Tiroksin quyidagi jarayonlarda qatnashadi yog‘ va uglevodlarning oksidlanishida
Yüklə 236,64 Kb.
|
|
Tiroksin quyidagi jarayonlarda qatnashadi YOg‘ va uglevodlarning oksidlanishida Kalsiy va magniy almashinuvida Fermentlar, Na,K-AT faza induksiyasida YUqoridagi barcha jarayonlarda* YUqoridagi jarayonlarda qatnashmaydi Gormonlarga sezgir retseptorlar joylashgan. Gemoglobinda Qonning transport oqsillarida Nishon a’zo hujayralarida* Tinch xolatda qonda gormonlar nishon a’zoga qanday tashiladi? Erkin xolatda Maxsus plazma oqsillari bilan birikkan xolda* SHakilli elementlar bilan kompleks birikma xolda Glikokortikoidlarning hosil bo‘lishi va ajralishini boshqaruvchi gormon Oksitotsin Adrenokortikotrop* Prolaktin Lyuteinlovchi Stanniusning birinchiliga turasi qo‘yilganda YUrak to‘xtaydi YUrak qisqarishlar ritmi kamayadi* YUrak qisqarishlari ortadi YUrak qisqarishlari o‘garmaydi. Adrenalin qaysi retseptorlarga ta’sir qilganda tomirlar devori kengayadi? Alfa retseptorlar Betta retseptorlar* Gamma retseptorlar Barcha retseptorlar Adrenalin qaysi retseptorlarga ta’sir qilganda tomirlar devori torayadi? Alfa retseptorlar* Betta retseptorlar Gamma retseptorlar Barcha retseptorlar Arterial pulsning egri chizig‘ida dikrotik ko‘tarilish bog‘liq A. YArimoysimon klapanlarning yopilishi* Qorinchalar sistolasining oxirida Qorinchalar sistolasining boshida YArimoysimon klapanlarning ochilish EKG da Q tishcha aks ettiradi A.Qorinchalar aro to‘siqning depolyarizatsiyasi* Bo‘lmachalarni qo‘zg‘algan davrini Qorinchalar asosida qo‘zg‘alishning tarqalish davrini Miokardda repolyarizatsiya bosqichini EKG da R tishcha aks ettiradi Qorinchalar aro to‘siqning depolyarizatsiyasi Bo‘lmachalarni qo‘zg‘algan davrini Qorinchalar asosida qo‘zg‘alishning tarqalish davrini* Miokardda repolyarizatsiya bosqichini EKG da S tishcha aks ettiradi. Qorinchalar aro to‘siqning depolyarizatsiyasi Bo‘lmachalarni qo‘zg‘algan davrini Qorinchalar asosida qo‘zg‘alishning tarqalish davrini Miokardda repolyarizatsiya bosqichini Ikkala qorinchalarni to‘liq qo‘zg‘alishini* Progesteron sintezlanadi Buyrak usti bezining po‘stloq qismida Buyrak usti bezining mag‘iz qismida Gipofiz Tuxumdonlarda* Oksitatsin ajraladi A. Neyrogipofizdan* Qalqonsimon bezdan Adenogipofizdan Buqrak usti bezidan Tiroksin sintezlanadi A. Neyrogipofizdan Qalqonsimon bezdan* Adenogipofizdan Buqrak usti bezidan Uglevodlar almashinuviga ta’sir qiluvchi asosiy gormonlar Glyukogon, paratgormon Adrenalin, aldosteron Insulin, oksitotsin Insulin, glyukokortikoidlar* Kuchli ta’sirotlarga javoban organizmning moslanishida qatnashadi A. Glyukagon, mineralokortikoidlar Glyukokortikoidlar* Mineralokortikoidlar, , paratgormon Glyukokortikoidlar, tiroksin Muskul qisqarish energiyasiga ta’sir qiladi A. Glyukagon Tiroksin Insulin Adrenalin* Gipofizning oldingi bo‘lagida sintezlanadi A. Antidiuretik gormon Oksitotsin Tiroksi Somototrop gormon* Gipotalamusda sintezlanadi Tiroksi Somototrop gormon Antidiuretik gormon* Insulin Gipofizning oldingi bo‘lagida sintezlanadi. A. Tiroksin Insulin AKTG* ADG Ichki sekretsiya bezlariga kiradi. A. Tuxumdonlar va yo‘ldosh* So‘lak bezlari YOg‘ va ter bezlari Me’da bezlari Ichki sekretsiya bezlariga kirmaydi Qalqonsimon va qalqonsimon yonidagi bezlar Gipofiz va epifiz Buyrak usti bezlari va me’da osti bezi Brunner va liberkyun bezlari* Ichki sekretsiya bezlarining mahsuloti Fermentlar Xazm shiralari Gormonlar* Oxirgi mahsulotlar Gormonlarning xossalari. Spetsifikligi- nishon a’zoga ta’sir qiladi* Barcha a’zo va to‘qimalarga ta’sir qiladi Organizm faoliyatlariga faqat katta konsentratsiyada ta’sir qiladi Organizm faoliyatlariga katalizatorlar yordamida ta’sir qiladi. Gormonlarning o‘ziga xos xususiyati. Yuqori biologik faollikka ega* Past biologik faollikka ega Bir marta kiritilganda davomli biologik ta’sirga ega Nerv sistemasi bir butun bo‘lganda organizmga ta’sir ko‘rsatadi Gormonlarning o‘ziga xos zususiyati. Biologik faolligi past To‘qimalarda parchalanmaydi To‘qimalarda tez parchalanadi* To‘qimalarda sekin parchalanadi Xayvonlardan ajratib olingan gormonlarni bemorlarda qo‘llash mumkinmi? Mumkin emas, chunki xayvonlarda va odamlarda gormonlar turli xil Issiq qonli hayvon gormonlarini qo‘llash mumkin Mumkin, chunki gormonlar turga xos spetsifiklikka ega emas*. Faqat maymunlardan ajratib olingan gormonlarni qo‘llash mumkin Somatotrop gormoni. Oqsillar sintezini rag‘batlantiradi* Oqsillar parchalanishini kuchaytiradi Oqsillarning to‘planishini ta’minlaydi Almashtirib bo‘lmaydigan aminokislotalar sintezini rag‘batlantiradi Somatotrop gormon ta’sirida azot balansi: O‘zgarmaydi Azot balansi muvozanati Manfiy azot balansi Musbvt azot balansi* Somatotrop gormonita’siri: YOg‘larning to‘planishini ta’minlaydi Depodan yog‘larning mobilizatsiyasini ta’minlaydi* YOg‘lardan uglevodlar hosil bo‘lishini ta’minlaydi YOg‘lar almashinuviga ta’sir qilmaydi Somatotrop gormoni. Glikogen sintezini oshiradi Glikogen parchalanishini kuchaytiradi* Uglevodlar almashinuviga ta’sir qilmaydi Buyraklarda glyukozaning qayta so‘rilishini kamaytiradi. Somatotrop gormoni. Organizmda kalsiy, natriy fosfor ushlanishiga ta’sir qiladi* Organizmdan tuzlar ajralishini ta’minlaydi Suyaklardan tuzlarni haydaydi Tuzlar almashiruviga ta’sir qilmaydi Somatotrop gormon. Tananing o‘sishini tezlashtiradi* Tananing o‘sishini susaytiradi Tananing o‘sishini homilada tezlashtiradi, chaqaloqda susaytiradi Suyaklar osishini kamaytiradi Katta odamlarda somatrop gormoni ko‘p ajralganda kuzatiladi: Tana uzunligi va tana massasi ortadi Aqliy rivojlanish buziladi Akromegaliya* Kretinizm Akromegamiyada kuzatiladi........ Bolalarda somatotrop garmoni kщpayganda tana щsishining kuchayishi Bolalarda tiroksin etishmasligida aыliy faoliyatning susayishi Katta odamlarda samototrop garmon ko‘payganda oyoq kafti, * barmoqlar, burun,-quloq, ichki azolarning kattalashishi. D. Jigar va taloqning kattalashishi. Tireotrop gormon qaerda ishlab chiqariladi? Qalqonsimon bezda Adenogipofizda* Neyrogipofizda Qalqon oldi bezlarda Tireotrop gormon ta’sir qiladi Buyrak usti bezlarga Oshqozon-ichak traktiga Barcha ichki sekretsiya bezlariga Qalqonsimon bezga* Triotrop gormon etishmovchiligida kuzatiladi. Qandli diabet Bronza kasalligi Qandsiz diabet Qalqonsimon bezning etishmovchiligi* Andreokortikotrop gormon sintezlanadi........... Adenogipozizda* Gipotalamusda Neyrogipofizda Buyrak usti bezlarida Adrenokortikotrop gormon tasir qiladi......... A. Buyrak usti bezlariga* Meda osti beziga Markaziy nerv tizimiga Qalqonsimon bezlarga Adrenokortikotrop gormon etishmovchiligida kuzatiladi. Qandsiz diabet Qalqonsimon bezning etishmovchiligi Buyrak usti bezlari etishmovchiligi* Erta jinsiy rivojlanish Adrenokortikotrop gormoni ko‘p ishlab chiqarilganda kuzatiladi. Gipotalamus gipofunksiyasi Buyrak usti bezlari gipofunksiyasi* Akromegamiya Tetaniya Gipofizning o‘rta bo‘lagidan ajraladi Gipofizning o‘rta bo‘lagida gormon sintezlanmaydi Antidiuretik gormon Melatonin Intermedin* Intermedin tasir qiladi. A. Qalqonsimon bezga Teri rangiga* Suyak va muskullar o‘sishiga Jinsiy bezlar etilishiga Qanday tashqi omillar intermedin sintezga tasir qiladi? YUqori harakat Ochlik Quyosh nuri* Stress Intermedin etishmovchiligida kuzatiladi. A. Teri pigmentatsiyasining buzilishi* Bazedov kasalligi Osteoporoz Tutqanoq Neyrogipofiz gormonlari Prolaktin Antidiuretik gormon, oksitotsin* Intermedin Neyrogipofizda gormon sintezlanmaydi Oksitotsin sintezlanadi. Neyrogipofizda * Gipotalamusda Gipotalamusning o‘rta bo‘lagida Jinsiy bezlarda Oksitotsin tasir qiladi. Bachadon va sut bezlariga* Meda-ichak traktiga Tuxumdonlarga Urug‘donlarga Oksitotsinning bachadonga tasiri? Homila rivojlanishiga Tasir qilmaydi Bachadon muskullarini qisqartiradi* Bachadon o‘sishini taminlaydi Oksitotsinning sut bezlariga tasiri? Sut ajralishini boshqaradi* Sut hosil bo‘lishini boshqaradi Laktotsieni susaytiradi Sut bezlarining rivojlanishini taminlaydi Antidiuretik gormon ishlab chiqariladi. Gipotalamusda Buyrak usti bezlarida Neyrogipofizda* Buyraklarda Antidiuretik gormonning buyraklarga tasiri? Tasir qiladi Yig‘uvchi naylarda suvning reabsorbsiyasini taminlaydi* Buyraklar orqali suv ajralishini kuchaytiradi Siydik qopida sidik yig‘ilish tezligini oshiradi Antidiuretik gormon etishmovchiligida kuzatiladi.......... Arterial bosim ortadi Axromegamiya Qandsiz diabet* Qandli diabet Antidiuretik gormonning arterial bosimga tasiri? Kamaytiradi Tasir qilmaydi Oshiradi* Kichik qon aylanish doirasidagi tomirlarda bosimni oshiradi. Gipotalamus gipofiz faoliyatiga qanday tasir ko‘rsatadi? Adenogipofizdan gormonlar ajralishi boshqaradi* Neyrogipoffzdan gormonlar ajralishi boshqaradi Gipofizning o‘rta bo‘lagidan garmonlar ajralishini boshqaradi Tasir qilmaydi Rilizing gormonlar qaerda ishlab chiqariladi? Neyrogipofizda Bosh miya katta yarim sharlar po‘stlog‘ida Gipotalamusda* Orqa miyada Rilizing gormonlarning vazifalari? Adiogipofizda gormonlar sintezini tormozladi Neyrogipofizda gormonlar sintezini trmozlaydi Adiogipofizda gormonlar sintezini rag‘batlantiradi* Buyraklarda suvning qayta so‘rilishini boshqaradi Kartikostatinning ahamiyati AKTG sintezini kuchaytiradi AKTG sintezini tormozlaydi* Adrenalin ajralishini kuchaytiradi Gipofizning orqa bo‘lagidan gormonlar ajralishini susaytirad Tireostatinning ahamiyati Qalqonsimon bez hujayralarini yod bilan to‘yinishini bloklaydi Tireotrop gormonining sintezini susaytiradi* Tiroksin sekretsiyasini oshiradi Tireotrop gormon sintezini kuchaytirad Somatostatinning ahamiyati. Gipofizning o‘rta bo‘lagidan gormon ajralishini boshqaradi Gipotalamus faoliyatini susaytiradi STG ishlab chiqarishni kuchaytiradi Somatotrop gormon sintezini susaytiradi* Prolaktostatinning ahamiyati Prolaktin ishlab chiqarishni kuchaytiradi Prolaktin sintezini susaytiradi* Sut bezlarida sut ishlab chiqarishini oshiradi Jinsiy bezlarda gormonlar sintezini susaytirad Epifiz gormoni. A. Melatonin* Intermedin Prolaktin Insulin Melatonin gormonining teri rangiga ta’siri. Terini qoraytiradi Ta’sir qilmaydi Terini oqartiradi * Gormon ta’sirida teri rangi tezroq qorayad Melatonin sintezini susaytiruvchi tashqi omillar Quyosh yorug‘ligi Korong‘ilik* Havo haroratinining ortishi stress Melatoninning jinsiy rivojlanishga ta’siri. Jinsiy rivojlanishni tezlashtiradi Jinsiy rivojlanishni tormozlaydi* Ta’sir qilmaydi Jinsiy rivojlanishni ayollarda tezlashtiradi, erkaklarda tormozlaydi Qadqonsimon bezda ishlab chiqarilmaydi. Tiroksin Tireotrop gormon* Tireokalsitonin Triyodtironin Qalqonsimon bez gormonlari sintezi uchun kerak Yod* Kalsiy Brom Tiroksinning oqsil almashinuvi Organizmda oqsil sintezini kuchaytiradi Ta’sir qilmaydi Oqsil parchalanishiga ko‘maklashadi* Almashtirib bo‘lmaydigan aminokislotalar sintezini oshiradi. Tiroksinning yog‘lar almashinuviga ta’siri. YOg‘lar sintezini oshiradi YOg‘larni zahiraga o‘tkazadi YOg‘larning parchalanishiga ta’sir qiladi* YOg‘lardan uglevodlar hosil bo‘lishini ta’minlaydi Tiroksinning uglevodlart almashinuviga ta’siri. Glikogen parchalanishiga* Jigarda glikogen to‘planishiga Jigarda glyukoza sintezlanishiga Ta’sir qilmaydi Tiroksinning asosiy almashinuvga ta’siri. 2 marta pasaytiradi Ta’sir qilmadi Oshiradi* Sezilarsi pasaytirad Bolalarda tiroksin etishmovchiligida kuzatiladi Tireotoksikoz Kretinizm* Pakanalik Bronza kasalligi Kattalarda tiroksin etishmovchiligida kuzatiladi Miksedema* Kretinizm Bazedov kasalligi Bronza kasalligi. Tiroksin kup miqdorda ishlab chiqarilganda kuzatiladi. Miksedema Kretinizm Bazedov kasalligi* Bronza kasalligi Tireokalsitoninning kalsiy almashinuviga ta’siri A. Suyaklarda kalsiy to‘planishiga* Ta’sir qilmaydi Suyaklardan kalsiyning yuvilishiga Siydik bilan kalsiy ajralishig Tireokalsitoninga antagonist gormon Tiroksin Paratgormon* Tireotrop gormon Gidrokortizo Paratgormon ishlab chiqariladi Qalqonsimon bezda Gipofizda Qalqon oldi bezlarida* Buyrak usti bezlarida Paratgormon qaysi a’zolarga ta’sir qiladi? YUrak va qon tomirlariga Buyrak, suyak, hazm traktiga* Butun organizmga Markaziy nerv tizimiga Paratgormonning suyaklarga ta’siri. Suyak to‘qimasining hosil bo‘lishiga Ta’sir qilmaydi Suyaklarda o‘sish zonasini yopilishiga Suyaklardan kalsiyning yuvilishiga* Paratgormonning buyraklarga ta’siri. Kanalchalarda kalsiy reabsobsiyasini oshiradi* Kanalchalarda kalsiy reabsorbsiyasini kamaytiradi Ta’sir qilmaydi Samarali filtratsion bosimni kamaytradi. Paratgormonning ichaklarga ta’siri Ichak harakatlarini kuchaytiradi Ichaklarda kalsiy so‘rilishini kuchaytiradi* Ichaklarda kalsiy va suv so‘rilishini kamaytiradi O‘t ajralishini kamaytiradi Paratgormon ta’sirida qonda kalsiy miqdori. Keskin amayadi O‘zgarmaydi Ortadi* Ta’sir qilmaydi Paratgormon ko‘p miqdorda ajralganda kuzatiladi. Tetaniya Osteoporoz* Akromegaliya Teri oqarishi Paratgormon etishmovchiligida kuzatiladi. Tetaniya* Osteoporoz Akromegaliya Teri oqarishi Insulin tasirida qonda glyukoza miqdori qanday o‘zgaradi? Ortadi O‘zgarmaydi Kamayadi* Tasir qilmaydi Qorinchalar sistolasi davrida qon bosimining ortishi qaysi bosimni xarakterlaydi? Sistolik* Diastolik Puls Oxirgi Nima uchun barmoqni jugut bilan bog‘langanda u ko‘karadi? Venoz qonining oqimi to‘xtaydi* Kapillyarlardi limfa oqimi ortadi SO2 to‘planadi O2 kamayadi To‘qima nekrozga uchraydi YUrak muskulini qon bilan ta’minlaydi Toj tomirlar* O‘pka arteriyasi Uyqu arteriyasi O‘mrov osti orteriyasi Tipik EKG da tishchalar soni 5* 3 4 7 E. 6 YUrak sikli nechti fazaga ega? 3* 2 4 D. 5 YUqori umurtqali hayvonlarda yurak necha kamerali. 