Texnologiya va

\ Q ad im d an ish la tilib kelm ayotu.au to 
g 
i 
t 
p ich o q
В Tig'ning uchi orqasiga qaynlgan qa\q i pichoq 
C Orqa qirrasi uchidan taxmiiian 4-5 sm |o\ 
i
ichiga kirgan 
bodomcha pichoq
D Dastasi temir pichoq
h.
O 'rta suyamli pichoq (To g 'n ja \o b - 
\ )
4 Pichoq qanday qismlardan iborat ’
A Pichoq tig', dasta va qindan iborat 
H Bmi/. qalam. naqsh qalam. qavroq 
( Suqma pichoq. suqma son. suqma dastalar 
D Yorma dasta. yorma vog och, suvak. shoxlar 
F Pichoq. qilich. xanjar. qinlar (T o 'g 'ri |avob-A.)
10 Pichoqni ustalar qanday yasaydilar ’
Л Bosqon va damgar orqali 
15 Pichoqchi (Ыа va bosqonchi mclinali orqali 
( Pichoq dastasi karkidonning m ugu/idan yasaladi 
D Pichoq tilning suyagidan yasaladi
I Pichoq charxlarub. oq qtlovi olinib yasaladi (T o 'g 'ri iavob-А )
Muhokama uchun savollar
1 Pichoqchilikm qaysi maktaWamu bilasi/ ’
-V I shlni m ax/u bo'vicha test saxollanga mustaqil ja\ob toping

---

VII. ISH L A 6 CHIQARISH ASOSLARI
7.1. M ulkchilik turlari, marketing va m enejm ent faoliyatining
rivojlanisbi
Bozor iqtisodiyoti mulkchilik shakllarining xilma-xil b o iishini 
talab qiladi, chunki tovar muayyan mulk obyekti bo ig an d ag in a oldi- 
sotdi qilinadi. 0 ‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida ham "Bozor 
munosabatlarim 
nvojlantirishga 
qaratilgan 
0 ‘zbekiston 
iqtisodiyotining negizini xilma-xil shakllardagi mulk tashkil etadi" deb 
ta ’kidlangan.
Janiiyat rivojining hozirgi bosqichida bu mulk o 'z ichiga davlat 
mulkidan tashqari, ishlab chiqarish, xizmat k o isa tis h va matbuot 
sohalaridagi jam oa mulkining xilma-xil turlarmi, ijtimoiy tashkilotlar 
mulkini, uy xo'jaligi va shaxsiy tomorqa xo'jaligi hamda yakka 
tartibdagi mehnat faoliyati bilan b o g iiq b o ‘lgan mehnatkashlaming 
shaxsiy mulkini, tashqi iqtisodiy munosabatlar sohasidagi aralash mulk 
shakjlarini va xususiy mulklami oladi. Shu sababli “0 ‘zbekiston 
Respublikasining mulkchilik to ‘g ‘risida”gi qonunida turli-tuman 
m ulklar quyidagi mulk shakllariga kiritiladi: davlat mulki, jam oa mulki, 
xususiy mulk, aralash mulk.
Davlat mulki - mulk davlatga tegishli b o ig a n d a mulkka egalik 
qilish, foydalanish va uni tasarm f qilish davlat ixtiyorida b o iad i 
Davlat mulki asosan ikki y o ‘1 bilan hosil b o iad i:
1) xususiy mol-mulkni mi 11 iylashtirib, davlat hisobiga o tkazish;
2) davlat m ab lag iari hisobidan korxonalar qurish, davlatga 
qarashli korxona va tashkilotlarga investitsiyalar kiritishni amalga 
oshirish.
Jamoa mulki - muayyan maqsad y o iid a jam oaga birlashgan 
kishilar tomonidan moddiy va m a’naviy boyliklarni hamjihatlik bilan 
ozlashtirishni bildiradi. Bir necha kishilardan iborat jam oaga tegishli 
b o ig a n mulk jam oa mulki deb yuritiladi.
Oilaviy mulk, m ahalla ahli mulki, korxona jam oasi mulki, fermer 
xo'jaligi jam oasi mulki, mamlakat aholisining mulki jam oa m ulkiga 
misol b o ia oladi. Agar smfdoshlar pul y ig ‘ib to ‘p sotib olsangiz, bu 
to"p ham jam oa mulki b o iad i. Jamoa m ulkigajam oaning hamrna a ’zosi 
birgalikda egalik qiladi. Masalan, mahalla uchun hashar usulida 
qurilgan choyxona mahalla ahlining mulki hisoblanadi.
119

