Tetrafosfor geptasulfid asosida boradigan oksidlanish-qaytarilish jarayonini turli XIL metodlar yordamida reaksiya tenglamasini tenglashtirish usullari

TETRAFOSFOR GEPTASULFID ASOSIDA BORADIGAN OKSIDLANISH-QAYTARILISH JARAYONINI TURLI XIL METODLAR YORDAMIDA REAKSIYA TENGLAMASINI TENGLASHTIRISH USULLARI.


Tilyabov Maxsudjon Umurzokovich
O`zbekiston-Finlandiya Pedagogika Instituti
“Aniq-tabiiy fanlar va jismoniy madaniyat” fakulteti,
Tabiiy fanlar kafedrasi o`qituvchisi
E-mail: [e-mail]


Pardayev Ulug`bek Xayrullo o`g`li
O`zbekiston-Finlandiya Pedagogika Instituti
“Aniq-tabiiy fanlar va jismoniy madaniyat” fakulteti,
Kimyo ta’lim yo’nalishi 240-guruh talabasi
E-mail: [e-mail]


Annotasiya. Tetrafosfor geptasulfid qatnashgan oksidlanish-qaytarilish reaksiya tenglamalarning yechimini topishda boshqa oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarida keng ishlatiladigan elektron balans va ion-elektron usullari muammolarga duch keladi, ya`ni dagi fosfor va oltingugurtning oksidlanish darajalarini aniqlashda qiyinchilik mavjud. Shu sababli qatnashgan oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari tenglamalarini yangi usullardan foydalanib ishlash to`g`ri natija beradi


Kalit so`zlar: Tetrafosfor geptasulfid, oksidlanish-qaytarilish, reaksiya, tenglama, elektron balans, ion-elektron, fosfor, oltingugurt, oksidlanish daraja.

Odatdagi oksidlanish-qaytarilish reaksiya tenglamalar yechimini elektron balans va ion-elektron usullari yordamida hisoblanadi. Ushbu usullarda yechim olish uchun oksidlangan va qaytarilgan moddalar tarkibidagi oksidlanish darajasi o`zgargan ya`ni atom tarkibidan elektron chiqargan hamda elektron qabul qilgan atomlar ajratib olinadi, so`ngra oksidlanish darajalariga qarab hisoblash ishlari amalga oshadi. ^[5]

0 0 +2 -2
Masalan: Cu+O₂ CuO tenglamasini tenglashtiramiz
0 +2
Cu -2ĕ Cu 2 4 2 1ta mis atomi tarkibidagi 2 dona elektronni berib-qaytaruvchi
0 -2
O₂+4ĕ 2O 4 2 1 2ta kislorod atomi tarkibidagi 4 dona elektronni qabul qilib-oksidlovchi
2Cu+O₂=2CuO

Barchasi moddalarimiz uchun ushbu usul amal qilmay qoladi, masalan organik moddalar oksidlanish-qaytarilish tenglamasida avval reaksiyaga kirishayotgan va hosil bo`lgan organik moddalarning strukturasini yoziladi.Oksidlanish darajasi o`zgarganlari ajratib hisoblash ishlari olib boriladi.

P₄S₇ qatnashgan oksidlanish-qaytarilish reaksiya tenglamasini tenglashtirishning turli usullari mavjud:
1-usul: Quyidagi reaksiya tenglamasida koeffitsiyent tanlashda P₄S₇ning oksidlanish darajasini 0(nol)ga teng deb qabul qilanadi va hisoblash ishlari amalga oshiriladi.^[6] 0 0 +5 +5 +6 +2
P₄S₇+HNO₃+H₂O H₃PO₄₊H₂SO₄+NO
0 +5
4P -20ĕ 4P 20 4ta fosfor atomi 20 dona elektron berib
0 +6 62 3 qaytaruvchi
7S -42ĕ 7S 42 7ta oltingugurt atomi 42 dona elektron berib
+5 +2
N +3ĕ N 3 62 1ta azot atomi 3 ta elektron qabul qilib – oksidlovchi

3P₄S₇+62HNO₃+8H₂O=12H₃PO₄+21H₂SO₄+62NO