4* 3 2 Trubkasimon Angiotenzin II ning ahamiyati. Vazokonstriktor* Vazodilatator Ahamiyati yo‘q To‘g‘ri javob yo‘q Qon asosan ko‘p miqdorda depolanadi Venoz tizimda* Terida O‘pkada Jigarda Taloqda YUrakning o‘tkazuvchi tizimi bloklansa, yurak faoliyat ko‘rsatadimi? A. Faoliyat ko‘rsatadi, ammo ritm buziladi. Faoliyat ko‘rsatmaydi* Qisqarishlar ritmi o‘zgarmaydi Bo‘lmacha va qorinchalar asinxron qisqaradi. Qonning venalarda harakatlanish sabablari. Venalarda klapanlarning mavjudligi Ko‘krak qafasining so‘ruvchi xususiyati Yurakning qoldiq kuchi Skelet muskullarining qisqarishi Barcha javoblar to‘g‘ri* Teri, o‘pka, buyrak, hazm a’zolari tomirlariga adrenalinning ta’siri Vazokonstriktor* Azodilatator Ta’sir qilmaydi A’zoning funksional faolligiga bog‘liq Skelet muskullar, bronxlarning silliq muskullari, yurak, miya tomirlariga adrenalinning ta’siri. Vazodilatator* Vazokonstriktor Ta’sir qilmaydi A’zoning funksional faolligiga bog‘liq Qorin bo‘shlig‘i a’zolari va o‘pka tomirlarga vazopressinning ta’siri. Vazokonstriktor* Vazodilatator Ta’sir qilmaydi A’zoning funksional faolligiga bog‘liq Insulinning uglevod almashinuviga tasiri? Hujayra membranasining glyukoza uchun o‘tkazuvchanligini va safarbarligini-oshiradi. * Glyukogen parchalanishiga tasir qiladi. Jigarda glyukoza sinteziga tasir qiladi. Buyrak kanalchalariga glyukoza reabsorbsiyasini kamaytiradi. Insulinning yog‘lar almashinuviga tasiri? A. YOg‘lar parchalanishini kuchaytiradi Glyukozadan yog‘ hosil bolishini taminlaydi* YOg‘larning ichakdan so‘rilishini tezlashtiradi Tasir qilmaydi Insulinning oqsil almashinuviga tasiri A. Oqsil parchalanishini kuchaytiradi Aminokislotalardan oqsil sintez bo‘lishiga tasir qiladi* Tasir qilmaydi Monosaxaridlardan oqsil hosil bo‘lishiga tasir qiladi Insulin etishmovchiligida kuzatiladi. Gipoglikemik koma Tetaniya Qandli diabet* Qandsiz diabet Qandli diabetda siydik miqdori. O‘zgarmaydi Ortadi* Kamayadi Keskin kamayadi Insulin buyraklarda siydik hosil bo‘lishiga qanday tasir qiladi? Samarali filtratsion bosimni oshiradi Yig‘uvchi naylarda suv reabsorbsiyasini kamaytiradi YOg‘lar almashinuvining mahsulotlari ko‘payishi hisobiga suv ajralishi ortadi Siydikda glyukoza miqdori ortadi va osmos hodisasiga asoslanib o‘ziga suvni tortadi* Glyukagon gormonining uglevodlar almashinuvia tasiri? Jigarda glikogen sintezini kuchaytiradi Jigarda glikogen parchalanishini kuchaytiradi* Muskullarda glikogen sintezini kuchaytiradi Siydik bilan glyukoza ajralishiga olib keladi Glyukagon tasirida qondagi glyukoza miqdori? O‘zgarmaydi Ortadi* Keskin kamayadi Saharda kamayadi, kechqurun ortadi Buyrak usti bezining mag‘iz qismida qanday gormonlar sintezlanadi? Adrenalin, noradrenalin* Androgenlar, estrogenlar Mineralokortikoidlar, glyukokortikoidlar Adrenokortikotrop gormon Adrenalinning yurak faoliyatiga tasiri? YUrak qisqarishlar soni va kuchini kamaytiradi YUrak qisqarishlar sonini keskin kamaytiradi va yurak to‘xtab qoladi YUrak qisqarishlar soni va kuchini oshiradi* YUrakda qozg‘alish o‘tkazish tezligini oshiradi Adrenalin gormonining qon tomirlarga tasiri? Tojsimon tomirlarni toraytiradi, ichki azo tomirlarni kengaytiradi Ichki azo tomirlarini toraytiradi, miya va tojsimon tomirlarni kengaytiradi* Teri kapilarlarini kengaytiradi Tomirlar tonusini doimiy saqlaydi Adrenalinning bronxlarga tasiri? Bronx muskullarini bo‘shashtiradi* Tasir qilmaydi Bronxlar kengligini toraytiradi Bronx muskullarining keskin qisqarishini taminlaydi Adrenalinning xazm trakti azolarining sekretor faoliyatiga tasiri? Tasir qilmaydi So‘lak ajralishini kuchaytiradi , meda sekretsiyasini tormozlaydi Barcha hazm trakti azolarining sekretor faoliyatini tormozlaydi* Barcha hazm trakti azolarining sekretor faoliyatini kuchaytiradi Adrenalinning hazm trakti azolari devoridagi silliq muskullar qisqarishiga tasiri? Susaytiradi* Peristaltikani kuchaytiradi Barcha sfinkterlarning oli inydi tar qilmaydi Adrenalinning asosiy almashinuviga tasiri? Kamaytiradi Katta odamlarda kamaytiradi, bolalarda oshiradi Tasir qilmaydi Oshiradi* Adrenalinning termoregulyasiyagatasiri? Issiqliq hosil bo‘lishini kamaytiradi Issiqliq hosil bo‘lishini kuchaytiradi Issiqliq hosil bo‘lishini issiqliq ajraliini kamaytiradi* Issiqliq hosil bolishini kamaytiradi, issiqliq ajraliini oshiradi Buyrak usti bezi po‘stloq qismining koptokchali zonasida sintezlanadi. Adrenalin, noradrenalin Kortikosteroidlar Jinsiy gormonlar Mineralokortikoidlar* Buyrak usti bezi po‘stloq qismining tutamli zonasida ishlab chiqariladi. A. Adrenokortikotrop gormon Jinsiy gormonlar Mineralokortikoidlar Glyukokortikoidlar* Buyrak usti bezi pustloq qismining turli zonasida ishlab chiqarilidi. Adrenalin, noradrenalin Kortikosteroidlar Mineralokortikoidlar Androgenlar va estrogenlar* Mineralokortikoidlarning natriy almashinuviga ta’siri. Siydik bilan natriy ajralishini kuchaytiradi Organizmda natriyni ushlab qoladi* Ta’sir qilmaydi Osh tuzidan natriy sintezini boshqaradi Mineralokortikoidlarning kaliy almashinuviga ta’siri. A. Siydik bilan kaliy ajralishini kuchaytiradi* Kaliyni zahiraga o‘tkazadi Ta’sir qilmaydi Kanalchalarda kaliy reabsorbsiyasini boshqaradi. Mineralokortikoidlarning arterial bosimga ta’siri. Ta’sir qilmaydi Oshiradi* Kamaytiradi Mineralokortikoidlar gipersekretsiyasidi kuzatiladi. Addison kasalligi Gipertoniya va shishlar* Bronza kasalligi Miksidema Glyukokortikoidlar qaysi almashinuvni boshqaradi? Suv Tuz Oqsil, yog‘, uglevod* Vitamin Glyukokortikoidlar sintezini kuchaytiradi Stress* Ovqatlanish Uyvu Glyukokortikoidlar etishmovchiligida kuzatiladi. Glyukokortikoidlar etishmovchiligi organizmda namoyon bo‘lmaydi Stress Tireotoksikoz Zararli ta’sirlarga organizm chidamliligining kamayishi. * Og‘ir jismoniy mehnat qondagi glyukokortikoidlar miqdoriga qanday ta’sir qiladi? O‘zgarmaydi Kamaytiradi Oshiradi* Avval kamayadi, keyin oshiradi. Og‘riq qondagi glyukokortikoidlar miqdoriga qanday ta’sir qiladi? Oshiradi* Kamaytiradi Glyukokortikoidlar ajralishini to‘xtatadi Ta’sir qilmaydi Jinsiy gormonlar qaerda sintezlanadi? Gipofiz Buyrak usti bezining mag‘iz qismida Jinsiy bezlarda va buyrak usti bezining po‘stloq qismida* Buyrak usti bezi po‘stloq qismining koptokchali zonasida Androgenlar miqdorining ortishi ayol organizmiga qanday ta’sir ko‘rsatadi? Jinsiy rivojlanishni tezlashtiradi Bachadon va tuxumdonlarni qayta rivojlanishini taminlaydi Ikkilamchi erkak jinsiy belgilarini paydo bo‘lishiga olib keladi* Birlamchi ayol jinsiy belgilarining yo‘qolishiga olib keladi Estrogenlar miqdorining ortishi erkak organizmiga qanday ta’sir ko‘rsatadi? Ikkilamchi erkak jinsiy belgilarini yo‘qolishiga olib keladi. * Jinsiy rivojlanishni tezlashtiradi. Germafroditizm rivojlanishiga olib keladi Birlamchi erkak jinsiy belgilarining yo‘qolishiga olib keladi To‘qima gormonlari nima? Organizmning barcha to‘qimalariga ta’sir qiluvchi gormonlar Bitta to‘qimaga tanlab ta’sir qiluvchi gormonlar Maxsus xujayralarda ishlab chiqaruvchi , ichki sekretsiya bezlariga kirmaydigan gormonlar. * To‘qimalarda parchalanuvchi gormonlar. Yurak qonuni (Frank-Storlin. YUrak qisqarishlar kuchi ta’sir chastotasiga bog‘liq Bo‘sag‘a osti kuchiga gradual javob kuzatiladi YUrak ta’sir kuchi bo‘sag‘a kuchiga etganda qisqaradi Diastolada yurak qancha ko‘p cho‘zilsa, sistolada shuncha ko‘p qisqaradi* Almashinuv tomirlar Aorta Arteriolalar Venalar Venulalar Kapillyarlar* Rezistiv qon tomirlar: Aorta Arteriyalar Kapillyarlar Venalar Arteriyalarning oxirgi qismi* To‘qima gormonlari qaysi a’zolarda sintezlanmaydi? A. Buyraklarda Terida* Oshqozon –ichak traktida Bosh miyada Ayrisimon bezda sintezlanadi. Paratgormon Melatonin Timozin* Renin Timozin gormonining ta’siri. Qondagi limfotsitlar miqdorini oshiradi* Urug‘don va tuxumdanlarning rivojlanishini rag‘batlantiradi. Qonda qand miqdorini kamaytiradi. Asosiy almashinuvni boshqaradi. Ichki sekretsiya bezlari boshqariladi. Vegetativ nerv sistema orqali Neyrosekretlar orqali To‘qimalar sezgirligining o‘zgarishi orqali. Barcha javoblar to‘g‘ri. * Neyrosekretsiya nima? Sinaps yorig‘iga mediator ajralishi Maxsus nerv xujayralar tomonidan neyrogormonlarni qonga o‘tishi. * C. Efferent impulslar Gormonlarning metabolik ta’siri-bu. Modda almashinuv mahsulotlari uchun membrana o‘tkazuvchanligining o‘zgarishi. Xujayralarning o‘sishi va shakllanishiga ta’siri. Buzilgan metabolizmni tiklash Effektor a’zoga ta’sir qilib , modda almashinuvini o‘zgartirish* Gormonlarning morfogenetik ta’siri-bu. Modda almashinuv mahsulotlari uchun membrana o‘tkazuvchanligining o‘zgarishi. Xujayralarning o‘sishi va shakllanishiga ta’siri. * Buzilgan metabolizmni tiklash Effektor a’zoga ta’sir qilib, modda almashinuvini o‘zgartirish Qorinchalar sistolasi davrida bosim yuqori A. CHap qorinchada* O‘ng qorinchada Bir xil Qorinchalar miokordining funksional xolatiga bog‘liq Arterial bosimning ortishi nomlanadi Gipertoniya* Gipotoniya Distoniya Giportonik kriz. Arterial bosimning kamayishi nomlanadi Gipotoniya* Distoniya Gipertoniya Gipertonik kriz Qorinchalar sistolasi davrida qon bosimining ortishi qaysi bosimni xarakterlaydi? Sistolik* Diastolik Puls Oxirgi Nima uchun barmoqni jugut bilan bog‘langanda u ko‘karadi? Venoz qonining oqimi to‘xtaydi* Kapillyarlardi limfa oqimi ortadi SO2 to‘planadi O2 kamayadi To‘qima nekrozga uchraydi YUrak muskulini qon bilan ta’minlaydi Toj tomirlar* O‘pka arteriyasi Uyqu arteriyasi O‘mrov osti orteriyasi Tipik EKG da tishchalar soni 5* 3 4 7 E. 6 YUrak sikli nechti fazaga ega? 3* 2 4 D. 5 YUqori umurtqali hayvonlarda yurak necha kamerali. 4* 3 2 Trubkasimon Angiotenzin II ning ahamiyati. Vazokonstriktor* Vazodilatator Ahamiyati yo‘q To‘g‘ri javob yo‘q Qon asosan ko‘p miqdorda depolanadi Venoz tizimda* Terida O‘pkada Jigarda Taloqda YUrakning o‘tkazuvchi tizimi bloklansa, yurak faoliyat ko‘rsatadimi? A. Faoliyat ko‘rsatadi, ammo ritm buziladi. Faoliyat ko‘rsatmaydi* Qisqarishlar ritmi o‘zgarmaydi Bo‘lmacha va qorinchalar asinxron qisqaradi. Qonning venalarda harakatlanish sabablari. Venalarda klapanlarning mavjudligi Ko‘krak qafasining so‘ruvchi xususiyati Yurakning qoldiq kuchi Skelet muskullarining qisqarishi Barcha javoblar to‘g‘ri* Teri, o‘pka, buyrak, hazm a’zolari tomirlariga adrenalinning ta’siri Vazokonstriktor* Azodilatator Ta’sir qilmaydi A’zoning funksional faolligiga bog‘liq Skelet muskullar, bronxlarning silliq muskullari, yurak, miya tomirlariga adrenalinning ta’siri. Vazodilatator* Vazokonstriktor Ta’sir qilmaydi A’zoning funksional faolligiga bog‘liq Qorin bo‘shlig‘i a’zolari va o‘pka tomirlarga vazopressinning ta’siri. Vazokonstriktor* Vazodilatator Ta’sir qilmaydi A’zoning funksional faolligiga bog‘liq Miya va yurak tomirlariga vazopressin ta’siri Vazodilatator* Vazokonstriktor Ta’sir qilmaydi A’zoning funksional faolligiga bog‘liq Atsetilxolinning organizmga kiritilishi natijasida kuzatiladi A. YUyurak qisqarishlarining susayishi* YUrak to‘xtashi Tomirlar kengayishi Taxikardiya Tomirlar torayishi YUrak faoliyati hujayra ichi boshqaruvining ahamiyati. YUrakning qon bilan ta’minlanishining ortishi Oqsil sintezining ko‘payishi* Diastolaning uzayishi ATF va glikogen parchalanishining ortishi YUrak ichi nerv boshqarilishi amalga oshiriladi A. Detisimpatik nerv tizimi orqali* Simpatik nerv tizimi orqali Parasimpatik nerv tizimi orqali Somatik nerv tizimi orqali Glyukogenning yurakka ta’siri natijasida musbat samara kuzatiladi *Inotrop Batmotrop Dromotrop Xronotrop Kortikosteroidlar, angiotenzin II, seriotoninning yurakka ta’sir natijasida: YUrak qisqarishlar kuchi ortadi* YUrak qisqarishlar