---

Biror shaxsning y o lg lz o'ziga tegishli bo ‘lgan mulk shaxsiy mulk 
deb ataladi. Shaxsiy mulk mulk shakllari ichida muhim o'rin tutadi. 
Shaxsiy mulk bu fuqarolar mulki b o iib , ularning shaxsiy voki oilaviy 
ehtiyojini qondirishga xizmat qiladi. "Shaxsiy mulk" bilan bir qatorda 
"xususiy mulk" iborasi ham ishlatiladi. "Aliyevning xususiy (yoki 
shaxsiy ) do'kom bor. V aliyevning shaxsiy (yoki xususiy) firmasi bor", 
degan so Lzlarni k o 'p eshitgan b o lsan g iz kerak. Demak, tovar va 
xizmatlar ishlab chiqarishda foydalamlayotgan shaxsiy mulkni xususiy 
mulk deb atash ham mumkin ekan.
Xususiy mulk - ayrim sohiblarga qarashli yollanma mehnatga 
asoslangan va o ‘z egasiga foyda keltiruvchi mulkdir. Turli shakldagi 
mulklam ing birikib ketishi natijasida aralash mulk paydo b o iad i. Bu 
mulk alohida olingan obyektning turli mulkdorlar ishtirokida 
o'zlashtirilishini bildiradi.
Tovar ishlab chiqaruvchi va xizmat koisatuvchi har qanday 
tashkilot korxona deb ataladi. Siz bilgan zavod va fabrikalar, qurilish 
boshqarmasi, avtomobil parki va ta ’mirlash ustaxonalari, jamoa va 
fermer xo' jaliklari. umversitet. institut, kollej, litsey va maktablar. birja 
va banklar, kasalxonalar, bolalar bog'chalari - bularning h amnia - 
hammasi korxona deb atalishi mumkin. Chunki ularda nimadir ishlab 
chiqariiadi yoki qandaydir xizmat ko ‘rsatiladi.
Korxonada tovar ishlab chiqarishni amalga oshirish murakkab va 
serqirra jarayon b o iib , u odilona boshqarishni taqozo etadi.
M a'lum ki. korxonada tovar ishlab chiqarish uchun ishchi kuchi. 
bino vaasbob-uskunalar, xomashyo va materiallar. turli xil m a’lumotlar 
va pul m ab lag lari zarur b o iad i. Qancha ishchi kuchi. qancha va 
qanday xomashyo va m ateriallar kerak? Qaysi asbob-uskunalardan 
foydalangan m a'qu l9 Ishlab chiqarishni qaysi texnologiya bo'yicha 
yuritgan yaxshiroq? B o larn in g hammasi uchun qancha pul m ablaglari 
kerak9 Ishlab chiqarish jarayonida bu va bunga o Lxshash o'nlab 
savollar tug'iladi, ulami vechish ancha murakkablashadi. Shuning 
uchun ishlab chiqarish jarayonini bdshqarish lozim b o iad i.
Korxonada tovar ishlab chiqarishni 
boshqarish jarayonini 
menejment, ish bilan shug‘ullanuvchi mutaxassislari m enejerlar deb 
atashadi.
M enejer - yollanma professional boshqaruvchidir.
Rivojlangan davlatlarda kompaniya, bank, moliya muassasalari va 
ularga qarashli bo lin m alam in g rahbar xodimlari menejerlardir.
120

---