Texnologiyalari kafedrasi «hayot faoliyati xavfsizligi»

Fuqaro muhofazasi bo‘yicha vakolatlari. 
FMning muxandis-texnik bo‘limi o‘rinbosari korxonaning bosh 
muxandisi hisoblanadi. Buning vazifasi ishlab chiqarishni alohida rejim asosida 
ishlash rejasini tuzish, tinchlik davrida ishlab chiqarishni muttasil ishlashini 

---

128 
ta’minlash, ekstremal holatlarda avariya texnika va yong‘inga qarshi 
xizmatlarni, qutqarish ishlarini olib boradi. 
Bundan tashqari, tabiiy ofatlar, avariya, xaloqat bo‘lganda qutqarish va 
avariyani to‘sish hamda qayta tiklash ishlariga boshchilik qiladi. 
FMning moddiy-texnika ta’minoti bo‘yicha o‘rinbosari qilib korxonaning 
ta’minot bo‘yicha boshliq o‘rinbosari tayinlanadi. Bu mansabdor shaxs maxsus 
jihozlarni, texnika, transport va muhofazaga taalluqli jihozlar bilan ta’minlaydi 
va saqlaydi. Yana u boshpanalarni qurish va o‘z qo‘l ostidagi ishchi 
xizmatchilarni evakuatsiya qilishni ta’minlaydi. 
Korxonada FMning shtabi tuziladi. Bu shtabda har xil buyruqlar, 
bajariladigan choratadbirlar va FMning yuqori tashkilot talabnomalari, ish 
rejalari ishlab chiqiladi, uning bajarilish hisobotlari tuziladi.Korxona shtab 
boshlig‘i etib, shu korxonaning FM boshlig‘ining birinchi o‘rinbosari 
tayinlanadi. FMning shtabi zimmasida ishchixizmatchilarni va korxona 
xodimlari oilalarini kirg‘in qurollar ta’siridan, dushmanning bevakg xujumidan 
uz vaqtida ogox qilish vazifasi turadi. 
FM shtabi asosida quyidagn xizmatli tizimlar tashkil etiladi:
 
• Aloqa va tashviqot; Meditsina; 
• Radiatsiya va kimyoviy qurollar ta’siriga qarshi; 
• Jamoat tartibini saqlash; 
• Elektr ta’minoti; 
• Avariya texnikani ta’mirlash; 
• Panada va kochoqlar maskanida xizmat ko‘rsatish; 
• Transportda xizmat ko‘rsatish; 
• Moddiy ta’minot va boshqa vazifalar. 
Bularga maxsus topshiriklarni bajarish vazifalari topshiriladi. Yukoridagi 
xar bir xizmatga FM boshligi tomonidan rahbar etib, bo‘lim, tsex, smena 
boshliklari tayinlanadi. 
Yuqorida ta’kidlangan fuqarolar muhofazasining xizmatli tizimlaridan 
tashqari texnika va transport vositalariga maxsus qayta ishlov berishda FMning 
bir kator xizmatli qismlari keng ishlarni tashkil etadi. Jumladan, FM 
laboratoriyalari radioaktiv va zaharli moddalarni aniqlash uchun radiometrik va 
kimyoviy tahlil ishlarini olib boradi.Ular asosan korxona yoki tashkilotlarning 
laboratoriyalari tarkibida tashkil etilib, unga mutaxassislar jalb kilinadi va 
kerakli asbob uskunalar bilan jixozlanadi. 
Radioaktiv moddalar va biologik vositalar bilan zaxarlangan odamlarni 
to‘lik sanitarkayta ishlovdan utkazish uchun yuvinish maskanlari tashkil etiladi. 
Bu maskanlar asosan xammom va dushxonalar asosida tashkil etilib, ular 
oldindan tayyorlab kuyiladi.Bu maskanlarda kiyim kechaklar, poyafzal va 
shaxsiy saqlovchi vositalarni dezaktivatsiya qiluvchi maydonchalar tayyorlanib 
jihozlanadi. Bir yuvinish maskani bir soatda 80 odamni sanitar qayta ishlovdan 
o‘tkazadi. 
Transport vositalarni degazatsiya, dezinfektsiya va dezaktivatsiya qilish 
uchun esa zararsizlantirish shaxobchalari tashkil etiladi. Bu zararsizlantirish 
shaxobchalari asosan transportlarni yuvuvchi kismlari tarkibida tashkil etilib, 

---

129 
ular 1 soat mobaynida 45 ta yuk avtomashinalarini zararsizlantirish 
imkoniyatiga ega. 
Demak, favqulodda vaziyatlarni bartaraf etishda asosiy rolni favqulodda 
vaziyaglar davlat tizimi (FVDT) kuch va vositalari o‘ynaydi.