3.axborot texnologiyalari (m.aripov, b.begalov va b.) (1)
Nihoyat,1-jadvalni boshqa jadvaldan ajrata olish uchun u o'ziningnomigaegabo'lishikerak.Shuyerdavabundanbuyonham1-jadvalga «Factory»nomini berdik. Jadvallami tuzishda ularda 2 ta butunlay birxilsatrbo'lmasligikerak. Shuni e'tiborga olish kerakki, jadvaldagi hamma ustunlar ham birma’nodaharbirsatrnianiqlayvermaydi.Masalan,Pol,Los,Salaryustunlari bir-biriningnusxasini oluvchinomlarni o'zichiga oladi.Buular kam funksional nagruzkaga egaligini, ular har bir satrni bir ma’nodaaniqlash uchun yaroqli emasligini anglatadi.Bundan tashqari,ulardanbu jadval nimahaqidaekanligini aniqlash qiyin.Keltirilgan jadvaldaName va Telno ustunlarihar bir satrni bir ma’noda aniqlash imkoniniberadi. Harbirsatrnibirma’nodaaniqlabberaoladiganustunlaryokiustunlar guruhi kalitli deb ataladi. Ular 1 -jadvalni tuzishda albatta alohidaajratilishikerak. Endi jadvallamingyaratilishiusulinio'rganishgao'tamiz.Jadvalniyaratishda jadval nomini, ustunlar nomini, atributlarining turi va uzunliginiberish kerak.SQLsatrli, sonli,real vaqt,sana va h.k.o'zgaruvchanturlari kiritilishiga imkon beradi. Satrli turi — o'zgaruvchilami tasvirlashgamo'ljallangan belgi va sonlardan tashkil topgan. Bunda birinchi belgi (sim vol)albattaharf bo'lishikerak. Char— uzunligi254baytdanoshmaydigansatrlio'zgaruvchannitasvirlashgamo'ljallangan. Sonlio'zgaruvchilarni tasvirlashda NUMBER kalitli so'zqo'llaniladi. 1.0E —100 dan 1.0E+100 gacha bo'lgan doirada 22 raqamga ega bo'laoladigansonlamitasvirlaydi. SanavavaqtnitasvirlashdaDatestandarti qo'llaniladi.U: — vaqtnianiqlaydi(soat,minut,sekundstandartida.Masalan,18.02.2007); — sananiifodalashuchunYevropastandartidanyokiAmerikastandartidanfoydalaniladi. Endi1-jadvalni yaratish uchunquyidagilami yozishimizmumkin:CREATETABLEfactory
(idNUMBER(5.0)PRIMARYKEY,NameCHAR(15)NOTNULL, LosNUMBER(2,0),Dept CHAR(15),SalaryNUMBER(7,2), TelnoCHAR(7)). BizNameustuniniharbiratribut15belgigaegabo‘lgansatrlio‘zgaruvchiuzunlik bilananiqladik.Amaliyotdaatributuzunligikeragi-danko'raortiqroqberiladi.Bushunarsabilanbog'liqki,bizoldindansatrlio'zgaruvchining qaysima’nolari jadvalgakiritilishini bilmaymiz.Shuning uchunma’lum bir zaxira bo'lganima’qul.Bundan tashqaribo'sho'rinlarzaxirasiustunlarorasidagimasofaningo'sishigaimkonberadi. 1 -jadvalchopetishdadizaynnuqtayinazaridanhamyanadako'rkamlashadi.NAMEustuniNOTNULLnio'zichigaoladi.Buesa uningbo'shsatrlarnio'zichigaolaolmasliginibildiradi. Har bir SQL gapi so'ngida «nuqtali vergul» turishi kerak. Berilgangap bo'yicha EHM factory jadvalini yaratadi, lekin jadval unga ma’lumotlarkiritilmaganisabablibo'shbo'ladi. Standart SQL tilida ma’lumotlarni kiritish INSERT buyrug'i asosidaamalga oshiriladi. Bu buyruq bitta satmi kiritishga imkon beradi, keyingi satrlaming kiritilishi INSERT buyrug'ining qaytarilishi yordamida hosilbo'ladi: INSERTINTOfactory(Name,Dob,Pol,Los,Dept,Salary,Telno)Valies(Paul F.05.07.1962,’m',12'worker',2250.75,'420027');Barcha satrlio'zgaruvchilar apostroflargakiritilishilozim.Agar bizbiroro'zgaruvchiningma’nosinibilmasak,kiritishdauningma’nosinitushiribqoldirishmumkin,EHMuningo'mini avtomatikravishda bo'shliqbilanto'ldiradi. Misol:INSERTINTOfactory(Name,Dob,Pol,Dept,Salary)Values(’ClintE',12.12.1970,'m\'tecknic',2400); Bunday holatda Telno va Los o'rinlari, toki ular tartibli aniqlanma-guncha,EHM yordamida probel va nullar bilan to'ldiriladi, bu jarayonkorrekt yaqinlangunicha davom ettiriladi. Alohida qiymatlar tushib qolganbo'lsa,ularnihamNUIIbilanto'ldirishmumkin. Selectbuyrug'i Bu bo'limda foydalanuvchining jadvallar bilan ishlash usullari ko'ribchiqiladi.Selectbuyrug'iSQLtiliningasosiybuyruqlaridanbirihisoblanadi.Bubuyruqbarchaamallamima’lumotlarqatoribilanta’minlaydi.Quyidaselect buyrug'ining asosiy imkoniyatlarini ko'ribchiqamiz.
