Termiz davlat universiteti tojik filologiyasi va sharq tillari kafedrasi

Shaxssiz gaplar

Shaxssiz gaplarda ega grammatik jihatdan ifoda etilmaydi.

Fors tilida shaxssiz gaplarning kesimi می شودmishavad ( bo‘ladi ), نمی شود namishavad ( bo‘lmaydi ), می توان mitavon ( bo‘ladi ), نمی توان namitavon (bo‘lmaydi ), باید boyad ( kerak ), نباید naboyad ( kerak emas ) so‘zlarini qisqartirilgan infinitiv shaklidagi fe’l bilan birikuvi orqali ifodalanadi.

می شود رفتmishavad raft – borish mumkin, می توان رفتmitavon raft- borish mumkin, نمی شود رفتnamishavad raft- borib bo‘lmaydi, نمی توان رفتnamitvon raft- borib bo‘lmaydi,باید رفت boyad raft- borish kerak,نباید رفت naboyad raft- borish kerak emas.

قدیم ترین نسخ خطی آثار علیشیر نوایی را می توان در انستیتوی خاورشناسی مطالعه کرد.qadimtarin no‘saxe xattiye osore alisher navoyiro mitavon dar anstituye xovarshenosi mo‘tole’e kard – Alisher Navoiyning eng qadimgi qo‘lyozmalarini Sharqshunoslik institutida mutolaa qilish mumkin.

1-topshiriq. Matnni o‘qib tarjima qiling va undagi shaxssiz gaplarni aniqlang.

2-topshiriq. Quyidagi maqollarni ko‘chirib yozing, ularni yod oling va ulardagi shaxssiz gaplarnig yasalishini aytib bering.

1) سگ را به روز به شکار نتوان برد.

2) زنده را می توان کشت، کشته را زنده نتوان کرد.

3) از نردبان پله پله بالا باید رفت.

4) آفتاب را با دو انگشت نمی توان پنهان کرد.

5) کشته را با زر و زور زنده نتوان کرد.

6) به صبر از غوره حلوا می توان ساخت.

7) با یک دست دو هندوانه نمی توان بر داشت.

8) آتش را با آتش نمی توان خاموش کرد.

9) تا نهال تر است باید راست کرد.

10) تا صلح توان کرد در جنگ مکوب.

3-topshiriq. Quyudagigaplarniforschagatarjimaqilig.

Hamisha tozalikka rioya qilish kerak. Ovqat yeyishdan oldin qo‘lni sovun bilan yuvish kerak. Dars vaqtida faqat fors tilida gaplashish kerak. Bu yerga o‘tirsa bo‘ladimi. Tezda doktorning oldiga borish kerak. Ko‘p o‘qish va ko‘p ishlash kerak. Bugingi ishni ertaga qoldirish kerak emas, Uyqudan turgandan so‘ng 10-15 daqiqa badan tarbiya qilish kerak. Bu xabarni tezda unga etkazish kerak. Bunday havoda paltosiz uydan tashqariga chiqib bo‘lmaydi. Uni faqat dam olish kunlari uyidan topish mumkin. Arab tilini qanday qilib o‘rgansa bo‘ladi.

4-topshiriq. Eshting va tarjima qiling.

وسعت اراضی مساحت ایران یک میلیون و ششصد و چهل و هشت هزار کیلومتر مربع است. جمعیت کشور ایران بیش از شصت و پنج میلیون نفر است. پایتخت کشور ایران شهر تهران است. در شمال ایران دریای خزر و در جنوب ایران دریای عمان و خلیج فارس قرار دارد. بیش از نیمی از خاک ایران را دشتها و کوهستانها تشکیل می دهد. مرکز و جنوب شرقی ایران از صحراها و دشتهای کویری پهناور پوشیده شده است. وسیعترین دشتهای ایران عبارتند از دشت کویر، کویر لوت، کویر نمک و غیره. آب و هوای صحراها و دشتها خیلی گرم و خشک است و زندگی مردم در آنجا خیلی سخت است.

Savollar:

1.