kuchi kamayadi Taxikardiya YUrakning simpatik nerv tizimi ta’siriga sezgirligi kamayadi Flebogrammada ikkinchi to‘lqin bog‘liq Uyqu arteriyaning pulsatsiyasi bilan* O‘ng qorincha sistolasi bilan Bo‘lmachalarning qonga to‘lishi bilan To‘g‘ri javob yo‘q Diastolik ton kelib chiqadi Yarim oysimon klapanlarning yopilishidan* Atrio ventrikulyar klapanlarning yopilishidan Atrio ventrikulyar klapanlarning ochilishi Miokardning qisqarishidan “Bor yoki yo‘q” qonunining ahamiyati YUrak qisqarishlar kuchi ta’sir chastotasiga bog‘liq Bo‘sag‘a osti kuchiga gradual javob kuzatiladi Yurak ta’sir kuchi bo‘sag‘a kuchiga etganda qisqaradi* Diastolada yurak qancha ko‘p cho‘zilsa, sistolada shuncha ko‘p qisqaradi Yurak qonuni (Frank-Storlin. YUrak qisqarishlar kuchi ta’sir chastotasiga bog‘liq Bo‘sag‘a osti kuchiga gradual javob kuzatiladi YUrak ta’sir kuchi bo‘sag‘a kuchiga etganda qisqaradi Diastolada yurak qancha ko‘p cho‘zilsa, sistolada shuncha ko‘p qisqaradi* Almashinuv tomirlar Aorta Arteriolalar Venalar Venulalar Kapillyarlar* Rezistiv qon tomirlar: Aorta Arteriyalar Kapillyarlar Venalar Arteriyalarning oxirgi qismi* Sfinkter tomirlar: Aorta Arteriyalar Kapillyarlar Prekapillyar arteriolalarning oxirgi qismi* Venalar SHuntlavchi tomirlar Anostomozlar* Arteriolalar Venulalar Venalar Kapillyarlar. Qaysi klapanlar qonni aorta va o‘pka arteriyasidan orqaga qaytishiga to‘sqinlik qiladi? Mitral Yarim oysimon* Uch tabaqali Ikki tabaqali Qorinchalar sistolasi davrida qaysi klapanlar qonni chap bo‘lmachaga qaytishiga to‘sqinlik qiladi? Mitral* YArim oysimon Uch tabaqali CHo‘ntaksimon Qorinchalar sistolasi davrida qaysi klapanlar qonni o‘ng bo‘lmachaga qaytishiga to‘sqinlik qiladi? Mitral YArim oysimon Uch tabaqali* CHo‘ntaksimon Limfaning oqishini ta’minlaydi Gidrostatik bosim Onkotik bosim Limfa tomirlar devorining ritmik qisqarishi Skelet muskullarining qisqarishi Barcha javoblar to‘g‘ri* Limfaning xosil bo‘lishi qaysi jarayonlarga asoslangan Diffuziya Osmos Kapillyarlar o‘tkazuvchanligi Filtratsiya Kapillyardagi qon va to‘qima suyuqlikdagi gidrostatik bosim farqiga F. Barcha javoblar to‘g‘ri* Venoz tizimda necha foiz qon saqlanadi? 40-50 51-70 71-80* 81-90 Arterial bosimning egri chizig‘ida 2-tartibli to‘lqinlar kelib chiqadi A. Miyaning kislorod bilan taminlanishi buzilganda, qon yo‘qotganda Zaharlanganda Nafas harakatlarida qon bosimining ortishi va kamayishida* Sistola va diastolada qon bosimining ortishi va kamayishida Arterial bosimning egri chizig‘ida birinchi tartibli to‘lqinlar kelib chiqadi A. Miyaning kislorod bilan taminlanishi buzilganda, qon yo‘qotganda Zaharlanganda Nafas harakatlarida qon bosimining ortishi va kamayishida Sistola va diastolada qon bosimining ortishi va kamayishida* Simpatik innervatsiyaning asosiy effekti. Vazodilatatsiya Vazokonstriksiya* Qon tomirlar o‘tkazuvchanligining kamayishi. Qon tomirlar o‘tkazuvchanligining ortishi. Yurakda kuzatiladigan manfiy batmotrop effekt bu Miokard qo‘zg‘aluvchanligining pasayishi* Miokard o‘tkazuvchanligining kamayishi YUrak qisqarishlar kuchining kamayishi YUrak qisqarishlar sonining kamayishi Yurakda kuzatiladigan manfiy dromotrop effekt bu Miokard qo‘zg‘aluvchanligining pasayishi Miokard o‘tkazuvchanligining kamayishi* YUrak qisqarishlar kuchining kamayishi YUrak qisqarishlar sonining kamayishi Yurakda kuzatiladigan manfiy inotrop effekt bu Miokard qo‘zg‘aluvchanligining pasayishi Miokard o‘tkazuvchanligining kamayishi YUrak qisqarishlar kuchining kamayishi* YUrak qisqarishlar sonining kamayishi YUrakda kuzatiladigan manfiy xronotrop samara bu Miokard qo‘zg‘aluvchanligining pasayishi Miokard o‘tkazuvchanligining kamayishi YUrak qisqarishlar kuchining kamayishi YUrak qisqarishlar sonining kamayishi* Ikkinchi tartibdagi peysmekerlar... A. Atrioventrikulyar tugun* Purkine tolalari GISS oyoqchalari Sinoatrial tugun Birinchi tartibdagi peysmekerlar... Atrioventrikulyar tugun Purkine tolalari GISS oyoqchalari Sinoatrial tugun* Mutloq refrakterlik kuzatiladi Diastolada Umumiy pauzada Sistolada* To‘g‘ri javob yo‘q YUqori qo‘zg‘aluvchanlik kuzatiladi Diastolada* Umumiy pauzada Sistolada To‘g‘ri javob yo‘q YUrakda simpatik innervatsiyada kuzatiladigan musbat batmotrop effektbu- Miokard qo‘zg‘aluvchanligining ortishi* Miokard o‘tkazuvchanligining ortishi YUrak qisqarishlar kuchining ortishi YUrak qisqarishlar sonining ortishi Yurakda simpatik innervatsiyada kuzatiladigan musbat dromotrop effekt Miokard qo‘zg‘aluvchanligining ortishi Miokard o‘tkazuvchanligining ortishi* YUrak qisqarishlar kuchining ortishi YUrak qisqarishlar sonining ortishi YUrakda simpatik innervatsiyada kuzatiladigan musbat inotrop samara bu Miokard qo‘zg‘aluvchanligining ortishi Miokard o‘tkazuvchanligining ortishi YUrak qisqarishlar kuchining ortishi* YUrak qisqarishlar sonining ortishi YUrakda simpatik innervatsiyada kuzatiladigan musbat xronotrop samara bu- Miokard qo‘zg‘aluvchanligining ortishi Miokard o‘tkazuvchanligining ortishi YUrak qisqarishlar kuchining ortishi YUrak qisqarishlar sonining ortishi* Aortada joylashgan refleksogen sohalarni ta’sirlash olib keladi Arterial bosimning ortishi Umumiy arterial bosimning kamayishi* Taxikardiya YUrak qisqarishlar sonining kamayishi Aorta ravog‘ida joylashgan baroretseptorlarni tasirlash natijasida Arterial bosim ortadi Arterial bosim kamayadi* Tomirlar torayishi Tomirlar kengayishi* Diastolada qon bosimining pasayishi qaysi bosimga mos keladi Diastolik* Sistolik Oxirgi Puls Tajriba hayvonda jismoniy mashqda qonning minutlik hajmi: O‘zgarmaydi Ortadi, sistolik hajmning ko‘payishi hisobiga* Ortadi, yurak qisqarishlari sonining ko‘payishi hisobiga Kamayadi, yurak va nafas tizimini emirilishidan saqlash uchu Tajriba hayvonda jismoniy mashqda qonning minutlik hajmi O‘zgarmaydi Ortadi, sistolik hajmning ko‘payishi hisobiga Ortadi, yurak qisqarishlari sonining ko‘payishi hisobiga* Kamayadi, yurak va nafas tizimini emirilishidan saqlash uchun Limfaning vazifalari Qonga suv, oqsil,yog‘larni qaytaradi Hazm traktidan oziq moddalarni so‘rilishi va tashilishi To‘qima suyuqligining tarkibi va hajm barqarorligini saqlash Immunologik reaksiyalarda qatnashadi Barcha javoblar to‘g‘ri* Ekstrosistola kuzatiladi A. Mutloq refrakterlik davrida Nisbiy refrakterlik davrida* Kompensator pauzada Ekzaltatsiya davrid Stanniusning birinchiliga turasi qo‘yilganda YUrak to‘xtaydi YUrak qisqarishlar ritmi kamayadi* YUrak qisqarishlari ortadi YUrak qisqarishlari o‘garmaydi. Adrenalin qaysi retseptorlarga ta’sir qilganda tomirlar devori kengayadi? Alfa retseptorlar Betta retseptorlar* Gamma retseptorlar Barcha retseptorlar Adrenalin qaysi retseptorlarga ta’sir qilganda tomirlar devori torayadi? Alfa retseptorlar* Betta retseptorlar Gamma retseptorlar Barcha retseptorlar Arterial pulsning egri chizig‘ida dikrotik ko‘tarilish bog‘liq A. YArimoysimon klapanlarning yopilishi* Qorinchalar sistolasining oxirida Qorinchalar sistolasining boshida YArimoysimon klapanlarning ochilish EKG da Q tishcha aks ettiradi A.Qorinchalar aro to‘siqning depolyarizatsiyasi* Bo‘lmachalarni qo‘zg‘algan davrini Qorinchalar asosida qo‘zg‘alishning tarqalish davrini Miokardda repolyarizatsiya bosqichini EKG da R tishcha aks ettiradi Qorinchalar aro to‘siqning depolyarizatsiyasi Bo‘lmachalarni qo‘zg‘algan davrini Qorinchalar asosida qo‘zg‘alishning tarqalish davrini* Miokardda repolyarizatsiya bosqichini EKG da S tishcha aks ettiradi. Qorinchalar aro to‘siqning depolyarizatsiyasi Bo‘lmachalarni qo‘zg‘algan davrini Qorinchalar asosida qo‘zg‘alishning tarqalish davrini Miokardda repolyarizatsiya bosqichini Ikkala qorinchalarni to‘liq qo‘zg‘alishini* EKG da T tishcha aks ettiradi Qorinchalar aro to‘siqning depolyarizatsiyasi bo‘lmachalarni qo‘zg‘algan davrini Qorinchalar asosida qo‘zg‘alishning tarqalish davrini Miokardda repolyarizatsiya bosqichini* EKG da P tishcha aks ettiradi Qorinchalar aro to‘siqning depolyarizatsiyasi Bo‘lmachalarni qo‘zg‘algan davrini* Qorinchalar asosida qo‘zg‘alishning tarqalish davrini Miokardda repolyarizatsiya bosqichin EKG da PQ interval aks ettiradi. Bo‘lmachalar qo‘zg‘alishi boshlanganidan qorinchalar qo‘zg‘alishi boshlanishigacha o‘tadigan vaqt* Qorinchalar miokardida qo‘zg‘alishni xosil bo‘lishi va tarqalishini Bo‘lmachalar repolyarizatsiyasini Qorinchalar asosida qo‘zg‘alishning tarqalishini EKG da QRST kompleksi aks ettiradi Bo‘lmachalarda qo‘zg‘alishning hosil bo‘lishi va tarqalishini Qorinchalarda qo‘zg‘lishning hosil bo‘lishi va tarqalishini* Qorinchalararo to‘siqning depolyarizatsiyasini Miokardning repolyarizatsiyasini paydo bo‘lishiga bog‘liq Flebogrammada birinchi to‘lqinning paydo bo‘lishi bog‘liq A. Uyqu arteriyasining tebranishi Bo‘lmachalarning qon bilan to‘lishi O‘ng bo‘lmachalarning sistolasi* Qorinchalar diastolasi Arterial pulsning egri chizig‘idagi anakrotaning paydo bo‘lishi bog‘liq A. YArimoysimon klapanlarning ochilishiga* YArimoysimon klapanlarning yopilishiga Qorinchalar sistolasi oxirida Qorinchalar sistolasining boshida Gistamin, bradikining ta’siri Tomir toraytiruvchi Tomir kengaytiruvchi* Ta’sir qilmaydi YUakning minutlik hajmi teng ............. 1.5-2 l 3-3.5 l 4.5-5 l* YUrakning minutlik hajmi og‘ir jismoniy ishda teng. 25-30 l* 3-3.5 l 4.5-5 l 8-10 l Umumiy pauzada tabaqali klaponlar Ochiq* YOpiq CHap yopiq, o‘ng ochiq CHap qorinchada aortal klapan qanday bosimda ochiladi? A. 120-130 mm s.u. 25-30 mm s.u. 70-80 mm s.u. * Protodiastolik davr bu- Qorinchalardan qonni haydash vaqti Qorinchalar qisqarishidan yarimoysimon klaponlar yopilguncha o‘tgan vaqt* Bo‘lmachalarning qisqarish vaqti Kardiomiotsitlarning sinxron qisqarishini taminlaydi. YUrak ichi periferik reflekslari Hujayra ichi boshqaruv mexanizmi C.Hujayralararo boshqaruv mexanizmi* Glikokortikoidlarning hosil bo‘lishi va ajralishini boshqaruvchi gormon Oksitotsin Adrenokortikotrop* Prolaktin Lyuteinlovchi Stanniusning birinchiliga turasi qo‘yilganda YUrak to‘xtaydi YUrak qisqarishlar ritmi kamayadi* YUrak qisqarishlari ortadi YUrak qisqarishlari o‘garmaydi. Adrenalin qaysi retseptorlarga ta’sir qilganda tomirlar devori kengayadi? Alfa retseptorlar Betta retseptorlar* Gamma retseptorlar Barcha retseptorlar Adrenalin qaysi retseptorlarga ta’sir qilganda tomirlar devori torayadi? Alfa retseptorlar* Betta retseptorlar Gamma retseptorlar Barcha retseptorlar Arterial pulsning egri chizig‘ida dikrotik ko‘tarilish bog‘liq A. YArimoysimon klapanlarning yopilishi* Qorinchalar sistolasining oxirida Qorinchalar sistolasining boshida YArimoysimon klapanlarning ochilish EKG da Q tishcha aks ettiradi A.Qorinchalar aro to‘siqning depolyarizatsiyasi* Bo‘lmachalarni qo‘zg‘algan davrini Qorinchalar asosida qo‘zg‘alishning tarqalish davrini Miokardda repolyarizatsiya bosqichini EKG da R tishcha aks ettiradi Qorinchalar aro to‘siqning depolyarizatsiyasi Bo‘lmachalarni qo‘zg‘algan davrini Qorinchalar asosida qo‘zg‘alishning tarqalish davrini* Miokardda repolyarizatsiya bosqichini EKG da S tishcha aks ettiradi. Qorinchalar aro to‘siqning depolyarizatsiyasi Bo‘lmachalarni qo‘zg‘algan davrini Qorinchalar asosida qo‘zg‘alishning tarqalish davrini Miokardda repolyarizatsiya bosqichini Ikkala qorinchalarni to‘liq qo‘zg‘alishini* Progesteron sintezlanadi Buyrak usti bezining po‘stloq qismida Buyrak usti bezining mag‘iz qismida Gipofiz Tuxumdonlarda* O‘ng bo‘lmacha devori cho‘zilganda chap qorincha devorining kuchli qisqarishini taminlaydi: YUrak ichi periferik reflekslari* Hujayra ichi boshqaruv mexanizmi Hujayralararo boshqaruv mexanizmi Adashgan nerv tasirlanganda miokard membranasining kaliy ionlari uchun o‘tkazuvchanligi qanday o‘zgaradi? Kamayadi O‘zgarmaydi Ortadi* Avval ortadi, keyin kamayadi Batmotrop effekt- bu o‘zgarishi............... YUrak kisqarishlar soni Miokard qozg‘aluvchanligi* Qisqarishlar kuchi Miokard o‘tkazuvchanligi Inotrop effekt – bu o‘zgarishi................ YUrak kisqarishlar soni Miokard qozg‘aluvchanligi Qisqarishlar kuchi* Miokard o‘tkazuvchanligi Biologik elektr nazariyasini taraqqiy etishi uchun Nobel mukofotni olgan 2ta olimni ayting: Kats * Xanson Bernshteyn Xodjkin * Mushaklarning 2ta fiziologik xossalarini ayting: o‘tkazuvchanlik * plastiklik qo‘zg‘aluvchanlik* chuzuluvchanlik Qizil mushaklarning 2ta xususiyatini ayting: katta quvvatli ish bajaradi miofibrillari kam* charchamasdan uzoq qisqaradi * tarkibida mioglobin kam Xolinesterazaning 2 ta xossasini ayting: sinaps yorig‘ini ortiqcha atsetilxolindan xolos qiladi * xolinoretseptor bilan o‘zaro aloqani ta’minlaydi atsetilxolinni xolin va sirka kislotasiga parchalaydi* Sa++ ionining transportida ishtirok etadi Ko‘ndalang - targ‘il skelet mushaklarning 2ta fiziologik xossalarini ayting: o‘tkazuvchanlik* refrakterlik* elastiklik cho‘ziluvchanlik Elektrik sinapslarning 2ta xossasini ayting: A. ikki tomonlama o‘tkazish bilan farqlanadi * qo‘zg‘alishni va tormozlanishni o‘tkazadi * xarorat o‘zgarishiga sezgir sinaps tutilishiga olib keladi Xaqiqiy leykotsitozni 2turini ayting: miogen yallig‘lanishda * og‘rikda infeksion kasalliklarda* Sirkulyasiyalanadigan qonning xajmi haqida 2ta to‘g‘ri javobni ayting: tananing vazni 4– 5 % ni tashkil qiladi gematokrit bilan aniqlanadi 2/3 xajmini yo‘qotilishi o‘limga olib keladi* normada 45 – 50% qon depolarida saqlanadi* Qonning 2 ta aktiv reaksiyasi: A. venoz qonniki 7,35 teng* turg‘un konstanta bufer sistemalar yordamida boshqalariladi* arterial qonning rN 7,8ga teng Qaysi 2ta faktorlarni etishmovchiligi gemofiliya sabablari bo‘lishi mumkin: VIII* IX* XIII D. VII E. VI Qon ivishning keyingi fazasiga ta’luqli 2ta jarayonni ayting: tromb retraksiyasi * fibrin – polimerni xosil bo‘lishi fibrinoliz * trombinni xosil bo‘lishi (II) Rh+ guruxli qonli retsipientga ... qonni quyishi mumkinligi xaqda 2ta to‘g‘ri tasdiqni ayting: O(I Rh+) * A(II Rh+) * B(III Rh+) AV(IV Rh+) Absolyut eritrotsitoz kuzatiladigan 2ta xolatni ayting: qonning quyuqlashishi giperbariya (bosim oshishi) gipoksiya * tog‘li joyda * Berilgan leykogrammada normaga mos kelmaydigan 2ta leykotsitlar turi: etilgan neytrofillar 25% * eozinofillar 15%* monotsitlar 10% tayoqchasimon neytrofillar 75% Gemoglobinni aniqlash uchun kerak bo‘lgan 2ta eritmani ayting: distillangan suv* 3% natriy xlor 5% limon kislotasini natriyli tuzi 0,1 N xlorid kislota* V (III) guruxli donor qonini ....... gurux qonli retsipientga quyish mumkin degan savolga 2ta to‘g‘ri javobni ayting: III * II, III IV * I, III Nisbiy eritropeniya kuzatiladi degan savolga 2ta to‘g‘ri javobni ayting: qon o‘rnini bosuvchi suyuqliklar yuborilganda * eritropoez pasayganda qon yo‘qotilganda qonning suyuq qismi oshganda * O‘pka qon aylanishining 2ta xususiyatlarini ayting: A. o‘pka arteriyasidagi o‘rtacha bosim aorta bosimiga teng o‘pka arteriyasida bosim ortganda Parin refleksi sodir bo‘ladi * bronx tomirlaridan qonning minutlik xajmini 1-2% i o‘tadi * o‘pka kapillyarlarida qon oqimining tezligi 5 sek. ga teng Korotkov usuli bilan 2 xil qon bosimi ulchanadi: sistolik * diastolik * o‘rtacha venoz Kapillyarlarga nisbatan 2ta to‘g‘ri javobni ayting: A. arteriolalar torayganda kapillyarlarda bosim oshadi kapillyarning arterial tomonida bosim 32 mm . s . ust . teng oqish tezligi 0,5 – 1 mm/s teng * tomir tizimida eng tor joy* Kapillyarlarda arteriyalarga nisbatan 2ta to‘g‘ri faktorni ayting: qonning chiziqli tezligi eng past * qon oqimiga qarshilik katta qonning chiziqli tezligi yuqori tomirlarning umumiy ko‘ndalang kesimi katta * Arteriolalarning 2ta xususiyatini ayting: A. maxalliy organ qon oqimini boshqaradi* qon oqimi pulsatsiyalanadigan xarakterga ega tomirlar sistemasi kranlari deb aytiladi* sig‘im tomirlarga kiradi Gipertermiya quyidagi 2faktor ta’sirida amalga oshadi: asab markazlarini qo‘zg‘aluvchanligini pasaytiradi almashinuv intensivligi pasaytiradi endogen faktorlar ta’siri natijasida bo‘lishi mumkin * sintetik kiyim imkon yaratadi* Gipokapniyani chiqarishi mumkin bo‘lgan 2ta sharoitni toping: A. 6% SO2 gaz aralashmasi bilan nafas olish o‘pkani sun’iy gipervintilyasiyasi * asfiksiya tez tez nafas olish * O‘pkani chuziluvchanligiga sabab bo‘ladigan 2ta faktorni ayting: o‘pkani xajmini o‘zgarishiga proporsional * o‘pkani taranglik xossasini ta’riflaydi * chaqaloklarda 200ml/sm . suv . ust . tashkil qiladi transmural bosimga to‘g‘ri proporsional Alveolyar xavoni 2ta quyidagi xajmlar tashkil qiladi: qoldiq* nafas olish rezerv nafas chiqarish rezerv* nafas Gemoglobinni kislorodga birikishi 2ta sharoitda oshadi: A. qon tarkibida fetal gemoglobin borligida * qonda N – ionlari ko‘payganda qonda SO2 miqdori oshganda qonda 2-3 difosfoglitserofosfat kamayganda* Gipoksemiyasi bo‘lmagan gipoksiya 2 turlarini ayting: qon aylanishini etishmovchiligida* to‘qimalarni sianidlar bilan zaxarlanganida * qonning kislorod sig‘imi pasayganda nafas oladigan xavoda kislorodni parsial bosimi pasayganda Aktiv issiqlik ishlab chiqaradigan 2ta organlarni ayting: mushaklar* miya buyrak* m’eda ichak trakti Og‘iz bo‘shlig‘ida quyidagi 2ta jarayon sodir bo‘ladi: uglevodlarni boshlang‘ich gidrolizi* ovqatning xazm bo‘lish maxsulotlarni so‘rilishi oqssilarni boshlang‘ich gidrolizi ovqatni namlanishi va maydalanishi * Orqa miya 2 ta vazifasi : bir qator shartli reflekslarni birlashtiradi impulslar o‘tkazuvchisi xisoblanadi * VNSning gangliylarini saqlaydi Renshou xujayralarini saqlaydi* Asab markazlarida qo‘zg‘alishni sumatsiyalnishining 2ta xususiyatini ayting: afferent impulslar summatsiyalanadi mediator miqdori summatsiyalanadi efferent neyronlarda impulslar summatsiyalanadi* KPSP kritik darajaga etib tarkaluvchi faoliat potensialiga o‘tadi * Orqa miyaning 2ta xususiyatini ayting pay reflekslarini boshqaradi* qayt qilish markazi joylashgan; vegetativ nerv sistemasining gangliylarini saq-laydi defekatsiya markazi joylashgan* Keyingi miya kuyidagi 2 ta refleksni amalga oshiradi pay nafasni reflektor nazoratini* xolatni* siliar mushaklarni innervatsiyasini Asab markazlari uchun xos bo‘lgan 2ta xossani ayting: qo‘zg‘aluvchanlikning yuqoriligi qo‘zg‘alishni bir tomonlama o‘tkazish* labillikning yuqoriligi summatsiyaga moyilligi* Gipofizning ADG garmonini ta’sir etishining 2 ta joyini ayting: bachadoni silliq mushaklari arteriolalar * buyrakni yig‘uv naychalari * gipotalamusni osmoretseptorlari Aortada bosim oshganda qanday 2ta xolat kuzatiladi. Depressor nervini ritmini tezlashishi* Vagusni tonusini oshishi* Depressor nervni impulslar sonini pasayishi Vagusni tonusini pasayishi Lokal javobning 2 ta xossalari: A. summatsiyalanishga layoqat * busaga kuchiga ega emas* membrana buylab kamaymasdan tarkaladi «Bor va yo‘k» qonuniga buy sinadi Qo‘zg‘aluvchanlikka ega 2ta to‘qima: mushak* tog‘ay suyak asab tolasi* Gemoglobinning 2ta xosasi: parchalanganda bilirubin xosil bo‘ladi* qonning yopishkokligini oshiradi qon plazmasida saklanadi 1 molekula oksildan 4 molekula gemdan tuzilgan* «Bor va yo‘k» qonuniga bo‘ysinadi. 2 ta to`g`ri javob: A. mushak tolasi* asab tolasi bez to‘qimasi xarakat potensiali* Asab tolasi 2 ta xususiyatga ega: nisbiy charchamaslikga * qisqaruvchanlikka yuqori regeneratsiyaga refrakterlikka* Nisbiy eritropeniya 2 holatda kuzatiladi: qon suyuklanganda* gipoksiyada ko‘p suv ist’emol qilganda* qon quyuklashganda Eritropoez 2 ta stimulyatorlariga kiradi: gipoksiya* leykopoetinlar toksinlar va mikroblar eritropoetinlar* Qon ivishini tezlashtiruvchi 2ta faktorlar: kalsiy ionlari * qonni isitish* natriy oksalatlari girudin Qonning birlamchi 2 ta antikoagulyantlarini ayting: geparin* fibrin trombin antitrombin III* Absolyut eritropeniya 2 ta holatda kuzatiladi: qon yo‘qotganda* tog‘lik joyda eritrotsitlarni xosil bo‘lishini susaishida* ko‘p terlaganda Gemoglobinning 2 xil patologik turlari: karboksigemoglobin * oksigemoglobin qayta tiklangan gemoglobin metgemoglobin* ECHT 2 ta to`g`ri javobni toping: tanga ustunchalarining balandligiga bog‘liq * erkaklarda 2-15 mm/s teng eritrotsitlar soni kamayganda tezlashadi* chaqaloqlarda katta odamlarga nisbatdan yuqori Agranulotsitlarni 2 ta turini ayting: limfotsitlar* bazofillar eozinofillar monotsitlar* Yurak mushagini 2 ta xarakat potensialini fazalari: plato * sekin depolyarizatsiya giperpolyarizatsiya depolyarizatsiya* Kapillyarlarda boshka qon tomirlariga nisbatan 2 ta farqi: qonning chizikli tezligi eng kam* qonning bosimi eng past qon okimiga eng katta qarshilik qon okimiga 25% qarshilikni tashkil qiladi* Vagus 2 xususiyati: yurak ritmini tormozlaydi* yurakka trofik ta’sir ko‘rsatadi noradrenalin mediatorini ajratadi manfiy batmatrop effekt chaqiradi* Puls tebranishlari 2 ta... tomirlarda kuzatiladi: katta kalibrli venalarda * arteriyalarda* kapillyarlarda arteriolalarda Qon tomirlarni toraytiruvchi 2 ta moddalarni ayting: vazopressin* medullin adrenalin* bradikinin Simpatikus 2 tasiri: yurakka trofik ta’sir ko‘rsatadi * musbat xronotrop effekt chaqiradi* o‘tkazuvchanlik protsessini tormozlaydi atsetilxolin mediatorini ajratadi Qorinchalar sistolasini fazalariga taalluqli 2 ta davr: taranglanish davri * protodiastolik davr presistolik davr qonni tez xaydash davri* Atrio-ventrikulyar va yarimoysimon klapanlar berk yurak sikli 2 ta fazalarini ayting: izometrik bo‘shashish * presistolik davr asinxron davr izometrik qisqarish* Nafas chiqarganda o‘pka alveolalari yopishib qolmaslik 2 sababi: surfaktant borligi * qoldiq xavo bronx mushaklari tonusi elastik tortilishning kamaishi* Qonda CO2 asosan ... 2 xil shaklida tashiladi: bikarbonat natriy * oksigemoglobin metgemoglobin bikarbonat kaliy* Nafas koeffitsienti teng 2 ta to`g`ri javobni toping: oqsillar uchun 0,8 * yog‘lar uchun 0,9 uglevodlar uchun 1* ochlikda 1 Diurez 2 xil holatda kuchayadi: ADG ishlanishi kamayganda * gipertonik eritmalar kuyilganda vazopressinning sekretsiyasi oshganda organizmda suv miqdori oshganda * Buyrakda ishlanmaydigan 2 ta modda : plazminogen* urokinaza eritropoetinlar atsetilxalin* Issiqlik xosil bo‘lish jarayonida 2 xil o`zgarish: O2 iste’mol qilinishi oshadi * modda almashinuv jarayonlari oshadi* oqsillar, uglevodlar va yog‘larni assimilyasiyasi kuchayadi mushaklarda uglevodlarni iste’mol qilinishi pasayadi Birlamchi siydikka nisbatan oxirgisida saqlanmaydigan 2 xil modda: glyukoza * gormonlar eritrotsitlar* fermentlar Manfiy azot balansi 2 xil holda kuzatiladi: qarilikda* organizm o‘sishida xomiladorlikda organizmda oqsillar etishmovchiligida* Yog‘da eriydigan 2 ta vitaminlarni ayting: K* D* S V Mo‘l so‘zlak ajralishini stimullovchi 2 omil: nog‘ora tori asabini qo‘zg‘alishi* og‘riq emotsiya pilokarpin* Og‘iz bo‘shlig‘ida sodir bo‘ladigan 2 xil jarayon: uglevodlarni boshlang‘ich gidrolizi * ovqat maxsulotlarini namlanishi* yog‘larni boshlang‘ich gidrolizi oksillarni boshlang‘ich gidrolizi Mushakni yakka qisqarishini egri chizig‘ini 2 fazalari A. qisqarish davri* latent davri * iz depolyarizatsiya refrakterlik Lokal javobning 2 xossalari busag‘asini topish qiyin* summatsiyalanishga layoqat * qo‘zg‘aluvchanligi pasaygan membrana bo‘ylab kamaymasdan tarqaladi Mushaklarni 2 fiziologik xossalari o‘tkazuvchanlik* qo‘zg‘aluvchanlik* plastiklik elastiklik Mushaklarni fizikaviy 2 ta xossalari elastiklik * plastiklik * regeneratsiyaga moyilligi o‘tkazuvchanlik Qaytmas orttirilgan kontraktura 2 holda kuzatiladi murdani qotishida * kurare ta’sirida* singanda gipsni echgandan kein paylarni rivojlanmaganida Gemoglobinning 2ta xossasi ferritin va gemosiderin shaklida depolanadi * bilirubin parchalaganda xosil bo‘ladi * qon plazmasida saqlanadi etilgan eritrotsitlarda sintezlanadi Rezus faktorni ochgan 2 olim ? Viner* Landshteyner * Lang YAnskiy Absolyut eritropeniya 2 holatda kuzatiladi eritrotsitlarni shikastlanishini zurayishida* qon yo‘kotganda * ko‘p terlaganda tog‘lik jayda Gemoglobinning patologik 2 turlari karboksigemoglobin * metgemoglobin* kayta tiklangan gemoglobin oksigemoglobin Agranulotsitlarni 2 turini ayting limfotsitlar * monotsitlar * eozinofillar bazofillar Xaqiqiy leykotsitozni 2 sababini ayting yallig‘lanishda * infeksion kasaliklarda * miogen og‘rikda Absolyut eritrotsitoz 2 holatda kuzatiladi gipoksiyada* og‘ir yurak kasalliklarida* mushaklarni og‘ir ish bajarganida qon quyuqlashganda Qorinchalar sistolasini taranglanish davrini 2 fazalari *asinxron qisqarish davri *izometrik qisqarish qorinchalarni qonga to‘lish davri tez xaydalish davri Yurakda bioelektrik xodisalarni qayd qilish 2 xil metodlarni ayting vektorkardiografiya* elektrokardiografiya * elektrokimografiya elektromiografiya Yurakni 2 payvasta reflekslarini ayting Gols* Danini – Ashner* Gering – Breyer Beyn – Bridja YUrakni qisqarish aktivligini kamaytiradigan 2 holat: atsidoz; * kaliy ionlari* kalsiy ionlari; giperoksiya; Tomir sistemasida periferik qarshilik to‘g‘ri mutanosib 2 holat trubkani uzunligiga * qonning yopishqoqligiga* qonning oqish tezligiga trubkadan otadigan suyuqliq miqdoriga Alveolyar xavo 2 xususiyati: organizmni ichki muxiti xisoblanadi * xajmi taxminan 2,5 l teng * tarkibida 16% O2 va 4,5% SO2 bor koldik xavo va nafas olish rezerv xajmdan tashkil topgan Gipokapniyani 2 holda chiqarishi mumkin ixtiyoriy kuchaytirilgan nafas * o`pkani sun’iy gipervintilyasiyasi * 6% SO2 gaz aralashmasi bilan nafas olish asfiksiya Gipoksemiyasi bo‘lmagan gipoksiya 2 turlari qon aylanishini etishmovchiligida* to‘qimalarni sianidlar bilan zaxarlanganida * qonning kislorod sig‘imi pasayganda o‘pka kasalliklarida Teskari burib oqadigan sistemada so‘riladidan 2 modda: suv * natriy * glyukoza D. bikarbonatlar Buyrak usti bezini mag‘iz qismida ishlanadigan 2ta gormon A. noradrenalin * adrenalin * estrogenlar kortizon Qonda qand miqdori mmol/l bo‘lganda glyukozani siydik bilan chiqishi kuzatiladi 2 xil holda: 12,5* 10,5* 6,7 2,2 Mineralokortikoidlarga ta’llukli 2ta gormon. aldosteron * dezoksikortikosteron * gidrokortizon noradrenalin Jinsiy garmonlarni sintezi uchun material bo‘lib xisoblanadi 2 xil modda: xolesterin * dezoksikortikosteron * mukopolisaxaridlar noradrenalin Gipofizning orqa bo‘lagi 2 gormonlari A. vazopresin* oksitotsin * kortikotropin folikulni stimulovchi Gipofizning ADG garmonini ta’sir etish joyi 2 ta to`g`ri javobni toping. *arteriolalar *buyrakni yig‘uv naychalari silliq mushaklar gipotalamusni osmoretseptorlari Gipofizning effektor 2 gormonlari prolaktin* Somatotropin * TTG AKTG Gipofizning 2 trop gormonlari lyuteinlashtiruvchi* AKTG* oksitotsin ADG Qalqonsimon bezning 2 ta gormonlari tireokalsitonin * tiroksin * kortikotropin tirotropin Miksedemada 2 holat: shilliq shish paydo bo‘ladi*; qalqonsimon bez gormonlarining etishmovchiligi* asosiy almashinuv oshadi; ko‘zni chaqchayishi paydo bo‘ladi; Yog‘da eriydigan vitaminlarni 2 turini ayting D* K* V S Kislotali muxitda aktivlanadigan 2 modda: gastrin* pepsinogen* o‘t kislotalari tripsinogen Ichak shirasida saqlanadi 2 modda. enterokinaza* erepsin * alfa amilaza pepsin Orqa miya 2ta reflekslari siydik chikarish * defekatsiya * yutish qusish Orqa miya 2 vazifasi: pay reflekslarini boshqaradi* Renshou xo‘jayralarini saqlaydi; * bir qator shartli reflekslarni birlashtiradi; qayt qilish markazi joylashgan; MASida dominant qo‘zg‘alish o‘chog‘i 2 xususiyati: summatsiyalanishga moyil * inertlikga ega; * past qo‘zg‘aluvchanlikga ega; qo‘shni markazlarni stimulyasiyalaydi; Asab markazlari uchun xos 2 holat: qo‘zg‘alishni bir tomonlama o‘tkazilishi; * yuqori energetik sarf * qo‘zg‘aluvchanligini yuqoriligi; labillikni yuqoriligi; Talamus 2 funksiyalari: reflektor faoliyatini segment usti markazi xisoblanadi; * og‘rikni pustloq osti markazi* pustloq osti tizilmalarni boshqaradi; termoregulyasiyani boshqaradi; Qorachikni torayishga olib keladi 2 holatda rangdor pardani xalqasimon mushaklari qisqarganda * ezerin ta’sirida* uzoq buyumlarga qaraganda rangdor pardani radial mushaklari qisqarganda Retseptor apparatiga ta’llukli 2 tuzilma taekchalar * kolbachalar * ganglioz neyronlar bipolyar neyronlar Ko‘zni korongilatganda 2 holat quruv purpuri regeneratsiyalanadi * qorachiq kengayadi * retinal izomerizatsiyalanadi lyumiradopsin xosil bo‘ladi Birlamchi sezuvchi retseptorlarga ta’lluqli 2 retseptor issiqni sezuvchi * og‘riq* vestibulyar fotoretseptorlar Ikkilamchi sezuvchi retseptorlarga ta’llukli 2 retseptor ta’m sezish* proprioretseptorlar * xid sezish sovuqni sezuvchi Termoretseptorlar 2 turi A. Krauze kolbachalari * Rufini tanachalari * Merkel disklari Pachini tanachalari Proprioretseptorlar 2 turi A. mushak ravoqlari * goldji tanachalari * ochiq asab oxirlari Pachini tanachalari Tovush ta’sirida chig‘anoqdagi elektr xodisalar 2 turi mikrofon potensiali * summatsion potensiali * membrana potensiali endolimfa potensiali Tovush ta’siri bo‘lmaganda chig‘anoqdagi elektr xodisalar 2 turi A. retseptor xujayrasini membrana potensiali * endolimfa potensiali* eshituv asabi potensiali summatsion potensial Ko‘zning akkomodatsion apparatiga kiradigan 2 tuzilma kipriksimon mushak * gavxar* kamalak parda shishasimon tana Ko‘z analizatoriga ta’llukli 2 tuzilma A. kuruv dumboklarini neyronlari * o‘rta miya neyronlari* pustloqning chakka qismi uzunchoq miya neyronlari Yaqin buyumga ko‘zning akkomadatsiyasiga 2 to`g`ri javob: A. kipriksimon mushaklar qisqaradi * tasvir to‘r pardada bo‘ladi* qorachik kengayadi D. gavxar yassilashadi Ko‘zning yorug‘lik qabul qilib oluvchi qismiga kiradi 2 turi A. to‘r parda kolbachalari* to‘r parda tayoqchalari * shox parda qorachiq Ko‘zning retseptor apparatiga ta’lluqli 2 tuzilma: tayoqchalar; * kolbachalar * bipolyar neyronlar; ganglioz neyronlar; Ko‘z analizatoriga ta’lluqli 2 tuzilma: to‘rt tepalikning oldingi dumboqlarining neyronlari* fotoretseptorlar; * pustloqning chakka qismi; orqa miya neyronlari Pavlov bo‘yicha nimjon tip 2 tarifi A. melanxolikka mos keladi* tormozlovchi tip* tormazlanish kuchi yukori arzimas narsaga tez jaxldor Melanxolik xislatlari 2 tarifi kuchsiz iroda * qiynchiliklardan qo‘rqadi* o‘zini tuta bilishi yuqori odatlarga moyiligi Sangvinik xislatlari 2 tarifi tez uyg‘onadi * o‘zini tuta biladi * jaxldor ish qobiliyati past Diurezni kuchaytiradi 2 gormon. atriopeptid* plazmakinillar * aldosteron ADG Qizil mushaklar 2 tarifi tarkibida mioglobin ko‘p* miofibrilalari kam * katta quvvatli ish bajaradi tez charchaydi Gipofiz orqa bo`lagi gormonlariga ta’lluqli 2 gormon: oksitotsin;* vazopressin* gonodotrop; tireotrop; Birlamchi siydikka nisbatan oxirgisida saqlanmaydigan 2 ta modda: mayda dispersli oqsillar * glyukoza* gormonlar; vitaminlar; Buyrakda ishlanmaydigan 2 ta modda: angiotenzin * rennin* urokinaza plazminogen Turttepalikni oldingi dunglarida joyloshgan 2 ta tuzilma: birlamchi kurish markazlari* orientirovka qo‘rish reflekslarini markazlari* galtaksimon asabni markazi qizil yadro Buyrak usti bezini mag‘iz qismida ishlanadi 2 ta modda: adrenalin; * noradrenalin* glyukokortikoidlar; mineralokortikoidlar; To‘qima gormonlariga ta’lluqli emas 2 ta modda: glyukagon*; insulin * renin; villikinin; Kislotali muxitda aktivlanadigan 2 ta modda: gastrin * pepsinogen* o‘t kislotalari tripsinogen Epifizda… 2 ta gormoni ishlanadi A. melatonin* serotonin* neyrotenzin enkefalin Qaysi 2 ta gormon organizmda suv balansini saqlashda ishtirok etadi? aldosteron * vazopressin * kalsitonin paratgarmon oksitotsin somatotropin Terida 2 ta qanday ta’sirlarni sezuvchi retseptorlar bor? og‘riq * gravitatsiya mexanik * hid biluvchi Nefronni distal qismidan farqli ravishda proksimal segmentida reabsorbsiya …… 2 ta modda yuz beradi konsentrlash gradientiga bo‘ylab * elektroximiyaviy gradient bo‘ylab yuqori konsentratsiyalash gradientiga qarshi yuqori elektroximiyaviy gradientga qarshi Hujayra ichi suyuqligiga qaraganda hujayralararo suyuqlikda quyidagi 2 ta ionlar miqdori ko‘p: A. Ca2+ B. Cl * C. K+ D. Mg2+ E. Na+* Buyrak kanalchalarida aldosteronning 2 vazifasi……. K ionlari sekretsiyani pasaytirdi Na ioni reabsorbsiyasini kamaytiradi Na ionlari reabsorbsiyasini oshiradi* K+ ionlari sekretsiyani kuchaytiradi * Nefronning qaysi 2 ta qismida organik moddalarning so‘rilishi ruy beradi? distal burama kanalchalarda proksimal burama kanalchalarda * proksimal to‘g‘ri kanalchalarda * yig‘uvchi kanalchalarda ingichka yuqorigi yo‘nalgan shoxlar ilmog‘ida AKTGning buyrak usti bezining po‘stloq qismiga 2 ta ta’siri ? Koptokchali qismining rivojlanishini rag‘batlantiradi. Tutamli qismining rivojlanishini rag‘batlantiradi. * To‘rli qismining rivojlanishini rag‘batlantiradi. * D. Koptokchali qismining rivojlanishini tormozlaydi. Simpatik nerv tizimi 2 gormonlari: Adrenalin* Aldosteron Glyukagon Insulin Noradrenolin * Ayol jinsiy gormonlariga kiradigan 2ta gormon. Aldosteron Androgenlar Gestagenlar* Estrogenlar* Markaziy endokrin bezlarga kiradi 2 ta bez? Ayrisimon bez *Gipofiz Qalqonsimon bez Buyrak usti bezlari Jinsiy bezlar *Epifiz Gonadotrop gormonlarga kiradi 2ta gormon? Adrenokortikotrop Testosteron* Tiroksin Estrogen* Tereotropinning qalqonsmon bezga 2 tasiri Bezning o‘sish va rivojlanishini susaytiradi Bezning o‘sish va rivojlanishini rag‘balantiradi* Tiroksin va triyodtironinning ajralishini susaytiradi Tiroksin va triyodtironinning ajralishini kuchaytiradi* Atrial natriyuretik gormon 2 xil ta’sir qiladi. Nerv sistemasi qo‘zg‘aluvchanligiga Arterial bosimni boshqaradi* Organizmda suyuqlik hajmini boshqaradi* Eritropoezni boshqaradi Organizm chidamliligini oshiradi Gipofizning atsidofil hujayralari 2 ta gormon ishlab chiqaradi. Gonadotropinlar Prolaktin* Somatotropin* Tireotropin Gipofizning bazofil hujayralari 2 ta gormon ishlab chiqaradi. Gonadotropinlar* Prolaktin Somatotropin Tireotropin* Tiroksin qanday 2 ta jarayonlarda qatnashadi? Nafas siklida mitoxondriya enzimlarini faollaydi* Nafas siklida mitoxondriya enzimlarini tormozlaydi Oqsil sintezini susaytiradi Oqsil sintezida qatnashadi* Gipo va giperteriozda qanday 2 buzilishlar kuzatiladi? Diqqat* Harakatlar faolligi* Ko‘ruv Eshituv Lyuliberin adenogipofizga kelib 2 ta ta`sir: Follikulalarni stimullovchi gormon sekretsiyasini rag‘batlantiradi* Follikulalarni stimullovchi gormon sekretsiyasini tormozlaydi Lyuteinlovchi gormon sekretsiyasini rag‘batlantiradi* Lyuteinlovchi gormon sekretsiyasini tormozlaydi Melanotropin asosan 2 ta ta’sir qiladi. Teri pigmenti biosinteziga* Nerv sistemasi qo‘zg‘aluvchanligiga* Uglevodlar sinteziga Kapillyarlar o‘tkazuvchanligiga Immunogenezga Qondagi bradikinin ta’sirida 2 ta o`zgarish. Tomirlar kengayadi* Tomirlar torayadi Silliq mushak hujayralari bo‘shashadi* Silliq mushak hujayralari qisqaradi Qonning ivishi kamayadi Organizmda tiroksinning etishmovchiligi 2 ta o`zgarishni olib keladi O‘sish va rivojlanishning susayishi* Nerv sistemaning buzilishi* Metamorfozning tormozlanishi Immunokompetent hujayralar sintezining susayishi Neyrogipofiz 2 ta gormonlari... Vazopressin* Oksitotsin* Adrenokortikotrop Somatotrop Prolaktin Oksitotsinning 2 ta tasiri Tug‘ish jarayonini stimullaydi* Sut ajralishini kuchaytiradi* Tug‘ish jarayonini tormozlaydi Sut bezidagi mioepitelial hujayralarini qisqarishini tormozlaydi. Neyrosekretor 2 ta gormonlarga kiradi Dofamin* Serotonin* Noradrenalin Atsetilxolin Somatotropin Epifiz 2 ta gormonlari Melatonin* Serotonin* Neyrotenzin Paratgormon Testosteron Follikulalarni rag‘batlantiruvchi gormon 2 ta tasiri Follikulalarning rivojlanishi* Urug‘ kanallarining rivojlanishi* Gametogenez Ovulyasiya Jinsiy gormonlar sekretsiyasi Gormonal tabiatga ega bo‘lgan moddalarning 2 ta belgilari Qonga ajraladi* Parakrin ta’sirga ega Maxsus retseptorlari mavjud * Maxalliy ta’sirga ega Prolaktostatin gormonining 2 ta ta’siri Prolaktin sekretsiyasining ingibirlaydi* Prolakting sekretsiyasini stimullaydi Melonotropin sekretsiyasini tormozlaydi* Melonotropin sekretsiyasini stmullaydi Gipotalamusning qaysi 2 ta peptid gormonlari xulqning boshqarilishida ishtirok etadi? Endorfinlar* Enkefalinlar* Bombezin Neyrotenzin VIP Angioretseptorlar faoliyatiga ko‘ra 2 turga bo‘linadi. A. Baroretseptorlar* Osmoretseptorlar Termoretseptorlar Xemoretseptorlar* Qon bosimi 2 ta asbob yordamida o‘lchanadi? A. Sfigmomanometr* Tanometr* Manometr Fotometr Arteriyalardan qon ketishida 2 ta holat kuzatiladi: Qon och qizil rangda* Qon fantan bo‘lib oqadi* Qon to‘q rangda Qon bo‘linib – bo‘linib oqadi Yurakning o‘tkazuvchi tizimiga kirmaydigan 2 tuzilma A. YUrak klapanlari* Perikard* Purkine tolalari Sinus tuguni O‘ng va chap Giss oyoqchalari. Laminar oqimda qonning 2 ta harakat tezligi. Tomir markazida yuqori* Tomir devorida yuqori Tomir markazida past Tomir devorida past* Danini-Ashner refleksi chaqirilganda 2 ta o`zgarish A. Puls soni1minutda 4-8 marta kamayadi* Arterial bosim ortadi Arterial bosim kamayadi* Puls soni 1 minutda 4-8 marta ortadi Hajmli tomirlar 2 ta turi Venalar * Venulalar* Aorta Arteriolalar Kapillyarlar Amortizatsiyalovchi tomirlar 2 ta turi. Aorta* Arteriolalar Venalar Venulalar Kapillyarlar O‘pka arteriyasi* Taloqda qon aylanishining 2 ta xususiyati Qonda eritrotsit va gemoglobin miqdorining ko‘pligi* Kapillyarlarning notipik tuzilishi* Qon bilan taminlanishning pastligi Qonda eritrotsitlar va gemoglobin miqdorining kamligi Homilada qon aylanishining 2 ta xususiyati A. Qon bilan taminlanishi yuqori bo‘lishi Batallov yo‘lining mavjudligi* O‘pkada qon aylanishi mavjud emas* Qon bilan taminlanishining past bo‘lishi O‘pkalarda qon aylanishining 2 ta xususiyati Anastomozlar sonining ko‘pligi* Tomirlar devorining yuqori qarshiligi Tomirlar devorining past qarshiligi* Anastomozlar sonining kamligi Miyada qon aylanishining 2 ta xususiyati Anastomozlar sonining ko‘pligi Tomir-sfinkterlarning mavjudligi + Anastomozlarga ega emas* Tomir sfinkterlar mavjud emas Buyraklarda qon aylanishining 2 ta xususiyati *Qon bilan taminlanishi yuqori *Koptokcha kapillyarlarida bosimning