Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al

Xeshlash funktsiyasi
Xeshlash funktsiyasi (xesh-funktsiyasi) shunday o’zgartirishki, kirish yo’liga uzunligi 
o’zgaruvchan xabar M berilganida chiqish yo’lida belgilangan uzunlikdagi qator h(M) 
hosil bo’ladi. Boshqacha aytganda, xesh-funktsiya h(.) argument sifatida uzunligi 
ixtiyoriy xabar (xujjat) M ni qabul qiladi va belgilangan uzunlikdagi xesh-qiymat (xesh) 
H=h(M)ni qaytaradi. Elektron raqamli imzo tizimining printsipial jihati— 
foydalanuvchining elektron raqamli imzosini uning imzo chekishdagi maxfiy kalitini 
bilmasdan qalbakilashtirishning mumkin emasligidir. SHuning uchun imzo 

---

chekishdagi maxfiy kalitni ruxsatsiz foydalanishdan ximoyalash zarur. Elektron 
raqamli imzoning maxfiy kalitini, simmetrik shifrlash kalitiga o’xshab, shaxsiy kalit 
elituvchisida, himoyalangan holda saqlash tavfsiya etiladi.
Imzo chekiluvchi faylga joylashtiriluvchi elektron raqamli imzo imzo chekilgan xujjat 
muallifini identifikatsiyalovchi qo’shimcha axborot-ga ega. Bu axborot xujjatga 
elektron raqamli imzo hisoblanmasidan oldin qo’shiladi. Har bir imzo quyidagi 
axborotni o’z ichiga oladi:
- imzo chekilgan sana;
- ushbu imzo kaliti ta’sirining tugashi muddati;
- faylga imzo chekuvchi shaxs xususidagi axborot (F.I.SH., mansabi, ish joyi);
- imzo chekuvchining indentifikatori (ochiq kalit nomi);
- raqamli imzoning o’zi.
Elektron raqamli imzoning qator algoritmlari ishlab chiqilgan. 1977 yilda AQSH da 
yaratilgan RSA tizimi birinchi va dunyoda mashhur elektron raqamli imzo tizimi 
hisoblanadi va yuqorida keltirilgan printsiplarni amalga oshiradi. Ammo raqamli imzo 
algoritmi RSA jiddiy kamchilikka ega. U niyati buzuq odamga maxfiy kalitni 
bilmasdan, xesh-lash natijasini imzo chekib bo’lingan xujjatlarning xeshlash 
natijalarini ko’paytirish orkali hisoblash mumkin bo’lgan xujjatlar imzosini 
shakllantirishga imkon beradi.
Ishonchliligining yuqoriligi va shaxsiy kompyuterlarda amalga oshirilishining qulayligi 
bilan ajralib turuvchi raqamli imzo algoritmli 1984 yilda El Gamal tomonidan ishlab 
chiqildi. El Gamalning raqamli imzo algoritmi (EGSA) RSA raqamli imzo algoritmidagi 
kamchiliklardan holi bo’lib, AQSH ning standartlar va texnologiyalarning Milliy 
universiteti tomonidan raqamli imzoning milliy standartiga asos kabi qabul qilindi