Tili, adabiyoti va folklori instituti, alisher navoiy nomidagi davlat adabiyot muzeyi, urganch davlat universiteti

Aşama I (1920'ye kadar olan dönem).
Yüzyılın sonlarına doğru ortaya 
çıkan göreli istikrar, 1905-1907'de Bakü'de güçlü yankı uyandıran Birinci Rus 
Devrimi ile bozuldu. Bu devrimin bastırılmasıyla başlayan zulümler, siyasi 
faaliyetin azami ölçüde kısıtlanması ve çok sayıda gazetenin kapatılması, Ali Bey 
Hüseyinzade, Ahmet Bey Ağaoğlu, Muhammed Emin Resulzade ve diğerleri gibi 
aydınları ülkeyi terk etmeye zorlamış ve böylece milli düşüncenin merkezi 
İstanbul'a taşındı. 
Ali Bey Hüseyinzade, 1910 yılında İstanbul'a yerleşti ve "Hayat" gazetesi ve 
"Füyuzat" dergisinde yaydığı fikirleri nedeniyle zulme uğrayarak hayatının sonraki 
30 yılını orada geçirdi. Buna rağmen Azerbaycan'daki meslektaşları ve zamanın 
aydınları Ali Bey Hüseyinzade ve mirası hakkında yazılar yazmışlar ve onun çok 
yönlü faaliyetleri hakkında düşünmüş ve akıl yürütmüşlerdir. Bu dönemde 
Muhammed Hadi (2 makale), Huseyn Javid (1 makale), Jalil Mammad¬guluzadeh 
(3 makale), Aligulu Gamkusar (1 makale), Aliabbas Muznib (2 makale), Omar 
Faig Nemanzadeh (3 makale), Mohammad Said Ordubadi (1 makale), Gafur 
Rashad (1 makale), Abdulla Shaiq (3 makale), Ali Isgander Jafarzadeh (1 makale), 
Ahmed Kamal (1 makale) ve diğerleri onun çalışmalarını çeşitli düzeylerde ele 
almış, Ali Bey Hüseyinzade ve " Fyuuzat" ”edebiyat okulunun öneminin benzersiz 
bir yaratıcı gelenek oluşturduğunu doğruladılar [9]. Nitekim çeşitli şiirlerde, 
makalelerde, ders kitaplarında, monografilerde, incelemelerde ve diğer eserlerde 
kendini gösteren bu çeşitlilik ve çelişkiler, Ali Bey Hüseyinzade hakkında bilgi 
taşıyan belge akışının artmasını doğrudan etkilemiştir. 
Halihazırda Türkiye'de yaşayan Ali Bey, bölgenin edebiyat ve siyaset 
sahnesinde eşsiz bir kişilik olarak biliniyordu. Memmed Amin Resulzadeh'e göre, 
"Ahmed Bey Ağaoğlu ve Ali Bey Hüseyinzade, Azerbaycan'a göçün başında 
büyük şahsiyetlerdi." 1911 yılında Azerbaycan muhacirleri arasında Ahmed bey 
Ağaoğlu ve Ali bey Hüseyinzade önderliğinde yeni bir cemiyet kuruldu. Esas 
olarak hayır işleriyle uğraşan ve aynı adı taşıyan bir koleksiyon yayınlayan "Türk 
Evi" idi. 

---

377 
Bu dönemdeki belgelerin hacmine bakarsak, A. Hüseyinzade'nin mirasına 
ithaf edilen kaynaklara bakarsak Azerbaycan'da 17, Türkiye'de 22 makale 
yayınlandığını görürüz. Abdulla Cevdet (2 makale), Yusif Akchura (3 makale), 
Mehmed Fuad Köprülüzade (4 makale), Ziya Göyalp (5 makale) ve dönemin diğer 
aydınları Ali Bey Hüseyinzade'nin mirasına ve eserlerine atıfta bulundular.