4-TOPSHIRIQ
1-mavzu:Kiberjinoyatchilik va uni keng tarqalishini sabablari
Kiberjinoyat
—
kompyuter
va
tarmoqning
birgalikdagi aloqasi ostida
sodir
etiluvchi jinoyat turi. Kompyuter jinoyat paytida maqsadli yoʻnaltirilgan qurol
vazifasini bajarib beradi. Kiberjinoyat kimningdir xavfsizligi va moliyaviy
saviyasiga zarar yetkazish maqsadida sodir etiladi
.
Maxfiy maʼlumotlar qonuniy tarzda himoyalangan
holatda yuz beruvchi
kiberjinoyatlar bilan bogʻliq koʻpgina jinoyatlar mavjud. Xalqaro miqyosda
hukumat ham, nodavlat subyektlar ham kiberjinoyatlar, jumladan,
josuslik,
moliyaviy oʻgʻirlik
va boshqa transchegaraviy jinoyatlar bilan
shugʻullanadi. Xalqaro chegaralarni kesib oʻtuvchi
va kamida bitta milliy
davlatning xatti-
harakatlarini oʻz ichiga olgan kiberjinoyatlar baʼzan kiberurush
deb ataladi. Uorren Baffet kiberjinoyatni „insoniyatning birinchi raqamli
muammosi“ deb taʼriflaydi va „insoniyat uchun real xavf tugʻdiradi“, deya
qoʻshimcha qilib oʻtadi
.
2014-yilda chop etilgan hisobotda (McAfee homiyligida) jahon iqtisodiyotiga
yetkazilgan yillik zarar 445 milliard dollarni tashkil qilgan. Cybersecurity
Ventures tomonidan 2016-yilgi hisobotda kiberjinoyatlar
natijasida yetkazilgan
global zararlar 2021-yilga kelib yiliga 6 trillion dollargacha, 2025-yilga kelib
esa 10,5
trillion dollargacha koʻtarilishi bashorat qilingan edi.
2012-yilda AQShda onlayn kredit va debet kartalaridagi firibgarlik oqibatida
taxminan 1,5
milliard dollar yoʻqotilgan 2018-yilda
Strategik va xalqaro
tadqiqotlar markazi
(CSIS) tomonidan
McAfee
bilan hamkorlikda oʻtkazilgan
tadqiqot shuni koʻrsatadiki, har yili global YaIMning qariyb bir foizi, yaʼni
600
milliard dollarga yaqini kiberjinoyatlar tufayli yoʻqoladi.
Jahon
Iqtisodiy
Forumi
2020 Global Risk hisobotida uyushgan kiberjinoyatlar idoralari jinoiy
faoliyatni onlayn qilish uchun kuchlarni birlashtirayotganini tasdiqladi, shu
bilan birga ularning aniqlash va jinoiy javobgarlikka tortilish ehtimoli AQShda 1
foizdan kamroqni tashkil qiladi.
Anʼanaviy jinoyatchilikning kamayishi bilan global hamjamiyatlar
kiberjinoyatlarning muntazam oʻsishiga guvoh boʻlishda davom etmoqda.
Kiberjinoyat moliyaviy jinoyatlardan
tortib firibgarlikgacha, kiberpornografik
savdo va reklama firibgarliklari orqali keng koʻlamli faoliyatni oʻz ichiga oladi
