Texnologik jarayonlarni nazorat qilish va avtomatlashtirish

п..
У
КУ
пю
К1
п.
и
К.V
пю
К1
1
2
270
0,7
270
0,7
170
0,7
270
0,71
4
100
2
2
40
0,5
60
0,6
15
0,5
60
0,81
3
20
0,8
20
0,8
4
25
1

---

3
2
4
90
0,6
90
0,6
50
40
0,6
1
90
0,77
4
2
3
80
0,7
80
0,7
80
0,85
80
0,85
5
1
3
+
0,2
0,2
+
0,85
0,85
6
1
2
32
0,2
32
0,2
32
1
32
1
7
2
3
4
+
0,8
0,8
+
+
0,9
1
0,95
8
2
3
75
0,6
75
0,6
75
0,8
75
0,8
9
1
4
140
0,7
140
0,7
95
45
0,7
1
140
0,8
10
1
+
0,85
0,8
11
1
3
+
0,2
0,2
+
1
1
12
1
2
3
4
60
60
0,2
0,3
120
0,25
60
60
0,7
0,9
120
0,8
21.6- §. PR IN SIPIA L ELEKTR VA PNEVMATIK SXEMALAR
Prinsipial elektr sxemalar (PE S). 
Bu sxemalar avtomatlashtirish tizimi 
b o ‘g ‘inlariga kiruvchi elem entlar tarkibini belgilaydi, u lar orasidagi 
bog‘lanishlarni, asboblar va avtomatlashtirish vositalarining elektr ta ’minot 
usullarini aks ettiradi. PES ni ishlab chiqish uchun dastlabki material 
texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish sxemasi (TJAS) hisoblanadi. PES, 
o ‘z navbatida, birikmalarning sxemalarini (montaj sxemalarini) shchitlar 
oldi chizm alarini va boshqa texnik hujjatlarni ishlab chiqish uchun asos 
bo‘ladi.
PES lar D avlat standartlari talablariga muvofiq bajarilib, ular sxe- 
m alarni bajarish qoidalarini, sxema elem entlarining grafik va harfiy 
belgilashlarini, elektr zanjirlar qismlari markirovkasini belgilab beradi 
(21.6, 21.7- jadvallar). PES quyidagi tartibda ishlanadi: AS asosida PES ga 
talablar ifodalanadi va uning elementlari ketma-ketligi o ‘rnatiladi, ifo- 
dalangan talablarning har biri elem entar zanjirlar ko‘rinishida tasvirlanadi, 
elem entar zanjirlar umumiy sxemaga birlashtiriladi, apparatura tanlanadi va 
ayrim elementlarning elektrik param etrlari hisob qilinadi (qarshiliklar, rele

---

chulg‘amlari, kontaktlar yuklanishlari va h. k.), sxema tekshiriladi va 
tuzatiladi.
PES ni ishlab chiqishda quyidagi mulohazalarga va talablarga 
amal 
qilinadi:
1) soddalik va yaqqollik uchun sxemalarda yoyilma prinsipidan foyda- 
laniladi, u shundan iboratki, turli zanjirlarda amal qilayotgan apparat va 
asboblarning elem entlari sxemaning ishlashi m antig‘iga muvofiq ularning 
konstruktiv bogianishidan tashqari joylashtiriladi;
2) elektr zanjirlarini tasvirlash ketma-ketligi nazorat, signalizatsiya, 
boshqarish va rostlashning ayrim b o ‘g‘inlarining yeyilish tartibiga mos 
kelishi kerak;
3) kontaktlar, shuningdek boshqa ulab uziluvchi qurilmalar norm al 
holatda ko‘rsatiladi, ya’ni zanjirda tok b o im ag an d a yoki tashqi mexanik 
ta ’sir bo im ag an d a ko‘rsatiladi;
4) 
har bir boshqarish zanjiri qarshiligiga o ‘ng tom ondan qisqa tu- 
shuntiruvchi yozuvlar beriladi. H ar bir zanjir yozuvi qo‘shni yozuvlar- 
dan, bu zanjirlar b o iin ish joylarida chiziqlar bilan ajratiladi (21.11-rasm).