Tilshunoslikka kirish fanining predmeti

o’xshashlik
bo’lsa, metanimiyada ikki predmet o’rtasida doimiy real 
aloqa
ning mavjudligi s ababli 
birini aytilganda, ikkinchisini tushunish imkonini beradi. 
Snekdoxa hodisasi metonimiyaning tarkibiy qismi bo’lib, butun orqali qismni 
yoki aksincha qism orqali butun tushuniladi. 
So’zlar ma’no munosabatlariga ko’ra bir-biriga shakldosh, ma’nodosh va 
ma’nolari bir-biriga zid bo’lishi mumkin. Bunday so’zlarni: Sinonimlar, omonimlar, an-
tonimlar deb yuritiladi. 
Tildagi barcha so’zlar tilning lug’at boyligini tashkil qiladi. Tildagi so’zlarni 
turli qatlamlarga ajratish mumkin. 1. Tematik qatlam(ta’lim-tarbiyaga, o’simliklarga, 
hayvonotga va boshqalar)ga oid so’zlar. 2. Jamiyat tarixiga bog’lab qatlamlarga ajrat-
ish. 3. Boshqa tillardan o’zlashtirilgan so’zlar. 
4. Ijtimoiy sheva qatlamlari. 
Tillardagi ma’lum so’zlar istemoldan chiqib, ma’lumlari esa yangi paydo bo’lib t uradi. 
Istemoldan chiqib ketgan va chiqib ketayotgan so’zlarni tarixiy va arxaizm so’zlar deb 
yuritiladi. Istemolga yangi kirib kelgan so’zlarni esa neologizmlar deb yuritiladi. 
Tildagi so’zlar lug’atlarga jamlanadi. Leksikologiyaning lug’at tuzish masala-
lari bilan shug’ullanadigan sohasi 
 leksikografiya 
deb ataladi. Lug’atlarning ko’plab 
turlari mavjud. 
Izohli
lug’atlar. Bunday lug’atlar bir tilli bo’lib, so’z va iboralarga shu tilda 
izoh beriladi. O’zbek tilining izohli lug’ati. Tolkoviy slovar russkogo yasika. 
Tarjima lug’atlari.
Bu turdagi lug’atlar ikki yoki undan ortiq tillik bolishi 
mumkin. Bunday lug’atlarda biror tilga oid so’z va iboralar ikkinchi (uchinchi ... ) tilga 
tarjima qilinadi. 
 
Imlo 
lug’atlari. Bunday lug’atlar so’zlarning yozilishi va imlo qoidalarini o’z 
ichiga oladi. 
Orfoefik 
lug’at so’zlarning tog’ri talaffuzini ifoda etadi. Worterbuch der 
deutschen Aussprache. 

---

85 
Maxsus
lug’atlar. Bunday lug’atlar fan va texnikaning ma’lum bir 
yo’nalishiga, tarmog’iga oid bo’lib, tarjima lug’ati bo’lishi ham mumkin. 
O.S.Axmanova slovar lingvisticheskix terminov, M.1966. Ruscha-nemischa-o’zbekcha 
metodik atamalar lug’ati, T. 1992. 
Chastotniy
(so’zlarning ishlatilish darajasiga ko’ra) lug’atlar. Bunday 
lug’atlarga kiruvchi so’zlar tartibi ularning nutqda ishlatilish darajasi bilan belgilanadi. 
L.N.Zasorina Chastotniy slovar russkogo yazika. 
Etimologik 
lug’atlar. Lug’atning bu turi so’zlarning kelib chiqish tarixini 
tushuntirib, izohlab beradi. Rus tilida bunday lug’atdan ikkitasi ma’lum. Kratkiy etim-
ologicheskiy slovar russkogo yazika, S.G.Barxudarov tahriri ostida, 1961, Kratkiy 
etimologicheskiy slovar russkogo yazika, G.P.Tsiganenko, Kiev, 1970. 
Ensiklopedik
lug’at. Bunday lug’atga kiritilgan so’zlar va shu so’z talu qli 
bo’lgan soha qisqacha sharxlanadi va shu haqda ma’lumo t beriladi. Bolshaya ensi-
klopediya. O’zbek ensiklopediyasi.