yuqoriligi Qon bilan taminlanishining pastligi Anastomozlarning yo‘qligi EKG da 2 ta manfiy tishchalar P Q* R S* T Regionar qon aylanishini asosan qaysi turdagi 2 ta tomirlar boshqaradi? Rezistiv* Almashinuv C. SHuntlavchi* D. Hajmli. Qaysi turdagi tomirlarnig devori bir qavat endoteliy hujayralardan tuzilgan? Arteriya Arteriola Venula Vena Prekapillyar tomirlar* Postkapillyar tomirlar* Arterial bosimning egri chizig‘ida 3-tartibli to‘lqinlar 2 ta holatda kelib chiqadi A. Miyaning kislorod bilan taminlanishi buzilganda, qon yo‘qotganda* Zaharlanganda* Nafas harakatlarida qon bosimining ortishi va kamayishida D. Sistola va diastolada qon bosimining ortishi va kamayishida Organizmda qonning orqaga qaytishiga to‘sqinlik qiladigan 2 ta tomir. A. Arteriyalar B. Arteriolalar C. Venulalar* D. Venalar* E. Kapillyarlar Qonning hajim 2ta tezligi Tomirlarning boshlang‘ich va oxirgi qismidagi bosimlar farqiga to‘g‘ri proporsional* Qonning qarshiligiga to‘g‘ri proporsional Tomirlarning boshlang‘ich va oxirgi qismidagi bosimlar farqiga teskari proporsional Qonning qarshiligiga teskari proporsional * Uchinchi tartibdagi 2ta peysmekerlar... Atrioventrikulyar tugun Purkine tolalari* GISS oyoqchalari* Sinoatrial tugun Kavak venalarda joylashgan baroretseptorlarni ta’sirlash natijasida 2 ta o`zgarish Arterial bosim ortadi* Arterial bosim kamayadi YUrak qisqarishlar soni kamayadi YUrak qisqarishlar soni ortadi* Sinokarotid nerv sohasida joylashgan baroretseptorlarni ta’sirlash natijasida 2 ta o`zgarish Arterial bosim ortadi Arterial bosim kamayadi* Tomirlar kengayadi* Tomirlar torayadi Sinokarotid nervdagi refleksogen sohalarni ta’sirlash natijasida kuzatiladi 2 ta o`zgarish Bradikardiya* Arterial bosim ortadi Umumiy arterial bosim kamayadi* Taxikardiya Beynbridj refleksining 2 mohiyati YUrak qisqarishlar kuchining ortishi* YUrak ritmining susayishi Adashgan nerv tonusining ortishi D. Adashgan nerv tonusining pasayishi* E. YUrak ritmining tezlashishi. Parin refleksining 2 mohiyati A.Yurak qisqarishlar kuchining ortishi* B.Yurak ritmining susayishi C.Adashgan nerv tonusining ortishi D.Adashgan nerv tonusining pasayishi* E. YUrak ritmining tezlashishi. Xaqiqiy leykotsitozni 2 sababini ayting yallig‘lanishda * infeksion kasaliklarda * miogen og‘rikda Absolyut eritrotsitoz 2 holatda kuzatiladi gipoksiyada* og‘ir yurak kasalliklarida* mushaklarni og‘ir ish bajarganida qon quyuqlashganda Qorinchalar sistolasini taranglanish davrini 2 fazalari *asinxron qisqarish davri *izometrik qisqarish qorinchalarni qonga to‘lish davri tez xaydalish davri Yurakda bioelektrik xodisalarni qayd qilish 2 xil metodlarni ayting vektorkardiografiya* elektrokardiografiya * elektrokimografiya elektromiografiya Yurakni 2 payvasta reflekslarini ayting Gols* Danini – Ashner* Gering – Breyer Beyn – Bridja YUrakni qisqarish aktivligini kamaytiradigan 2 holat: atsidoz; * kaliy ionlari* kalsiy ionlari; giperoksiya; Tomir sistemasida periferik qarshilik to‘g‘ri mutanosib 2 holat trubkani uzunligiga * qonning yopishqoqligiga* qonning oqish tezligiga trubkadan otadigan suyuqliq miqdoriga Alveolyar xavo 2 xususiyati: organizmni ichki muxiti xisoblanadi * xajmi taxminan 2,5 l teng * tarkibida 16% O2 va 4,5% SO2 bor koldik xavo va nafas olish rezerv xajmdan tashkil topgan Gipokapniyani 2 holda chiqarishi mumkin ixtiyoriy kuchaytirilgan nafas * o`pkani sun’iy gipervintilyasiyasi * 6% SO2 gaz aralashmasi bilan nafas olish asfiksiya Gipoksemiyasi bo‘lmagan gipoksiya 2 turlari qon aylanishini etishmovchiligida* to‘qimalarni sianidlar bilan zaxarlanganida * qonning kislorod sig‘imi pasayganda o‘pka kasalliklarida Teskari burib oqadigan sistemada so‘riladidan 2 modda: suv * natriy * glyukoza D. bikarbonatlar Buyrak usti bezini mag‘iz qismida ishlanadigan 2ta gormon A. noradrenalin * adrenalin * estrogenlar kortizon Qonda qand miqdori mmol/l bo‘lganda glyukozani siydik bilan chiqishi kuzatiladi 2 xil holda: 12,5* 10,5* 6,7 2,2 Mineralokortikoidlarga ta’llukli 2ta gormon. aldosteron * dezoksikortikosteron * gidrokortizon noradrenalin Jinsiy garmonlarni sintezi uchun material bo‘lib xisoblanadi 2 xil modda: xolesterin * dezoksikortikosteron * mukopolisaxaridlar noradrenalin Gipofizning orqa bo‘lagi 2 gormonlari A. vazopresin* oksitotsin * kortikotropin folikulni stimulovchi Gipofizning ADG garmonini ta’sir etish joyi 2 ta to`g`ri javobni toping. *arteriolalar *buyrakni yig‘uv naychalari silliq mushaklar gipotalamusni osmoretseptorlari Gipofizning effektor 2 gormonlari prolaktin* Somatotropin * TTG AKTG Gipofizning 2 trop gormonlari lyuteinlashtiruvchi* AKTG* oksitotsin ADG Qalqonsimon bezning 2 ta gormonlari tireokalsitonin * tiroksin * kortikotropin tirotropin Miksedemada 2 holat: shilliq shish paydo bo‘ladi*; qalqonsimon bez gormonlarining etishmovchiligi* asosiy almashinuv oshadi; ko‘zni chaqchayishi paydo bo‘ladi; Yog‘da eriydigan vitaminlarni 2 turini ayting D* K* V S Kislotali muxitda aktivlanadigan 2 modda: gastrin* pepsinogen* o‘t kislotalari tripsinogen Ichak shirasida saqlanadi 2 modda. enterokinaza* erepsin * alfa amilaza pepsin Orqa miya 2ta reflekslari siydik chikarish * defekatsiya * yutish qusish Orqa miya 2 vazifasi: pay reflekslarini boshqaradi* Renshou xo‘jayralarini saqlaydi; * bir qator shartli reflekslarni birlashtiradi; qayt qilish markazi joylashgan; MASida dominant qo‘zg‘alish o‘chog‘i 2 xususiyati: summatsiyalanishga moyil * inertlikga ega; * past qo‘zg‘aluvchanlikga ega; qo‘shni markazlarni stimulyasiyalaydi; Asab markazlari uchun xos 2 holat: qo‘zg‘alishni bir tomonlama o‘tkazilishi; * yuqori energetik sarf * qo‘zg‘aluvchanligini yuqoriligi; labillikni yuqoriligi; Talamus 2 funksiyalari: reflektor faoliyatini segment usti markazi xisoblanadi; * og‘rikni pustloq osti markazi* pustloq osti tizilmalarni boshqaradi; termoregulyasiyani boshqaradi; Sinusoid kapillyarlarga xos 2 belgi: YUqori molekulali moddalar uchun o‘tkazuvchanligi yuqori* YUqori molekulali moddalar uchun o‘tkazuvchanligi past Suv uchun o‘tkazuvchanligi past Endoteliy va bazal membranasi uzilgan* Endoteliy va bazal membranasi uzluksiz Sistolik ton 2 sababli kelib chiqadi YArim oysimon klapanlarning yopilishidan Tavaqali klapanlar bilan pay iplari tebranishidan* Qorinchalar muskulining qisqarishidan * YArim oysimon klapanlarning ochilishidan Kapillyarlarda qon aylanishini maxalliy boshqarishda ishtirok etuvchi 2 ta vazodilatator moddalar. Gistamin* Kininlar * Serotoni Angiotenzin II Kapillyarlarda qon aylanishiing maxalliy boshqarishda ishtirok etuvchi 2 ta vazokonstriktor moddalar A.Gistamin B. Kininlar C.Serotoni* D.Angiotenzin II* Tiroksin ta’sirida kuzatiladi 2 ta o`zgarish A. Yurak faoliyatining susayishi Yurakni simpatik ta’sirlarga sezgirligini ortishi* Yurakni parasimpatik ta’sirlarga sezgirligini ortishi Taxikardiya* Proprioretseptorlarni 2 ta turini aniqlang? Merkel disklari Krauze kolbachalari Muskul duklari* Golji tanachalari* Meysner tanachalari Hayvonlarda exolokatsiya ta’minlaydi 2 ta to`g`ri javobni toping. Ximoya Tunda ovqat topish* To‘siqni engish* Ko‘rish funksiyasini Qaysi 2 retseptor adaptatsiya xossasiga ega emas Mexonoretseptorlar Vestibuloretseptorlar* Termoretseptorlar Xemoretseptorlar Proprioretseptorlar. * O‘rta quloqdagi eshituv suyakchalari qanday 2 ta vazifani bajaradi? Baland tovushlardan ximoya qiladi* Barometrik bosimni baholaydi Oval darcha membranasiga bosimni oshiradi* Tovushni suyaklar orqali o‘tishni taminlaydi YAqin joylashgan jismlarga qaraganda gavharda qanday 2 o‘zgarishlar kuzatiladi? O‘zgarmaydi Ortadi* YAssilashadi Sindirish kuchi ortadi* Sindirish kuchi kamayadi Harakat potensialining ko‘tariluvchi qismining 3 fazasi: o‘xshash daraja boshlang‘ich depolyarizatsiya* inaktivatsiya tez depolyarizatsiya* plato reversiya* Kaliy kanallarining 3ta xususiyati: selektiv xususiyatga ega tanlab o‘tkazish qobiliyati yuqori* filtr K ionidan tashqari Sa ionini xam o‘tkazadi filtrining diametri juda kichik* tez aktivlanadi sekin aktivlanadi* Refrakterlikning 3 fazasi: mutloq* subnormal nisbiy* supernormal ekzoltatsiya davri* normal Bor yoki yo‘q qonuni qo‘llaniladigan 3 ta tuzilma: yurak muskuli* tana ko‘ndalang targ‘il muskuli mushakning bitta tolasi* silliq muskuli tolalari nervni bitta tolasi* nerv stvoli Ko‘ndalangtarg‘il muskullarning bajaradigan 3 ta funksiyasi: organizmni harakati tana qismlarining birbiriga nisbatan harakatini ta’minlaydi* oyoqqo‘lni idora etilishi tana xolatini saqlaydi* harakat koordinatsiyasi issiqlik ishlab chiqaradi* Muskullarni yakka qisqarishini 3 ta davri: latent davri* qoldiq kontraktura kaltalanish* cho‘zilish vaqti bo‘shashish* qayta tiklanish vaqti Neyrofibrillarni 3ta xususiyati: troponin va miozin oqsillaridan hosil bo‘ladi aktin tubulindan tashkil topgan* faqatgina retrograd moddalarning transportini ta’minlaydi moddalarni erkin xolda transportlaydi moddalarni retrograd tashilishini ta’minlaydi* oqsillarni,mediatorlarni tashiydi* Nerv orqali qo‘zg‘alishni o‘tishni 3 ta qonuni: fiziologik butunligi* qo‘zg‘alishni bir tomonlama o‘tkazilishi alohidaalohida o‘tkazish* qo‘zg‘alishni bir toladan ikkinchi tolaga o‘utishi dekrementsiz o‘tkazish* tarqalishda qo‘zg‘alish astasekin Miyelinli tolalarda qo‘zg‘alishni o‘tishni 3ta xususiyati: saltator o‘tkazish* qo‘zg‘alishning o‘tish tezligi tolaning diametriga bog‘liq emas o‘tkazishni yuqori tezligi* ko‘p energiya sarflanadi energiya kam sarflanadi* natriy ionlari ko‘p sarflanadi Miyelinsiz tolalarda qo‘zg‘alishni o‘tishini 3 ta xususiyatlari: uzluksiz o‘tkazilishi* qo‘zg‘alishni saltor o‘tkazilishi tezligi kam* qo‘zg‘alishni yuqori tezlikda o‘tkazilishi ionlarni sarfi ko‘p* ionlarning sarfi ko‘p emas Neyronni 3 ta asosiy elementi: tana* o‘q silindrning membranasi dendritlar* sitoplazma akson* neyrofibrilla Tanani 3 ta vazifasi: makromolekulalarni sintezlash* tayanch funksiyasi signallarni qabul qilish va ularni integratsiyalash* nerv impulslarni o‘tkazilishi nerv impulslarni generatsiyalash* himoya funksiyasi Mediatorni neyronlar ajratishiga karab 3 ta turi: xolinergik* kefalinergik adrenergik* serotoninergik dofaminergik* GAMKergik Fazodagi summatsiyani 3 ta xususiyati: bitta retseptiv maydondagi bir qancha retseptorlarni bir vaqtda bo‘sag‘a osti ta’siroti bilan ta’sirlaganda bo‘ladi* bir qancha retseptiv maydonlarning retseptorlari bir vaqtdagi bo‘sag‘a osti ta’sirida yuzaga keladi neyronda bir vaqtda bir qancha sinapslar qo‘zg‘aladi* postsinaptik membranani uzoq depolyarizatsiyalanishiga olib keladi* postsinaptik membranani depolyarizatsiyasi axamiyatsiz F. hujayradagi almashinuv jarayonlari axamiyatsiz Ketmaket summatsiyani 3 ta xususiyati: Bo‘sag‘a osti ta’siroti bilan ketmaket ta’sirlaganda hosil bo‘ladi* presinaptik membranani oxirida mediatorni ajralishishini ko‘paytiradi* presinaptik oxirlarida energiya ajralishi kupayishiga olib keladi postsinaptik membranada KPSP ni kuchaytiradi va uni kritik darajaga etkazadi* postsinaptik membranada TPSP ni kuchaytiradi presinaptik membranani oxirida mediatorni ajralishishini kamaytiradi Posttetanik potensiatsiyani 3 ta xarakteristikasi: teztez beriladigan ta’sirotdan hosil bo‘ladi* MNSdan kelayotgan impulslardan keyin yuzaga keladi javob reaksiyasini kuchayishi kuzatiladi* javob reaksiyasini kuchsizlanishi bilan kuzatiladi mediatorni ko‘p miqdorda ajralishi natijasida yuzaga keladi* F. erkin mediatorlarni kamayishi natijasida kelib chiqadi Markaziy engillashtishni 3 ta xususiyati: markaziy zonadagi neyronlarda rivojlanadi neyronni periferik zonasida rivojlanadi* javob reaksiyasini kuchsizlanishi bilan yuzaga keladi javob reaksiyasini kuchaytirish kuzatiladi* asosida okklyuziya yotadi asosiy fazodagi summatsiya yotadi* Ortqi miyaga keladigan impulslarning 3 manbaasi: A. vestibulyar retseptorlardan* ko‘ruv eshituv retseptorlaridan* xid teri va bosh muskullari retseptorlaridan* ta’m Vestibulyar tolalarni asosiy qismi tamom bo‘ladigan 3 ta yadro: oldingi koxlear yadro shvalbeni medial yadrosi* orqa koxlear yadro deytersni lateral eshik oldi yadrosi* yuqori oliva bexterevni yuqorigi eshik oldi yadrosi* Oxirgi miya tomonidan amalga oshiriladigan reaksiyani 3 ta turi: pozani ushlash* qorachiq refleksii ovqatni qabul qilish* rostlanish ovqatni yutish* yorug‘ni chamalash refleksi 3 ta statokinetik reflekslar: kesishgan yozuvchi refleks boshni burish* lokomotor refleks nistagm* akkomodatsiya refleksi lift refleksi* To‘rt tepalikni oldingi bo‘rtiqlarini3ta funksiyasi: eshituv chamalash refleksi ko‘rishchamalash reflekslari* ko‘z pirpirash refleksi qorachiq reflekslari* akkomodatsion refleksi* tonik refleksi CHamalash refleksida bo‘ladigan reaksiyani 3 ta turi: so‘lak ajralishi yurak faoliyat ritmini faoliyatini o‘zgarishi* arterial bosimni o‘zgarishi* ter ajratish nafasni o‘zgarishi* yutish refleksi Detserebratsion regidlikni 3 ta belgisi: bukuvchi muskullar tonusini oshib ketishi* bukuvchi muskul tonusini keskin kamayishi xayvonda kuzatiladi:oyoq va qo‘llar uzatilgan,bosh orqaga engashgan, dumi ko‘tarilgan* qo‘l bukilgan, oyoq yozilgan xayvon turish qobiliyatini yo‘qotadi* xayvon siljitiladi Qon tizimiga kiradigan3ta tuzilma: qon ivishi shaklli elementlar qon yaratadigan a’zolar* qonning emirilishida ishtirok etuvchi a’zolar* issiqlikni boshqaradigan garmonlar qonni yaratilishini boshqaruvchi gumoral va nerv mexanizmlar* Qonning himoya funksiyasini 3 ta komponenti: fagotsitoz* pinotsitoz antitelolar ishlash* xaroratni boshqarilishi qonning ivishi* gomeosazni ta’minlash Qonning yopishqoqligini 3 ta xususiyati: venaga nisbatan arteriyada yuqori arteriyalarga nisbatan venoz qonida yuqori* xarorat pasayganda kamayadi oqsillar miqdori kamayganda oshadi oqsillarning miqdori ko‘payganda oshadi* qon probirkaga solinganda kamayadi* Qonning vodorod ko‘rsatkichining 3 ta xarakteristikasi: vodorod va gidroksil ionlarini konsentratsiyasi hisobiga bo‘ladi* normada kuchsiz kislotali normada kuchsiz ishqoriy* umumiy metabolizmga bog‘liq emas ivish sistemasi bilan saqlanadi bufer sistemalari tomonidan ushlab turiladi* Qonning 3 ta bufer tizimi: gidroksid mioglabin fosfat* gemoglobin* limfa suyuqligi plazma oqsillari* Atsidoz bilan kuzatiladigan organizmni 3 ta reaksiyasi: o‘pka gipoventilyasiyasi o‘pkaning giperventilyasiyasi* qonda kaliy ionlarini oshishi qonda kaliy ionlarining kamayishi* qonda xlor ionlarini oshishi* F. qonda xlor ionlarining kamayishi Globulinlarni sintezlaydigan 3 ta asosiy organ: jigar* timus ko‘mik* me’da osti bezi taloq* muskul hujayralari Ekstrasistolani xarakterlovchi 3 ta belgi: yurakni navbatdan tashqari qisqarishi* bo‘lmachalarda va qorinchalarda bo‘lishi mumkin* qorinchalar asinxron qisqarishida yuzaga keladi qorinchalar ekstrasistolasidan so‘ng pauza qisqaradi bo‘lmachalar ekstrasistolasida kompensator pauza kuzatiladi F. qorinchali turi kompensator pauza bilan bo‘ladi* YUrak muskulini harakat potensialini xarakterlovchi 3 ta belgi: uzoq davom etishi* natriy ionlarining depolyarizatsiyada ishtirok etishi* refrakterlik fazasini kiskaligi iz giperpolyarizatsiyasini uzunligi qo‘zg‘alish davri diastolaga to‘g‘ri keladi yaqqol ko‘ringan platoni bo‘lishi* O‘tkazuvchi sistemalar tomonidan ta’minlanadigan yurakning 3 ta fiziologik xususiyati: impulslarni ritmik generatsiya qilish* bo‘lmacha va qorinchalarning ketmaket qisqarishi* qo‘zg‘aluvchanlik o‘tkazuvchanlik avtomatiya qorinchalarning sinxron qisqarishi* YUrak siklining 3 ta asosiy fazalari: sistola* diastola* yurakning pauzasi* ekzoltatsiya fazasi nisbiy refrakterlik fazasi absolyut refrakterlik fazasi Qorinchalar sistolasini tashkil qiladigan 3 ta ketmaket fazalar: asinxron qisqarish fazasi* izometrik qisqarish fazasi* sinxron qisqarish taranglanish fazasi xaydash fazasi tez xaydash fazasi* Sistola davrida yurak qopqoqlarini 3ta funksiyasi: qonning bir tomonga harakat qilishi* yurak bushliklarining germetik beqilishi* yurak tonlarini hosil bo‘lishida qatnashadi* bo‘lmachalarda bosim oshishini ta’minlaydi qorinchalardan qonni chiqishiga to‘sqinlik qiladi venadan qonni kelishiga to‘sqinlik qiladi YUrakning I tonini xarakterlovchi 3 ta belgi: tovush bo‘g‘iq* uzoq davom etadi* jarangdor kiska qorinchalar qisqarish kuchiga bog‘liq ko‘p komponentli* YUrakning II tonini xarakterlovchi 3 ta belgi: yuqori amplitudali* qisqa davomiyligi* bo‘g‘iq uzoq davom etadi past eshitganda tiniq* O‘pkalarda bosimni o‘zgartiradigan 3 ta xolat: havo o‘tkazuvchi yo‘llar ochiq bo‘lganda, havo oqimi bo‘lmaganda o‘pkadagi bosim 0 ga teng* nafas olganda o‘pkadagi bosim atmosfera bosimiga nisbatan 24 mm kam* oddiy nafas olishda o‘pkadagi bosim 10 mm.s.u.ga oshadi nafas olganda o‘pkadagi bosim atmosfera bosimi bilan tenglashadi nafas chiqarganda alveolalardagi bosim atmosfera bosimidan yuqori* o‘pkadagi bosimni pasayish darajasi atmosfera bosimiga bog‘liq O‘pkaning ventilyasiyasini ta’minlaydigan 3 jarayon: nafas mushaklarining qisqarishi* ko‘krak bo‘shlig‘i xajmining o‘zgarishi* plevra bo‘shlig‘idagi bosimni doimiyligi plevra bo‘shlig‘ida bosimning o‘zgarishi* o‘pkaning elastik kuchi alveolada surfaktantning borligi Gemoglobinni kislorodga moyilligini kamaytiruvchi 3 ta omil: eritrotsitlardagi 2-3 difosfoglitserat* Nionlari konsentratsiyasini kupayishi* eritrotsitlarda karboangidrazani borligi to‘qimalarda oralik almashinuv maxsulotlarini miqdorini oshishi eritrotsitlarda 23 difosfoglitseratni kamayishi xaroratning ko‘tarilishi* Energiya almashinuvini tekshirishning 3 turi: to‘g‘ri (bevosit kalorimetriya* bilvosita kalorimetriya* O‘TSni aniqlash yo‘li orqali kislorod sarfini aniqlash tana xaroratini o‘lchash gaz almashinuvini tekshirish* Oksidlanish jarayonlari jadalligini va energiya o‘zgarishini yuzaga keltiruvchi tashqi muxitdagi 3 ta omil: xarorat* barometrik bosim* havoda is gazining mavjudligi suv bug‘larining mavjudligi nurlanish energiyasining ta’siri (radiatsiya)* dengiz satxning balandligi Asosiy almashinuvni aniqlaydigan 3 ta standart sharoit: naxorda* kechqurun yotgan xolatda* komfort xaroratda* o‘tirgan xolatda 10 gradus xaroratda Asosiy almashinuv energiyasi qaysi 3 ta jarayonga sarflanadi: oksidlanish jarayonlarining minimal darajasini saqlab turish uchun* doimiy ishlab turadigan a’zo va sistemalar faoliyati uchun* maxsulotlarning maksimal yonish darajasini ushlab turish* skelet mushaklarining ishi aqliy mexnat mushaklar tonusini ushlab turish uchun Ayiruv organlarini 3 ta funksiyasi: organizmda modda almashinuvining oxirgi maxsulotlarini chiqaradi* osmotik bosimni doim bir xil darajada saqlaydi* mochevinani ajratadi toksinlarni ajratadi vodorod ionlarining konsentratsiyasini doimiyligini saqlaydi* F. ortiqcha vodorod ionlarini ajratadi Nefronni 3 ta xarakteristikasi: siydikni hosil bo‘lishida ishtirok etadigan buyraklarning struktur birligi* xar bir buyrakda nefronlarning soni umumiy miqdori taxminan 1 mln.* SHumlyanskiyBauman kapsulasi xar bir buyrakda nefronlar soni bir necha million kapsula tarkibiga Malpigiy koptokchasi va siydik kanalchalari kiradi interkortikal va yukstamedulyar nefronlar bo‘ladi* Baumen SHumlyanskiy kapsulasini 3 ta xarakteristikasi: 2ta tabaqali tovoqcha shakliga ega bo‘lgan bo‘shliq* shakli sharsimon bo‘lib, ichida kapillyarlar to‘ri bor kapsulani ichki qavati sekretor hujayralar bilan qoplangan epitelial hujayral kapillyarini bazal membranasiga yopishgan* siydik filtratsiyasi epitelial hujayra bazal membranada amalga oshiriladi* epiteliy va kapilyarlar qavatlari orasida bo‘shliq bo‘lib,u suyuqlik bilan to‘lgan Buyraklarni qon bilan ta’minlanishini 3 ta o‘ziga xosligi: BaumenSHumlyanskiy kapsulasiga kiruvchi arteriolalar hisobiga qon bilan ta’minlanadi* Malpigiy koptokchalarini hosil qilishda ishtirok etmaydigan arteriolalarda* buyrak arteriyasi hisobiga amalga oshadi Malpigiy koptokchasidan o‘tgan qon buyrak to‘qimasini oziklantirib,buyrak venasiga yig‘iladi buyrakni venoz sistemasini mayda venalarga ega bo‘lmay,balki faqat buyrak venasi ko‘rinishida keltirilgan koptokchalarning kapillyarlari orqali o‘tgan qon keyin kanalchalarning kapillyarlari orqali o‘tadi* Glomerulyar filtrlanishning 3 ta xususiyati: agar gidrostatik bosim onkotik va buyrak ichki bosimlar yig‘indisidan katta bo‘lsa filtrlanish amalga oshadi* filtrlovchi membrana bazal endoteliy hujayralaridan va podotsitlardan tashkil topgan* gidrostatik,onkotik va buyrak ichi bosimini xar xilligi bilan shartlangan filtratsiya agar R gidrostatikR onkotik bosim buyrak ichidagi bosimdan yuqori bo‘lsa,sodir bo‘ladi filtratsiyani tezligi minutiga 125ml ga teng* effektiv filtratsion bosim 10 mm s.u.ga teng Birlamchi siydikning 3 ta xarakteristikasi: qon plazmasini filtrlanishi natijasida hosil bo‘ladi* bir kunda 150-180 l hosil bo‘ladi* tarkibi mikropunksiya usuli bilan o‘rganilgan* siydikchil va siydik kislotasidan xosil bo‘ladi bir kunda 15-18 litr xosil bo‘ladi faqat oqsil parchalanish maxsulotini saqlaydi Kanalchalardan qayta so‘rilishni 3ta xarakteristikasi: qon plazmasi filtratsiyasi natijasida amalga oshadi kanallar epiteliysi hujayrasida shyotkali tasmasi yo‘q suv va unda erigan moddalar kanalchalardan qayta so‘rilish natijasida amalga oshadi* kanalchalarning proksimal bo‘limida faqat glyukoza va oqsillar reobsorbsiya qiladi kanalchalarning proksimal bo‘limida aminokislotalar, glyukoza va oqsillar to‘liq kayta so‘riladi* keyingi bo‘limida suv va ionlar so‘riladi* Ikkilamchi aktiv tashilishni 3 ta xarakteristikasi: energiya sarflanmasdan konsentratsiya gradientiga qarshi moddalarning tashilishi* tashuvchilar yordamida amalga oshiriladi* moddalarning gradient konsentratsiyasiga qarshi tashilishi energiya sarfi bilan boradi maxsus kanallar orqali amalga oshadi (kaliy,natriy va kalsiy nasoslari yordamida amalga oshadi) glyukoza va aminokislotalar yordamida qayta so‘riladi* F. bu mexanizm bilan kationlar reobsorbsiyalanadi Passiv tashilishni 3ta xarakteristikasi: moddalar tashilishi konsentratsion gradient bo‘yicha amalga oshiriladi suvga,karbonat angidridga, mochevina ionlariga xarakterli* moddalarni tashilishi elektroximik konsentratsiyada va osmotik gradienti bo‘yicha amalga oshiriladi* suvning tashilishi qonning gidrostatik bosimiga bog‘liq suvning tashilishi qonning osmotik va onkotik bosimiga bog‘liq suvni tashilishi kanalchalar devorining o‘tkazuvchanligiga bog‘liq* Yig‘uv naychalarining 3ta xarakteristikasi: suvni qayta so‘rilishini ta’minlaydi* ikkilamchi siydikni shakllantiradi* kaliyning qayta so‘rilishini ta’minlaydi suvning so‘rilishi qonning yuqori onkotik bosimi tomonidan ta’minlanadi yig‘uvchi naylardan buyrak jomlariga 0,51 l suv tushadi to‘qima suyuqligining osmotik bosimi yuqori bo‘lganligi sababli suvni so‘rilishi amalga oshadi* Kanalchalar sekretsiyasining 3ta xarakteristikasi: kanalchalar epiteliysining aktiv faoliyati hisobiga amalga oshadi* yukstaglomerulyar kompleksi kanallari amalga oshiradi sekretsiyani qonda natriy kupayishi oshiradi sekretsiya qondagi siydikchil konsentratsiyasiga bog‘liq emas organizm koptokchalarida filtrlanmaydigan moddalar sekretsiya yo‘li bilan chiqarib yuboriladi* qonda mochevina ko‘payib ketganda, uni chiqarilishini sekretsiya amalga oshiradi* Buyraklarning inkretor funksiyasiga 3 ta misol keltiring: insulin sekretsiyasi qondan progormon vitamin D 3 ni ajratadi va uni aktiv gormonga aylantiradi* urokinazani sintezlaydi* eritropoetinlarni ishlab chiqaradi* ADG sintezi qon ivish faktorlari va vitamin K ning ishlab chiqarilishi Filtratsiya va qayta so‘rilish jarayonlarini o‘rganishdagi 3 ta usul: kateterizatsiya fistulali mikropunksiya va mikroperfuziya* siydik yo‘lini teri ustiga chiqarish* tozalash usuli* eksterpatsiya usuli Ionlarning kanal orqali o‘tishining 3 xili: konsentratsiya gradienti bo‘yicha* aktiv elektrik gradienti bo‘yicha* passiv engillashtirilgan diffuziya yordamida* murakkab diffuziya Tok ulanganda katod ostida bo‘ladigan 3 ta jarayon: passiv depolyarizatsiya* qo‘zg‘aluvchanlikni oshishi* membrana potensialining kamayishi* passiv giperpolyarizatsiya qo‘zg‘aluvchanlikni pasayishi mebrana potensialini oshishi Zanjir ulanganda anod ostida bo‘ladigan 3 ta jarayon: A. passiv giperpolyarizatsiya* passiv depolyarizatsiya qo‘zg‘aluvchanlik pasayadi* qo‘zg‘aluvchanlikni oshishi membrana potensialining ortishi* membrana potensialini pasayishi Katelektronni 3 ta xususiyati: boshlang‘ich davrida katodda qo‘zg‘aluvchanlik oshadi* qo‘zg‘aluvchanlik katod ta’siri boshida pasayadi o‘zgarmas tok uzoq vaqt ta’sir etganda kamayadi* qo‘zg‘aluvchanlik doimiy tokni uzoq ta’sirida oshadi qo‘zg‘aluvchanlikni o‘tkazuvchanligi doimiy oldin natriy ionlari uchun o‘tkazuvchanlik yuqori keyin kamayadi* Ko‘ndalangtarg‘il muskullarning bajaradigan 3 ta funksiyasi: organizmni harakati tana qismlarining birbiriga nisbatan harakatini ta’minlaydi* tana xolatini saqlaydi* harakat koordinatsiyasi issiqlik ishlab chiqaradi* issiqlik ishlab chiqarmaydi Muskullarni yakka qisqarishini 3 ta davri: latent davri* qoldiq kontraktura kaltalanish* cho‘zilish vaqti bo‘shashish* qayta tiklanish vaqti Miofibrillalarni 3 ta xarakteristikasi: miofilamentlardan tuzilgan* miozin va aktindan tuzilgan to‘g‘ri almashinadigan disklarga bo‘lingan* bir turdagi disklarga