Til va terminologiya

Keng maʼnoda til atamasi ostida biror muloqot tizimining tayinli qoidalari majmuasi tushuniladi. Barcha tillar semiozisga, yaʼni belgilarni tegishli maʼnolarga bogʻlash jarayoniga tayanadi. Ogʻzaki va imo-ishora tillari ramzlar ketma-ketligini soʻz yoki morfema qilib shakllantiruvchi fonologik tizim hamda soʻz va morfemalar ketma-ketligidan ibora va gaplarni hosil qiluvchi sintaktik tizimni o’z ichiga oladi.

• 
  Keng ma’noda til atamasi ostida biror muloqot tizimining tayinli qoidalari majmuasi tushuniladi. Barcha tillar semiozisga, ya’ni belgilarni tegishli manolarga bog’lash jarayoniga tayanadi. Og’zaki va imo-ishora tillari ramzlar ketma-ketligini soz yoki morfema qilib shakllantiruvchi fonologik tizim hamda soz va morfemalar ketma-ketligidan ibora va gaplarni hosil qiluvchi sintaktik tizimni o’z ichiga oladi.
  

Til — jamiyat boyligi, u jamiyat a’zolarining o’zaro aloqasini amalga oshiradi, insonning moddiy va ma’naviy turmushida ro’y beradigan barcha voqeahodisalar haqidagi bilimlarni jamlaydi va ulardan xabardor qiladi; til ayni ma’noda asrlar mobaynida shakllanadi va mavjud bo’ladi. Tafakkur tilga qaraganda birmuncha tezroq rivojlanadi va yangilanadi, leki tilsiz tafakkurni tasavvur etib bo’lmaydi: tilda ifodalanmagan fikr noaniq, tushunarsiz bir narsa bo’lib, insonga borliq voqea-hodisalarini anglab yetishida, fanni rivojlantirish va takomillashtirishida yordam bera olmaydi. Tafakkur tilsiz mavjud bo’lmas ekan, til ham tafakkursiz yashay olmaydi. Biz o’ylab turib gapiramiz va yozamiz, o’z fikrlarimizni tilda aniqroq va tushunarliroq bayon etishga harakat qilamiz. Demak, fikrlar til negizida paydo bo’ladi va unda mustahkamlanadi; til bilan tafakkur bir butunlikni tashkil etadi.

• 
  Til — jamiyat boyligi, u jamiyat a’zolarining ozaro aloqasini amalga oshiradi, insonning moddiy va ma’naviy turmushida ro’y beradigan barcha voqeahodisalar haqidagi bilimlarni jamlaydi va ulardan xabardor qiladi; til ayni manoda asrlar mobaynida shakllanadi va mavjud bo’ladi. Tafakkur tilga qaraganda birmuncha tezroq rivojlanadi va yangilanadi, leki tilsiz tafakkurni tasavvur etib bo’lmaydi: tilda ifodalanmagan fikr noaniq, tushunarsiz bir narsa bo’lib, insonga borliq voqea-hodisalarini anglab yetishida, fanni rivojlantirish va takomillashtirishida yordam bera olmaydi. Tafakkur tilsiz mavjud bo’lmas ekan, til ham tafakkursiz yashay olmaydi. Biz o’ylab turib gapiramiz va yozamiz, o’z fikrlarimizni tilda aniqroq va tushunarliroq bayon etishga harakat qilamiz. Demak, fikrlar til negizida paydo bo’ladi va unda mustahkamlanadi; til bilan tafakkur bir butunlikni tashkil etadi.
  

Ushbu rivojlanish miya hajmi o’sishiga mos kelgan bo’lishi mumkin; aksariyat tilshunoslar til tuzilishini tegishli muloqot va ijtimoiy vazifalarga xizmat qilish uchun evolutsiyalangan, deb qarashadi. Til odam miyasining turli, xususan Broca va Wernicke sohalarida ishlanadi. Odamlar tilni yosh bolalik paytidagi ijtimoiy oʻzaro munosabat orqali o’zlashtiradilar va o’rtacha uch yoshga kelib ravon gapira oladilar. Til ishlatish odam madaniyatiga chuqur singgan. Binobarin, til faqatgina muloqot vositasi bo’lib qolmay, balki individuallik, ijtimoiy stratifikatsiya, parvarish va ermak kabi ijtimoiy va madaniy rollarga ham ega.

• 
  Ushbu rivojlanish miya hajmi o’sishiga mos kelgan bo’lishi mumkin; aksariyat tilshunoslar til tuzilishini tegishli muloqot va ijtimoiy vazifalarga xizmat qilish uchun evolutsiyalangan, deb qarashadi. Til odam miyasining turli, xususan Broca va Wernicke sohalarida ishlanadi. Odamlar tilni yosh bolalik paytidagi ijtimoiy o’zaro munosabat orqali o’zlashtiradilar va o’rtacha uch yoshga kelib ravon gapira oladilar. Til ishlatish odam madaniyatiga chuqur singgan. Binobarin, til faqatgina muloqot vositasi bo’lib qolmay, balki individuallik, ijtimoiy stratifikatsiya, parvarish va ermak kabi ijtimoiy va madaniy rollarga ham ega.