a)Barchama’lumotlarniko'rish. Select*fromtactory; (F)belgisifactory jadvalining barcha ustunlarini tanlashkerakliginibildiradi. BunatijaniSelectbuyrug'idankeyinbarchaustunlarnominiberishbilanolsabo'ladi: SelectName,Dob,Pol,Los,Dept,Salary,Telnofromfactory; Natijadaekranda1-jadvalninghamma ustunlaripaydobo'ladi.UstunlartartibiSelectbuyrug'idabelgilangandekbo'ladi: b)ustunlarnitanlabchaqirish. UstunlamialohidachaqirishuchunSelectbuyrug'idako'rsatishkerak: SelectName,Deptfromfactory; NatijadabirNamevaDeptdagijadvallamiolamiz: d) S a t r l a mita n la bk o ‘ris h .Ma’lumotlarbilanishlagandako'pinchajadvaldanfaqataniqbirsatrniko'rishlozimbo'lganhollaruchrabturadi.BundayholdaSelectbuyrug'iningumumiyko'rinishiquyidagichabo'ladi: Select—ustunlarnomi;from— jadvallarnomi;where—satrtanlashsharti. Misol:1-jadvaldan barcha xodimlar,ishchilami tanlash uchunquyi-daginikiritishkerak: Selectname,deptfromfactory WhereDept—dmik;buyrug'iniberishlozim.Natijadaekrandaquyidagilarhosilbo'ladi: Name Dept RustamV. admin JoanA. admin; e)Solishtirishoperatorlariningqo‘llanilishi. Awalgimisoldasatrtanlashshartinitasvirlashda«tenglik»belgisiqo'llanganedi. «Tenglik»belgisidantashqariyanasolishtirishshartinitanlashdaqo'llanilishimumkinbo'lgan7taengoddiysolishtirishoperatorlarimavjud. Bular: !=—tengemas; >—katta;
<>—tengemas; !>—berilgandankattaemas; <—berilgandankichik; !<—berilgandankichikemas; >=—kattayokiteng; <=—kichikyokiteng. Quyidagimisolsolishtirishoperatorlariningqo‘llanishimkoniyatlariniko'rsatadi. 1-misol:Factoryjadvalidanishstaji10yildanortiqbo'lganishchilamingismlarinitanlash. SelectName,LosfromfactorywhereLos>10; Natijadaekranda NAME Los RustamV. 22 BarotV. 21 AzamatT. 17 DollyS. 14 PaulF. 12 JoanA. 11chiqadi. 2-misol:Factoryjadvalidan12.12.1970dankeyintug'ilganlarnitanlash. SelectName,Dobfromfactory whereDov>12.12.1970; Ekrandahisobotquyidagichabo'ladi: NAME Dob BarotV. 02.07.1975 MariaG. 20.11.1972 ViancaA. 14.03.1975 JaneS. 01.02.1979 Yuqoridatasvirlangansolishtirishoperatorlaridantashqari,quyidagioperatorlarniqo'llashorqalihamqiyoslashmumkin. 1 )between and 2 )isnull 3)like 4)in Betweenoperatorianiqbirsohaniajratishgamo'ljallangan.