Texnik mexanika

Qiya tishli silindrsimon g’ildirakli uzatmalarni kontak kuchlanish buyicha hisoblash. Qiya tishli silindrsimon g’ildiraklar ishlaganda, ilashishda bir vaqtning o’zida bir necha juft tishlar qatnashadi, bu esa har bir tishga to’g’ri keladigan yuklanish qiymatini kamaytirib mustahkamligini oshiradi. Shuningdek, g’ildirak tishlarini burchak ostida joylanishi dinamik kuchlarning qiymatini kamaytiradi.

Kontakt kuchlanishning hisobiy qiymatini anqlashda to’g’ri tishli silindrsimon g’ildiraklar uchun berilgan formuladan foydalanamiz, ya’ni



bu yerda:Z_H=1,76cosβ – ilashayotgan g’ildirak tishlarining shaklini hisobga oluvchi koeffisiyent, ≈1.71; Z_ξ= - yon koplanish koeffisiyenti, ≈0.8.

Z_n=275MPa^1/2-uzatma g’ildiraklarning mexanik xarakteristikalarini xisobga oluvchi koeffisiyent (po’lat materiallar uchun), demak,

σ_N=376

k_Na, k_Hβ, k_Nυ-koeffisiyent qiymatlari yuqorida berilgan.

Uzatmani loyixalash uchun yuqoridagi formulani o’qlararo masofaga nisbatan yechib, qo’yidagi ifoda oladi:

Egilishdagi kuchlanish xosil bo’ladigan yuza

1.11-rasm

Egilishdagi kuchlanish qiymatini aniqlash


Tishli g’ildiraklarni egilishdan kuchlanish bo’yicha hisoblash. Asosan ochiq tishli uzatmalar, shuningdek tish yuzasining qattiqligi HRC<60 bo’lgan yopiq tishli uzatma g’ildirak tishlari egilishidagi kuchlanish bo’yicha mustaxkamligi tekshiriladi, bunda qo’yidagi shart bajarilishi kerak:

σ_f<[σ_f]

bu yerda σ_f-egilishdagi kuchlanishni xisobiy qiymati. MPa; [σ_f]-egilishdagi kuchlanishni ruxsat etilgan qiymati, MPa.

Tishli g’ildiraklarni egilishdan mustaxkamlikka hisoblashda qo’yidagi soddalashtirishlarni qabul qilingan.

1. Tishga ta’sir etuvchi kuch uning uchiga qo’yilgan bo’lib, faqat bitta tish vositasida uzatiladi deb, hisoblanadi.

2. Ishqalanish kuchi katta bo’lmaganligi sababli hisobga olinmaydi.

Z. Tish konsolli balka deb qaraladi.

Ma’lumki, g’ildirakning ilashishda bo’lgan tishlariga ta’sir etuvchi asosiy kuch, ularning sirtiga tik bo’lib ilashish chizig’i bo’yicha yo’nalgan Fn kuchdir. Hisobni osonlashtirish uchun bu kuch ilashish qutbiga ko’chirilib, tashkil etuvchi aylana kuch F_t’ bilan radial kuch F_r’ ga ajraladi. Bu kuchlarni tish asosida hosil bo’lgan kuchlanish quyidagicha hisoblanadi.

1.11-rasm

σ_f=σ_eg-σ_c=F_t’l/W-F_r’/A

bu yerda σ_eg=F_t'/A -eguvchi momentdan tish asosida hosil bo’lgan kuchlanish; σ_c=F_r’/A markazdan qochma kuch ta’sirida xosil bo’lgan ko’chlanish; W=bS²/6-tish asosining qarshilik momenti; A=bs- tish asosining yuzasi; b,s,l ning o’lchamlari rasmda ko’rsatilgan.

Tajribalar shuni ko’rsatadiki, kuchlanishning absalyut qiymati tolalar siqilgan tomonda katta bo’lsa ham, tishlar aksariyat tolalar cho’zilgan tomondan sinadi. Shuning uchun yuqoridagi tenglikda σ_s oldiga (-) ishorasi kuyilgan.

Formulalarda 1 va s ning absalyut qiymatlarini aniqlash qiyin bo’lganligi tufayli hisoblaщda ulardan foydalanish noqulay. Shuning uchun har xil moduli tishlarning o’xshashligidan foydalanib, ular o’lchamsiz koeffisiyentlar ya’ni 1’, s’ bilan almashtiriladi:

1’=1/m, s'=s/m

Bu koeffisiyent qiymatlarini yuqoridagi formulaga qo’yib qo’yidagi ifoda olinadi:



bu yerda: K_f = K_fa - K_fυ - K_fβ - yuklanish koeffisiyenti; K_n-kuchlanishning to’planishini hisobga oluvchi nazariy koeffisiyent.

Bu ifodada [61’/(s’)²]=Y_f tish shakli koeffisiyenti. Demak, egilishidagi kuchlanishning hisobiy qiymati:

σ_F=

bu yerda: [σ_F]-eguvchi kuchlanishning joiz qiymata. U_F- tish shaklining qiymata siljish koeffisiyentti x bilan tishlar soni Z ga bog’liq bo’lib, jadvaldan olinadi.