Texnologiyalari

Satrli belgilar ustida amallar bajarish


Y ozilishi Vazifasi
Function Length(S):Integer S satrli o ‘zgaruvchidagi belgilar sonini aniqlaydi
Function Copy(S; Index, S satrli o £zgaruvchidagi Index— belgi Count Count: Integer): string; belgidan nusxa olish
Function C oncat(sl [, s 2 ,.... SI dan sn tagacha b o ‘lgan satrli o ‘zgaruvchilam i sn]: string): string; bitta satrli o ‘zgaruvchiga birlashtirish
Function Pos(Substr: string; Substr satri S satridan izlanadi. Agar izlangan S: string): Integer; satr topilmasa, natija nolga teng b o ‘ladi
Procedure D elete(var S: S satrdagi Index — belgidan Count ta belgini string; Index, Count:Integer); o'chirib tashlaydi
Procedure Insert (Source:
_{string; var S: string; Index:} S satriga Index— belgidan boshlab Source satrini
_Integer); joylashtiradi
Massivlar. Dasturlashda eng ko'p qo'llaniladigan dastur obyekt- larining biri bo'lgan massivlar bilan tanishib chiqamiz.
Massiv — bu bir xil tipU, chekli qiymatlaming tartiblangan to'plamidir. Massivlarga misol sifatida matematika kursidan ma’lum bo'lgan vektorlar, matritsalar va tenzorlarni ko'rsatish mumkin.
Dasturda ishlatiluvchi barcha massivlarga o'ziga xos ism berish kerak. Massivning har bir hadiga murojaat esa uning nomi va o'rta qavs ichiga olib yozilgan tartib hadi orqali amalga oshiriladi.
Massivning zarur hadiga murojaat quyidagicha amalga oshiriladi:
[];
bu yerda massiv hadining joylashgan joyini anglatuvchi tartib qiymati.
Umuman olganda, o'mida ifoda qatnashishi ham mum­ kin. Indeksni ifodalovchining tipi indeks tipi deb ataladi. Indeks tipining qiymatlar to'plami albatta raqamlangan to'plam bo'lishi,


shu bilan bir qatorda massiv hadlari sonini aniqlash va ularning tartibini belgilashi kerak.
Massivlarni e'lon qilishda, indeks tipi bilan bir qatorda, massiv hadlarining tipi ham ko'rsatilishi kerak. Bir o‘lchamli massivni e'lon qilish quyidagicha amalga oshiriladi:
array [] of .
Ko‘pincha Cindeks tipi> sifatida cheklanma tiplardan foydalani­ ladi, chunki bu tipga tegishli to‘plam tartiblangan va qat’iy raqam- langandir. Misol uchun 100 ta haqiqiy sonli hadlardan iborat massiv quyidagicha e’lon qilinadi:
array [1..100] of real.
Massivlarni e’lon qilish haqida to‘liqroq ma’lumot berish uchun turli tipdagi indekslarga oid misollarni e'tiboringizga havola qilamiz:
1. array [1000..5000] of integer;
2. array [-754..-1] of byte;
3. array [0..100] of real;
4. array [0..10] of boolean;
5. array [10..25] of char;
6. type
chegara = 1..100;
vektor = array [chegara] of real; massiv 1 = array [115.. 130] of integer; massiv2 = array [-754..-1] of integer;
var
A, B: vektor; c, d : massivl; e: massiv2;
7. var
r, t: array [chegara] of real;
s, q: array [115..130] of integer; p: array [-754..-1] of integer;
k, m: array [1..50] of (shar, kub, doira);
8. type kvl = (yanvar, fevral, mart); var t, r: array [kvl] of real;
9. type
belgi = array [boolean] of integer; belgi_kodi = array [char] of integer;
var
к : belgi;
p : belgi_kodi;


Endi massivlar ustida tipik amallar bajaruvchi dastur bilan tanishib chiqaylik.
1. Bir o‘lchamli n ta hadli (n=30) massiv hadlarini yig‘ish. const n=30;
var
i: integer;
x: array [l..n] of real; S: real;
begin
for i: =1 to n do readln (x[i]); { massiv hadlarini kiritish} S: =0;
for i: =1 to n do S: =S+x[i]; writeln ('natija=’, S)
end.
Delphi dasturchiga turli xildagi sxemalar, chizmalar va illyustrat- siyalar bilan ishlash imkoniyatlarini beradi. Dastur grafikani obyekt (forma yoki komponent Image) sirtida hosil qiladi. Obyekt sirti Canvas xususiyatiga mos keladi. Grafik element (to‘g‘ri chiziq, aylana, to‘g‘ri to‘rtburchak va h.k.)lami obyekt yuzasida hosil qilish uchun Canvas dan foydalaniladi.
Masalan, Form 1. Canvas. Rectangle(l0,10,50,50) instruksiyasi das­ tur darchasida to‘g‘ri to‘rtburchak hosil qiladi.
Chizma hosil bo‘luvchi sirt. Yuqorida aytib o'tilganidek, grafikani hosil qiluvchi sirt (yuza) Canvas xususiyatiga to‘g‘ri keladi. 0 ‘z navbatida, Canvas xususiyati TCanvas tipidagi obyektdir. Bu tip uslublari grafik primitivlaming (nuqta, chiziq, aylana va h.k.) hosil bo‘lishini ta’minlaydi, xususiyati esa hosil bo‘luvchi grafika tafsifla- rini: rangi, chiziq qalinligi va turi; bo'yaluvchi hududning rangi va ko‘rinishini; harfning tavsifini beradi. Canvas «sirt», «chizish uchun
yuza» sifatida taijima qilinadi. Chizish yuzasi alohida nuqta — piksellardan tash-
■ j kil topadi. Pikselning joylashuvi gori- zontal (X) va vertikal (Y) koordina- talar bilan xarakterlanadi. Chap
^m yuqoridagi nuqta koordinatasi — (0,0).
Koordinatalar yuqoridan pastga va chapdan o‘ngga qarab o‘sib boradi
^{11-rasm. Chizish y}y^uuz^zaas^si^{i n}nu^uqq^tt^aa Chizish yuzasi o ‘lcham larining
^koordinatt^ll^aa^rriⁱ illyustratsiya (Image) hududi uchun


Height va Width, shakl uchun esa ClientHeight va ClientWidth larni aniqlash mumkin.