Tiplari. Tokarlik-vintqirqar stanoklari va ularni sozlash

Stanoklarni sozlash
—texnologik uskuna (stanok) va jihozlar (moslamalar)ni 
ma'lum texnologik operatsiyani bajarish uchun tay-yorlashdir. Buning uchun 
kinematik zanjirlar sozlanadi—stanokning tezliklar qutisi, surish qutisi va boshqa 
organlarini boshqarish dastak-Iari zarur holatlarga keltirib o'rnatiladi, almashinuvchi 
tishli g'ildiraklar, shuningdek kopirlar, cheklagichlar va shunga o
'
xshashlar tanlab 
olinadi va o'rnatiladi. 
O'rganilayotgan stanok yuqorida keltirilganlardan tashqari konussi-mon yuzalarga 
ishlov berish va ko'p kirimli rezbalarni kesish uchun sozlanadi. 
Konussimon yuzalarga ishlov berishninig quyidagi usullari mav- 
jud: 
a)
orqa babka korpusini ko'ndalang yo'nalishda 
h 
masofaga surish orqali; bu usul katta 
uzunlikdagi va konus uchidagi yarim burchak 
bo'lgan konussimon detallarga ishlov berishda qo'llaniladi; 

---

b)
keskich salazkalarini burish orqali; bu usul katta burchakli kalta konussimon 
detallarga ishlov berishda qo'llaniladi; 
d) konus lineykasi yordamida ishlov berish universal va eng qulay usul 
hisoblanadi. 
Tokarlik stanoklarini har xil operatsiyalarga sozlashda normallash-gan moslamalar (3 
va 4 kulachokli, pnevmoyuritmali, povodokli 
pat-
ronlar, planshaybalar, lyunetlar, 
markazlar, opravkalar)dan foydala-niladi.
 
 
 Tokarlik-gardanlash stanoklari 
Bunday stanoklar shakldor kesuvchi asboblar tishlarining orqa yuzalariga egri 
chiziq (Arximed spirali) bo'yicha shakl berishda qo'llaniladi. Kesuvchi tishlar orqa 
yuzasining bunday profilga ega bo'lishi, orqa burchakning va kesuvchi qirra 
shaklining old yuza bo'yicha qayta charxlashlarda o'zgarmas bo'lishini ta'minlaydi. 
Bunday ishlov berish shakldor (fason), modulli chervyak, modulli disk, taroqsi-mon, 
shlitsli frezalar, shuningdek to'g'ri va vintsimon tishli metchik-Iar uchun zarur bo'ladi. 
Arximed spirali ishlov o'tadigan (10.1-rasm) freza ( / ) ning tekis aylanma harakati 
va keskich 
{ 2 )
ning freza o'qiga perpendikular 
yo'nalishda tekis surilishi (ko'ndalang surish s
k
) natijasida hosil bo'ladi. Surish 
harakati maxsus kulachok (J) yordamida amalga oshiriladi, uning ishchi qismi BA 
Arximed spirali shaklida yasalgan. Kertilayot-gan freza bir tishga burilish vaqtida 
kulachok to'la bir marta aylanadi. Rolik