Termiz davlat universiteti tojik filologiyasi va sharq tillari kafedrasi

O‘tgan zamon davom fe’li bo’lishsizlik shaklining

O‘tgan zamon davom fe’lining bo‘lishsiz shakliمی -mi oldiga نه-–na inkor yuklamasini keltirish bilan yasaladi .

نمی اوردم namiovardam, نمی اوردی namiovardi,نمی اورد namiovard,

اوردیم نمی nami ovardim, نمی اوردید namiovardid, نمی اوردند namiovardand.

O‘tgan zamon davom fe’li qanday ma’nolarni ifodalaydi.

O‘tgan zamon davom fe’li ish-harakatning o‘tgan zamonda boshlanib, tugallanmaganligini yoki harakatning takroriy ravishda bajarilib kelganligini bildiradi. تمام سال این کتاب را مطاله می کردیم tmome sol in ketobro mo‘tole’e mikardam – yil bo‘yi bu kitobni o‘qir edik. ما هر روز چند بار به او تلفن می کردیم mo har ruz chand bor be u telefo‘n mikardim – biz har kuni bir necha bor telefon qilar edik.

O‘tgan zamon davom fe’li ish-harakatning a) ma’lum paytda boshlanib, ma’lum paytgacha davom etganligini; b) takroran, ya’ni bir necha marta takrorlanganligini; c) bir vaqtning o‘zida ikki ish-harakat haqida gap ketsa, biri ikkinchisidan oldinroq boshlanganligini bildiradi.

من تمام روز کار می کردم man tamome ruz kor mikardam -kun bo’yi ishlardim

هفته ای سه بار به کتبخانه می رفتمhafte-i se bor be kutubxone miraftam -haftada uch marta kutubxonaga borardim

وقتی تو آمدی، برادرم به گلها آب می دادvaqti to’ omadi barodaram be go’lho ob midod-sen kelgan paytda akam gullarni sug‘orardi

O‘tgan zamon davom fe’lining so‘zlashuv shaklidaهی hey – doimo, har vaqt ravishdoshi qo‘llaniladi.

1-topshiriq.Quyidagi fe’llarni moziye estemroriyda tuslang.

نشستن، خواندن، حرف زدن، بر گشتن، فرا گردن، بر خاستن

2-topshiriq.Quyidagi gaplarni o‘qing va tarjima qiling.

وقتیکه اورا دیدم با دوستش صحبت می کرد. دختر کوچکش زمستان هر روز جوراب گرمی می پوشید. هفته پیش هر روز سر درس متنی ترجمه می کردیم. روزهای جمعه از شهر خارج می شدیم. موقعیکه استراحت می کردیم مهمان آمد. زمانیکه کوچک بود هر روز توپ بازی میکرد. به اُطاقتون هی سر می زدم ولی شمارا هیچ ندیدم. وقتیکه غذا حاضر می شد ما صحبت می کردیم. همینکه از پنجره نگاه می کردم ماشین آمد. ازش هی می پرسیدم ولی هیچ جوابی نشنیدم.

3-topshiriq.Quyidagi gaplarni fors tiliga tarjima qiling.

Men hech qachon Tehronda bo‘lmaganman. Urush boshlanganda biz Obodondda yashar edik. Ular har juma kuni shahar tashqarisiga chiqar edilar. Biz bir necha kun qishloqda dam oldik. Uning otasi har kuni ertalab gazeta o‘qir va radio eshitar edi. Birinchi kursda biz fors tilidan o‘zbek tiliga tarjima qilar edik. Men kelganimda ular ovqatlanayotgan edilar. Kecha kun bo‘yi yomg‘ir yog‘di.

4-topshiriq.O’qing, yozing va tarjima qiling.

وقتیکه دانشجو بودم، یک همخانه ی خیلی تنبل داشتم که هیچ وقت کار نمی کرد، بیشتر وقتها در رختخواب دراز میکشید و روزنامه و مجله می خواند، یا به موسیقی گوش می داد. وقت شام و ناهار همیشه پیش از همه سر میز می نشست، ولی هر گزنه اُتاق را تمیز می کرد، نه آشپزی میکرد و نه ظرف می شست. ناچار من خودم، هم آشپزی می کردم و هم اتاق را تمیز می کردم و هم ظرف را می شستم و او هر گز به روی خود نمی آورد. روزهای اول، من از تنبلی او عصبانی می شدم، ولی هر گز گله ای نمی کردم. این هم اتاق برادر بزرگ من بود.

Savollar:

1. 
   O‘tgan zamon davom qanday fe’li yasaladi?
   
2. 
   O‘tgan zamon davom fe’li bo’lishsizlik shakli qanday yasaladi va tuslanadi?
   
3. 
   O‘tgan zamon davom fe’li qanday ma’nolarni ifodalaydi?