Tibbiy biologiya tibbiyot oliygohlari uchun oraliq savollariga javoblar. Hayitov sirojiddin ilhomjon o`gli

 
Демак, 
иккиламчи лизосомалар
бирламчи лизосомалардан пайдо бўлган 
экан,улар 
гетеролизасомалар 
(фаголизосомалар) 
ва 
аутолизосомалар 
(цитолизосомалар)га бўлинади.Биринчисида,ҳужайрага ташқаридан пиноцитоз ва 
фагоцитоз йўли билан тушган моддалар парчаланади,иккинчисида эса ўз фаолиятини 
тугатган ҳужайранинг хусусий тузилмалари парчаланади. Ҳазм қилиш жараёнини 
тугатган иккиламчи лизосомалар,қолдиқ таначалари (телелизосомалар) дейилади, 
уларда гидролаза бўлмайди, фақат ҳазм бўлмаган материал бўлади. Лизосомалар 
метаморфозда, инволюцияда, имплантацияда, уруғланишда яхлит ҳужайраларни 
йўқотишда ҳам иштирок этиши мумкин. Лизосома ферментлари етишмаганда оғир 
ирсий касалликлар келиб чиқади.
48-savol: 
Dissimilyatsiya- bu….
Energiya almashinuvi (dissimilyatsiya) jarayonida tirik organizmlarda moddalarning 
parchalanishi ro‘y beradi. Bu assimilyatsiyaning teskarisidir. Yuqori molekulali 
birikmalarning parchalanishi energiya ajralishi bilan boradi. Shuning uchun energiya 
almashinuvi jarayoni dissimilyatsiya deb ham yuritiladi.Bu jarayonda kislorod yordamida 
murakkab organik birikmalar oksidlanishi tufayli ko‘p miqdorda energiya ajralib chiqadi. Bu 

---

jarayon hayvon organizmlarida maxsus nafas olish tizimi orqali amalga oshiriladi. 
O‘simliklarda esa maxsus nafas olish organlari bo‘lmaydi. Ular to‘qima va hujayralar orqali 
nafas oladi. Ozuqa moddalarda to‘plangan kimyoviy energiya organik birik- malar 
molekulasidagi atomlarni bog‘lovchi har xil kovalent bog‘larda mujassamlashgan bo‘ladi. Bir 
molekula, ya’ni 180 g glukozaning C, H, O atomlari orasidagi bog‘larda to‘plangan energiya 
miqdori 2800 kJ ga teng. Fermentlar yordamida parchalanadigan glukozadagi energiya 
bosqichma-bosqich ajraladi. C6 H12O6 + 6O2 → 6CO2 + 6H2 O + 2800 kJ. Ozuqa 
moddalardan ajralgan energiyaning bir qismi issiqlik energiyasi sifatida hujayradan tashqi 
muhitga ajraladi. Boshqa qismi esa adenozintrifosfat (ATF)ning energiyaga boy fosfat 
bog‘larida to‘planadi. Hujayrada kechadigan barcha jarayonlar: hujayra bo‘linishi, 
muskullarning qisqarishi, moddalarning membaranalar orqali faol o‘tishi, nerv impulslarining 
nerv tomirlar bo‘ylab o‘tkazilishi va boshqalarni energiya bilan ta’minlash ATF orqali amalga 
oshiriladi. Energiya almashinuvi bosqichlari: