Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti samarqand filiali

Ishdan maqsad: D- triggerini loyihalashtirishni tadqiqot qilishda ishlash prinsipini o’rganish

Nazariy qism

D-triggerlar va ularning ishlash prinsipi. D-triggerlar ( ing. Delay-ushlash) bitta D informatsion kirish yo‘liga ega bo‘lib, vaqtincha signallarni saqlab turish (zaderjka) uchun xizmat qiladi. Trigger bitta kirish yo‘liga ega va ikkita turg‘un holatning birida ( 0 yoki 1) bo‘lishi mumkin. Bunday trigger bir taktli va ikki taktli bo‘lishi mumkin.
Quyida D-triggerning o‘tish jadvali, vaqt diagrammasi hamda shartli belgilanishi va sxemasi keltiriladi:
O‘tish jadvali

Error: Reference source not foundS

D	Qt+1
Izoh
0	*	Qt	Saqlash
1	0	0	0-ni o‘rnatish
1	1	1	1-ni o‘rnatish

D -triggerni universal trigger sifatida ham qo‘llash mumkin. Unda u ham RS-trigger vazifasini ham dinamik D – trigger vazifasini bajaradi. Bunday triggerning shartli belgisi quyidagi ko‘rinishga ega:

Sxemada S va R –da signal 1-ga teng bo‘lgan vaqtda u D va S kirish yo‘llariga ega bo‘lgan universal dinamik D- trigger kabi ishlaydi. Triggerning o‘tish jadvalida keltirilgan quyidagi qonuniyat asosida ishlaydi:

O‘tish jadvali

Error: Reference source not foundC	D	S	R	Qt+1	Izoh
0	*	0	0	-	Ta’hihlangan
0	*	0	1	1	1-ni o‘rnatish
0	*	1	0	0	0-ni o‘rnatish
0	*	1	1	Qt	Saqlash
1	0	*	*	0	0-ni o‘rnatish
1	1	*	*	1	1-ni o‘rnatish

Electronics Workbench dasturida “D-Trigger” elementini yig’ish.

EWB dasturini ishga tushiramiz.
“ Digital ” bo’limidagi “D Flip-Flops “ elementini ishchi maydonga qo’yamiz. D trigger yasash uchun kerak bo’ladigan boshqa piktogrammalarni ham ishchi maydonga joylashtiramiz.

D-Trigger ishlashi uchun kerak bo’ladigan barcha elementlarni yig’ib olganimizdan so’ng, quyida jadvaldagi ko’rinish yuzaga keladi.


D-Trigger elementini ishga tushirish uchun “Activate Simulation” piktogrammasini bosamiz.Natijalar kalitlar ya’ni uzib-ulagichlar yordamida olamiz.
Endi D triggerning ishlash prinsipini analitik taxlil etamiz:

9. 
   
   D=1 va S=1 bog’lganda triggerga «1» yoziladi (Q=1)
   

2. 
   
   D=0 va S=1 bog’lganda triggerga «0» yoziladi (Q=0)
   

Mustaqil bajarish uchun topshiriqlar.
1.Barcha manbalarni uzgandagi holatni tekshiring.
2.Birinchi va ikkinchi manba uzilgandagi holat tekshirilsin.
3.Ikkinchi uchinchii manba uzilgandagi holatlarni tekshiring.
4.D-triggerida elementidagi hosil bo’lgan 1 va 0 holni teskarisiga o’giring.
LABORATORIYA ISHI № 8

Mavzu: Kombinatsion yarim jamlovchi qurilmani loyihalashtirish va ish tartibini o‘rganish

Ishdan maqsad: Yarimqo'shuvchi mantiqiy elementlarni tashkil etilishi va ularning ishlash prinsipini o’rganish.

Nazariy qism
Ikki son xonalarini jamlash amalini bajaruvchi EHM uzeli jamlagich deyiladi. U odatda bir xonali jamlovchi cxemalar majmuidan iborat bo’ladi. Jamlagichlarni quyidagicha tasniflash mumkin:

1. Bir xonali sonlarni jamlash usuli bo’yicha kombinatsion va to’plovchi jamlagichlar;

   
   

2. Bir xonali sonlarni jamlash sxemasidagi kirish yo’llari soni bo’yicha ikki kirish yo’li bir xonali yarim jamlagich va uch kirish yo’li bir xonali jamlagichlar;

   
   

3. Kup xonali sonlarni jamlash usuli buyicha: ketma —ket, parallel jamlagichlar;

   
   

4. Sanoq tizimining asosi va qabul qilingan kodlash usuli buyicha: ikkilik, ikkilik - o'nlik jamlagichlarga;

   
   

5. Ko'chirish zanjirini tashkil qilish usuli buyicha: ketma —ket,boshdan —oyoq, guruxli, shartli ko'chirishli va ko'chi r ish qiymatini xotirada saqlovchi jamlagichlarga.

   
   

Yarim jamlagichlar — ikki kirish yo'liga va ikki chiqish yo'liga ega bo'lgan mantiqiy sxema. Uning shartli belgilanishi va ishlash jadvali quyidagicha:

1-rasm. Yarim jamlagichning belgilanishi

a_i va b_i – berilgan xonadagi qo’shiluvchilar soni, S_i yig’indining raqami, p_i keying xonaga ko’chirish xabarining qiymati. Uning chinlik jadvali quyidagi ko’rinishda bo’ladi.

Bu sxemada oldingi xonadan kelayotgan ko'chirish xabari hisobga olinmagani uchun, nomi xam yarim jamlagich.

2-rasm. Yarim jamlagichning strukturali sxemasi.

Uchta kirish yuli bir xonali jamlagichda oldindagi (kichik) xonadan kelayotgan ko'chirish xabari hisobiga olingan xolda chiqish yo'llaridan va keyingi xonaga ko'chirish xabarlari qiymati aniqlanadi. Bunday jamlagichning shartli belgilanishi va ishlash jadvali:

Misol. Ikkita E= NA • V + A • NV va C₀=A*B chiqishga ega bo’lgan yarim jamlagich s[emasini chizing.
Masalani yechish uchun berilgan masalning chinlik jadvalini tuzamiz