Tezislər / Theses

THE 3
rd
 INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCES OF STUDENTS AND YOUNG RESEARCHERS 
dedicated to the 99
th
anniversary of the National Leader of Azerbaijan Heydar Aliyev
417
2-HİDROKSİ-3[1(3)-METİLTSİKLOHEKSİL]-5-METİL 
ASETOFENONLARIN SİNTEZİ 
Günay Heydərli 
Az
ə
rbaycan Milli Elml
ə
r Akademiyas
ı

Neft-Kimya Prosesl
ə
ri 
İ
nstitutu 
Bak
ı
, Az
ə
rbaycan 
[e-mail] 
Elmi rəhbər: k.e.d., prof. Çingiz Rəsulov 
Açar sözl
ə
r:
 
alkilfenol, sirkə turşusu, o-metiltsikloheksil-para-krezol, asilləşmə, nano-
katalitik sistem 
Son vaxtlar ədəbiyyat mənbələrində müxtəlif kimyəvi quruluşa malik 
alkil-, tsikloalkilfenolların və onların əsasında alınmış alkilasetofenonların 
bəzi sahələrdə - polimer materiallara fotostabilizator, antirad, yağlara, 
yanacaqlara antioksidant kimi istifadəsinə tez-tez rast gəlinir [1-2]. 
Təqdim olunan işdə para-krezolun 1- və 3-metiltsikloheksenlərlə katalitik 
tsikloalkilləşmə reaksiyalarından alınan 2-mono-metiltsikloheksil-4-metilfe-
nolların nano-katalitik sistemdə sirkə turşusu ilə asilləşmə reaksiyalarına cəlb 
olunaraq metiltsikloheksilasetofenonların alınmasından bəhs edilir. 
Para-krezolun 1- və 3-metiltsikloheksenlərlə tsikloalkilləşmə reaksiyaları 
КУ-23 və ortofosfat turşusu hopturulmuş Seolit-У katalizatorlarının iştirakında 
tədqiq edilmişdir. Aparılmış tədqiqatlar nəticəsində müəyyən edilmişdir ki, 
optimal şəraitdə 2-mono-[1(3)-metiltsikloheksil]-4-metilfenolların çıxımları 
76.7-81.3%, seçicilikləri isə məqsədli məhsullara görə 95.4-96.6% təşkil edir.
Alınmış 2-mono-[1(3)-metiltsikloheksil]-4-metilfenolların sirkə tuşusu ilə 
nano-katalitik sistemdə asilləşmə reaksiyaları 135-140
o
C temperaturda, 30-
40 dəq. müddətində aparılmışdır. Bu zaman çıxım 66.4-68.3% təşkil etmişdir. 
Ədəbiyyat 
1. Semler M., Stepnicka P.Synthesis of aromatic ketones bye Suzuki-Miyaura cross-coupling 
of acyl chlorides with boronic acids mediated by palladium catalysts deposited over donor-
functionalized silica gel // Tetrahedron Letters, 2014, v.55, p.205-208 
2. Rhamatpour A. Polystyrene-supported GaCl
3
: A new, higly efficient and recyclable 
heterogeneous Lewis acid catalyst for acetylation and benzoylation of alcholos and 
phenols // Comptes Rendus Chimie, 2012, v.15, p.1048-1054

---