhim tafsilotni qayd etish lozim: simvolli-ko’rgazmali axborotni qabul etish, o’qitish samarasini oshiradi. Shuning uchun o’quv-ilmiy adabiyotdan va kompg’yuter texnikasi vositasida olinadigan axborotni ko’paytirishga shart-sharoit yaratish zarur. Bu esa, o’qitishni individuallashtirish zarurligini ko’rsatadi. 8. Xatoliklarga tayanish tamoyili. Bu tamoyil o’qitish jarayonida doimiy ravishda xatoliklarni izlash uchun vaziyatlar yaratilishiga, o’quvchilarning ruhiy 20
faoliyati funktsional tizimi tarkibida oldindan payqash tuzilmasini shakllantirishga qaratilgan didaktik materiallar va vositalarni ishlab chiqishga yo’naltirilgan bo’ladi. Bu tamoyilning amalga oshirilishi, o’quvchida tanqidiy fikrlash qobiliyatini rivojlanishiga yerdam beradi. 9. O’quv vaqtini tejash tamoyili. Bu tamoyil o’quvchilarda individual va mustaqil ishlash uchun o’quv vaqtining zaxirasini yaratishga yo’naltirilgan bo’ladi. To’g’ri tashkil qilingan modulli o’qitish, o’qish vaqtini 30% va undan ortiq tejash imkoniyatini beradi. Bunga esa modulli o’qitishning barcha tamoyillarini to’la amalga oshirilganda, o’quv jarayoni kompg’yuterlashtirilganda, yondosh fanlarning o’quv dasturlari muvofiqlashtirilganda erishish mumkin. O’tkazilgan nazariy izlanishlar natijasi bo’yicha quyidagi xulosalar qilindi: modulli o’qitishning xozirgi zamon nazariyasi va amaliyotida ikki xil yondashuvni ajratib ko’rsatish mumkin: fan bo’yicha faoliyat yondashuvi va tizimli faoliyat yondashuvi kasb-hunar kollejlarida ixtisoslikni egallab olish bilan bevosita bog’liq bo’lgan kasbiy fanlarni o’rgatishda tizimli faoliyat yondashuvi asosidagi modulli o’qitish texnologiyasini, o’quv rejada ko’rsatilgan boshqa kasbiy fanlarni o’rgatishida esa fan bo’yicha faoliyat yondashuvi asosidagi modulli o’qitish texnologiyasini qo’llash maqsadga muvofiqdir. 10. Texnologik tamoyili. Bu tamoyil o’quvchilar tomonidan o’qitishning ko’zlangan natijalarga erishish kafolatini ta’minlovchi, o’qitish va bilimni o’zlashtirish jarayonini, tizimli modulli yondashuv asosida ro’yobga chiqarishni anglatadi. Mazkur tamoyil quyidagilar orqali ta’minlanadi: − maksimal aniqlashtirilgan o’quv maqsadlarni ishlab chiqish, ularni o’lchash va baholash mezonlarini tanlash; − qo’yilgan o’quv maqsadlarga erishishiga yo’naltirilgan o’quv jarayonini ishlab chiqish va aniq tasvirlash; 21
− o’quv maqsadlarini, butun o’quv jarayonini o’qitish natijalariga kafolatli erishishga yo’naltirish; − o’qitish natijalarini tezkor baholash va o’qitishga tuzatishlar kiritish; − o’qitish natijalarini yakuniy baholash. Texnologik tamoyili, o’qitishni qayta takrorlanadigan jarayonga aylanishiga imkon beradi. Modulli o’qitish tizimida o’rgatuvchi sikllar soni, o’quv fanining modullari soniga teng bo’ladi. O’quv maqsadlariga erishish uchun o’quv mehyoriy hujjatlarning uzviyligini ta’minlash tayanch sharoitlarini yaratish zarur. Ushbu maqsadlarda uzviylik tamoyilini qo’llash tavsiya etiladi. 11. Uzviylik tamoyili. Bu tamoyil o’quv maqsadlariga erishish imkoniyatini ta’minlash uchun o’quv rejasi va dasturlarni ishlab chiqishda tizimli yondashishin anglatadi. Bunda fanlarning maqsadlariga ko’ra, o’quv rejadagi soatlar mosligi ta’minlanadi. Modulli o’qitish tamoyillari – modulli o’qitish texnologiyalarning nazariy asoslaridir.
|