Til va terminologiya

Tillar vaqt o’tishi bilan o’zgaradi, ularning evolutsiyasini qadimgi tillar keyingi bosqichlar sodir bo’lishi uchun qanday belgilarga ega bo’lganini aniqlovchi va ularni zamonaviy tillarga taqqoslovchi tarixiy tilshunoslik o’rganadi.

• 
  Tillar vaqt o’tishi bilan o’zgaradi, ularning evolutsiyasini qadimgi tillar keyingi bosqichlar sodir bo’lishi uchun qanday belgilarga ega bo’lganini aniqlovchi va ularni zamonaviy tillarga taqqoslovchi tarixiy tilshunoslik o’rganadi.
  
• 
  Umumiy ajdoddan keluvchi tillar guruhiga tillar oilasi deyiladi. Bugungi kunda jahonda eng keng tarqalgan tillar, jumladan inglizcha, ispancha, portugalcha, ruscha va hindcha hind-yevropa tillari; mandarin xitoychasi va kantoncha esa sino-tibet tillari; arabcha, amharcha va ivrit esa semit tillari; suahili, zulu va shona esa bantu tillari oilasiga kiradi. Tilshunoslar fikriga ko’ra bugun mavjud tillarning 50 dan 90 foizigachasi 2100-yilga kelib yo’qolib ketadi.
  

Til konkret nutq hodisalari (ayrim gaplar, hikoyalar, bir necha kishining suhbati va shu kabi), jumladan, og’zaki yoki mexanik usudda takrorlanadigan va yozuv orqali qayd etiladigan nutq hodisalarida mavjud bo’ladi. Ko’plab nutq hodisalarining struktur xususiyatlarini taxlil qilish, qiyoslash va umumlashtirish muayyan tilda mavjud bo’lgan elementlar va ular o’rtasidagi munosabatlar majmuini yaxlit murakkab belgi tizimi sifatida anglash va tavsiflash imkonini beradi. Hozirgi davrda turli millat, elat va qabilalarga tegishli 2500 dan 5000 tagacha (ba’zi manbalarda 3000—7000 oralig’ida) jonli til borligi ma’lum. Ularning har birida barcha tillar uchun umumiy bo’lgan ba’zi universal struktur xususiyatlar ko’zga tashlanadi.

• 
  Til konkret nutq hodisalari (ayrim gaplar, hikoyalar, bir necha kishining suhbati va shu kabi), jumladan, og’zaki yoki mexanik usudda takrorlanadigan va yozuv orqali qayd etiladigan nutq hodisalarida mavjud bo’ladi. Koʻplab nutq hodisalarining struktur xususiyatlarini taxlil qilish, qiyoslash va umumlashtirish muayyan tilda mavjud bo’lgan elementlar va ular o’rtasidagi munosabatlar majmuini yaxlit murakkab belgi tizimi sifatida anglash va tavsiflash imkonini beradi. Hozirgi davrda turli millat, elat va qabilalarga tegishli 2500 dan 5000 tagacha (ba’zi manbalarda 3000—7000 oralig’ida) jonli til borligi ma’lum. Ularning har birida barcha tillar uchun umumiy bo’lgan ba’zi universal struktur xususiyatlar ko’zga tashlanadi.
  

Til mehnat va ijtimoiy ong bilan birgalikda bir-biriga o’zaro bog’liq bo’lgan, insonni hayvondan farqlovchi 3 ta eng muhim xossalardan birini tashkil etadi. Ushbu hossalar ichida mehnat muhim ahamiyatga ega bo’lib, u jamiyat mavjudligining moddiy asosi hisoblanadi.

• 
  Til mehnat va ijtimoiy ong bilan birgalikda bir-biriga o’zaro bog’liq bo’lgan, insonni hayvondan farqlovchi 3 ta eng muhim xossalardan birini tashkil etadi. Ushbu hossalar ichida mehnat muhim ahamiyatga ega bo’lib, u jamiyat mavjudligining moddiy asosi hisoblanadi.
  
• 
  Tilning tafakkur, ijtimoiy ong bilan aloqasi nihoyatda uzviy, chambarchasdir. Til belgilari — so’zlar, so’z birikmalari va gaplar — moddiy shakllar bo’lib, ularda ongning ideal mahsullari — aniq tasavvurlardan tortib eng mavhum va umumlashtiruvchi tushunchalar yoki hukmlargacha ob’yektiv tarzda o’z aksini topadi. Shunday kilib, til nafaqat fikrni ifodalash yoki fikr almashish vositasi, balki ijtimoiy ongda fikrlarni shakllantirish va mustahkamlash vositasi ham hisoblanadi.