bo‘lingan disklar xar xil optik xossaga ega* disklarni optik xususiyati bir xil Anizatrop diskni 3 ta xarakteristikasi: nurni 2 marta sindirish qobiliyatiga ega* nur o‘tkazish xususiyatiga ega oddiy yorug‘likda kora bo‘lib ko‘rinadi* odatdagi yorug‘likda och bo‘lib ko‘rinadi markazda Z chizig‘i mavjud markazda H xoshiya bor* Izotrop diskni 3 ta xarakteristikasi: ikkilamchi nur o‘tkazish xususiyatiga ega odatdagi yorug‘likda to‘q bo‘lib ko‘rinadi oddiy xolatda yorug‘ bo‘lib ko‘rinadi* aktin va miozin iplaridan tuzilgan aktin ipchalaridan tuzilgan* o‘rtasida koramtir "I" chizig‘i bor* Miofibrillalar qisqarganda bo‘ladigan 3 ta jarayon: aktin iplarini kaltalanishi aktin iplari miozin iplari bo‘ylab sirganadi* I diskni kengayishi I disklar kaltalanadi* A dikni kaltalanishi A disklar uzunligini saqlab koladi* Troponin oqsilini 3ta xususiyati: muskul tinch turganda aktin va miozin iplarining o‘zaro ta’siriga to‘sqinlik qiladi* aktin ipi bilan o‘zaro ta’siri kalsiy ionlariga moyil* kaliy ioni bilan yaqinlik xususiyatiga ega kalsiy troponin kompleksi aktindagi tropomiozinni xolatini o‘zgartiradi* aktin ipi bilan o‘zaro ta’siridan aktiv markaz ochiladi Muskul qisqarishini yuzaga keltiruvchi 3 ta omil: ta’sirot kuchi* mushak ta’sirlanishini chastotasi dastlabki muskulni uzunligi* mushak tolalarini joylashishi o‘rtamiyona cho‘zilishi* oq vaqizil mushak tolalarini nisbati Silliq mushaklarini tinchlik potensialini 3 ta xususiyatlari: avtomatiya qobiliyatiga ega bo‘lgan hujayralarda 30-70 mv* avtomatiya xususiyatiga ega bo‘lgan hujayralarning tinchlik potensiali 70-80 mV avtomatiya qobiliyatiga ega bo‘lmagan hujayralarda 60-70 mv* avtomatiya xususiyatiga ega bo‘lmagan hujayralarda 30-40 mV kaliy va natriy ionlari uchun membranani o‘tkazuvchanligi yuqori bo‘lishiga bog‘liq* tinchlik toki membrananing kalsiy ionlari uchun o‘tkazuvchanligini amalga oshiradi Silliq muskullarda harakat potensialini 3 ta xususiyatlari: skelet muskuliga qaraganda kam* membranani kalsiy ionlarini tanlab o‘tkazishga bog‘liq* natriy ionlarini membranadan tanlab o‘tkazish xususiyatiga ega yuqori amplitudali qo‘shni tolalarga tarqalish qobiliyatiga ega* qo‘shni tolalarga tarqalmaydi Silliq muskullarning qisqarishini 3 ta xususiyatlari: latent vaqti qisqa qisqarish davri uzoq* qisqaruvchanligi uzoq vaqtli emas cho‘zilish ta’sirlovchi bo‘lishi mumkin* kimyoviy ta’sirlovchilarga yuksak darajada sezuvchan* F. harakat potensiali qisqarish vaqti bilan to‘g‘ri keladi Organizmdan ajratilgan muskulni charchashiga 3 ta sabab: muskulda modda almashinuvi tashlandilari to‘planishi* zapas mediatorlarni yo‘q bo‘lishi kaliy ionlarini hujayradan tashqariga diffuziyalanib chiqishi va membrananing harakat potensialini vujudga keltirish qobiliyatini susayishi* postsinaptik membrana sezuvchanligini mediatorga nisbatan pasayishi* glikogen zaxirasi keskin darajada kamayishi kaliy ionlari konsentratsiyasini pasayishi ATF va kreatinfosfat resintezi buzilishi* hujayra ichida natriy ionlari konsentratsion miqdorini oshishi Butun organizmda muskul charchashini 3 ta asosiy sababi: mediatorni zaxirasini kamayishi natijasida sinapslarda charchashni bo‘lishi xamda postsinaptik membranani mediatorga nisbatan sezuvchanligini pasayishi* moddalar almashinuvi orik maxsulotini yig‘ilishi qon aylanishini etishmasligi* glikogen zapaslarini kamayishi nafasni etishmasligi* ATF va kreatinfosfotaza resintezini buzilishi Muskul gipertrofiyasini yuzaga keltiradigan 3 ta jarayon: muskul tolalarining sitoplazma massasini ko‘payishi bilan mushak tolalari miqdorini ko‘payishi miofibril tolalar miqdorini ko‘payishi bilan* sarkoplazmatik retikulumdagi trubkalar miqdorini oshishi oqsil va nuklein kislota sintezi kuchayishi bilan* F. glikogen sintezining aktivatsiyasi* Muskulni atrofiyaga olib keluvchi 3 ta asosiy sabab: qo‘l va oyoqlar harakatlanmasdan gipsda bo‘lishi* mushaklar kontrakturasi bemorni uzoq yotib qolishi* mushaklar charchashi payni qirqilib ketishi* mushaklar innervatsiyasi Neyrofibrillarni 3 ta xususiyati: troponin va mozinal oqsillaridan hosil bo‘ladi aktin tubulindan tashkil topgan* faqatgina retrograd moddalarning transportini ta’minlaydi moddalarni antireograd tashilishini ta’minlaydi* moddalarni erkin xolda transportlaydi oqsillarni,mediatorlarni tashiydi* Nerv orqali qo‘zg‘alishni o‘tishni 3 ta qonuni: fiziologik butunligi* nervning anatomik butunligi ikki taraflama o‘tkazish* qo‘zg‘alishni bir tomonlama o‘tkazilishi alohidaalohida o‘tkazish* tarqalishda qo‘zg‘alish astasekin Miyelinli tolalarda qo‘zg‘alishni o‘tishni 3 ta xususiyati: qo‘zg‘alish tuxtamasdan o‘tadi saltator o‘tkazish* qo‘zg‘alishning utish tezligi tolaning diametriga bog‘liq emas o‘tkazishni yuqori tezligi* kup energiya sarflanadi ionlar oz miqdorda yo‘qotiladi* Miyelinsiz tolalarda qo‘zg‘alishni o‘tishini 3 ta xususiyatlari: uzluksiz o‘tkazilishi* qo‘zg‘alishni saltotor o‘tkazilishi tezligi kam* energiya sarfi axamiyatsiz E. ionlarni sarfi ko‘p* F. ionlarning sarfi ko‘p emas Nerv tolalarini klassifikatsiya qilish uchun 3 ta xususiyati: nerv tolasining uzunligi nerv tolalarini diametri* PDning kattaligi qo‘zg‘alishni o‘tkazish tezligi* tolalar miqdori harakat potensialini davomiyligi* Abetta gruppasidagi nerv tolalarini 3 ta xususiyati: diametri 8-10 mkm* diametri 48 mkm qo‘zg‘alishni o‘tkazish tezligi 3-18 msek.* qo‘zg‘alishning o‘tish tezligi 35 sek harakat potensialini davom etishi 0,40,6 m.sek.* XPning davomiyligi 0,30,4 sek Sgruppa nerv tolalarini 3 ta turi: vegetativ nerv sistemasining preganglionar tolasi vegetativ nerv sistemasini postganglionar tolalari* proprioretseptorlardan afferent tola issiqlik retseptoridan keladigan afferent tolalar* taktil retseptorlardan afferent tola og‘riq retseptoridan keladigan afferent tolalar* Postsinaptik membranani 3 ta xususiyati: turli xil qo‘zg‘atuvchilarga qo‘zg‘aladi elektr ta’siriga qo‘zg‘almaydi* retseptor potensialini postsinaptik membranada hosil bo‘lishi harakat potensialini hosil qiladi* retseptor potensiali generator potensialiga o‘tadi ximik ta’sirlarga qo‘zg‘aladi* Neyronni 3 ta asosiy elementi: tana* o‘q silindrning membranasi dendritlar* sitoplazma akson* neyrofibrilla Tanani 3 ta vazifasi: makromolekulalarni sintezlash* tayanch funksiyasi signallarni qabul qilish va ularni integratsiyalash* nerv impulslarni o‘tkazilishi nerv impulslarni generatsiyalash* himoya funksiyasi Mediatorni neyronlar ajratishiga qarab 3 ta turi: endofinergik xolinergik* serotoninergik dofaminergik* GAMKergik peptidergik* Elektrik sinapsi bo‘lgan to‘qimalarni 3 ta turi: mushak nerv to‘qimasi* gliya yurak muskuli* birikitruvchi to‘qima epitelial bez to‘qimasi* Postsinaptik tormozlanishni 3 ta turi: presinaptik tormozlanish pessimal tormozlanish* postsinaptik tormozlanish qo‘zg‘alishdan keyin tormozlanish* kaytmas tormozlanish retsiprok tormozlanish* Presinaptik tormozlanishni 3 ta xususiyati: qo‘zg‘atuvchi akson neyronida turg‘un depolirizatsiya hisobiga bo‘ladi* qo‘zg‘atuvchi neyron aksonni giperpolyarizatsiyasi natijasida yuzaga keladi qo‘zg‘atuvchini oxirida harakat potensialini amplitudasini kamayishi kuzatiladi* qo‘zg‘atuvchini oxirida harakat potensiali amplitudasini ko‘payishi kuzatiladi mediator ajralish miqdori kamayadi* postsinaptik membrananing giperpolyarizatsiyasi bilan kuzatiladi Fazodagi summatsiyani 3 ta xususiyati: bitta retseptiv maydondagi bir qancha retseptorlarni bir vaqtda bo‘sag‘a osti ta’siroti bilan ta’sirlaganda bo‘ladi* bir qancha retseptiv maydonlarning retseptorlari bir vaqtdagi bo‘sag‘a osti ta’sirida yuzaga keladi neyronda bir vaqtda bir qancha sinapslar qo‘zg‘aladi* qo‘zg‘alish bitta sinapsdan ikkinchisiga o‘tkaziladi postsinaptik membranani uzoq depolyarizatsiyalanishiga olib keladi* postsinaptik membranani depolyarizatsiyasi axamiyatsiz Ketmaket summatsiyani 3 ta xususiyati: bitta nerv kirishini bo‘sag‘a osti ta’siroti bilan ketmaket ta’sirlaganda hosil bo‘ladi* 1 ta nerv kirishiga bo‘sag‘a usti ta’sirlashi ketmaket ta’sir etganda yuzaga keladi presinaptik membranani oxirida mediatorni ajralishishini kupaytiradi* presinaptik oxirlarida energiya ajralishi ko‘payishiga olib keladi postsinaptik membranada QPSP ni kuchaytiradi va uni kritik darajaga etkazadi* postsinaptik membranada TPSP ni kuchaytiradi Posttetanik potensiatsiyani 3 ta xarakteristikasi: teztez beriladigan ta’sirotdan hosil bo‘ladi* MNSdan kelayotgan impulslardan keyin yuzaga keladi javob reaksiyasini kuchayishi kuzatiladi* javob reaksiyasini kuchsizlanishi bilan kuzatiladi mediatorni ko‘p miqdorda ajralishi natijasida yuzaga keladi* F. erkin mediatorlarni kamayishi natijasida kelib chiqadi Markaziy engillashtishni 3 ta xususiyati: 1 ta nerv kirish joyiga yuqori bo‘sag‘ali ta’sirot hisobiga yuzaga keladi ikkita nerv kirishini bir vaqtda ta’sirlaganda yuzaga keladi* markaziy zonadagi neyronlarda rivojlanadi neyronni periferik zonasida rivojlanadi* javob reaksiyasini kuchsizlanishi bilan yuzaga keladi javob reaksiyasini kuchaytirish kuzatiladi* asosida okklyuziya yotadi Okklyuziyani 3 ta xususiyati: 2 ta nerv oxirida bo‘sag‘a osti ta’siroti berilganda yuzaga keladi nerv markazining periferik zonasida rivojlanadi nerv markazini markaziy zonasini neyronida rivojlanadi* javob reaksiyasini kuchayishi kuzatiladi* 2 ta nerv kirish joyini qo‘shilish effekti alohida olingan effektlarni arifmetik yig‘indisiga teng ikkita kirishni ta’sirlaganda olingan summar effekt alohida ta’sirlaganni arifmetik summasidan kam bo‘ladi* Ortqi miyaga keladigan impulslarning 3 manbaasi: A. vestibulyar retseptorlardan* ko‘ruv eshituv retseptorlaridan* xid teri va bosh muskullari retseptorlaridan* ta’m Vestibulyar tolalarni asosiy qismi tamom bo‘ladigan 3 ta yadro: oldingi koxlear yadro shvalbeni medial yadrosi* orqa koxlear yadro deytersni lateral eshik oldi yadrosi* yuqori oliva bexterevni yuqorigi eshik oldi yadrosi* Oxirgi miya tomonidan amalga oshiriladigan reaksiyani 3 ta turi: pozani ushlash* qorachiq refleksi ovqatni qabul qilish* rostlanish tovushni chamalash refleksii ovqatni yutish* 3 ta statokinetik reflekslar: kesishgan yozuvchi refleks boshni burish* lokomotor refleks nistagm* akkomodatsiya refleksi lift refleksi* Turt tepalikni oldingi burtiklarini 3 ta funksiyasi: eshituv chamalash refleksi ko‘rishchamalash refleklari* qorachiq reflekslari* rostlash refleksii akkomadatsion refleks* tonik refleks CHamalash refleksida bo‘ladigan reaksiyani 3 ta turi: so‘lak ajralishi yurak faoliyat ritmini faoliyatini o‘zgarishi* qusish refleksii arterial bosimni o‘zgarishi* nafasni o‘zgarishi* yutish refleksi Qora substansiyani 3 ta funksiyasi: chaynash va yutish aktini koordinatsiyalaydi* nafas fazalari almashinishini koordinatsiyalaydi plastik tonusni boshqarishda qatnashadi* stereotip xarakatlarni yuzaga kelishida qatnashadi qo‘l barmoqlarini mayda harakatlarini bajarishini nazorat qiladi* ixtiyoriy harakatlarni yuzaga kelishida qatnashadi Qizil yadroni 3 ta funksiyasi: muskul tonusini taksimlaydi, bukuvchi muskullar tonusini oshiradi* yozuvchi mushaklar tonusini oshiradi deyteres yadrosini tormozlaydi* deyters yadrosini qo‘zg‘atadi miya stvolini qizil yadrosini pasidan kesilganda detserebratsion regidlik kuzatiladi* miya stvolini qizil yadro pastidan kesilganda plastik tonus xolati kuzatiladi Detserebratsion regidlikni 3 ta belgisi: bukuvchi muskullar tonusini oshib ketishi* bukuvchi muskul tonusini keskin kamayishi xayvonda kuzatiladi: oyoq va qo‘llar uzatilgan, bosh orqaga engashgan, dumi ko‘tarilgan* qo‘l bukilgan, oyoq yozilgan xayvon turish qobiliyatini yo‘qotadi* xayvon siljitiladi Po‘stloqni eshituv zonasini 3 ta xarakteristikasi: lateral egatida va chakka bo‘lagini yuqori qismida joylashgan* tepa suyagi qismida joylashgan axborotni medial tizzasimon tanadan oladi* axborotni lateral tizzasimon tanadan oladi eshituv yo‘llaridan tashqari bu zonaga vestibulyar afferent yo‘llar xam keladi* eshituv zonasida quloqni barcha bo‘limlarini topografik liniyasi bo‘ladi EEG ni 3 ta xarakteristikasi: EEG bu miyani elektr aktivligini yozish* EEG bu chiqarilgan potensiallarni yozib olish biotoklar boshni yuzasida joylashgan eletrodlar yordamida yoziladi* biotoklar pustlokni peshona qismidagi elektrodlardan yozib olinadi yozuv pustlokni xar xil bo‘limlarini funksional xolatini baxolashga yordam beradi* yozib olish tashki ta’sirotlarga javob reaksiyani xarakterini tekshirishni ta’minlaydi EEG ni asosiy 3 ta ritmlari: alfa ritm* gamma ritm betta ritm* desinxronizatsiya teta ritm* past amplitudali delta ritm Alfa ritmni 3 ta xususiyati: tebranish chastotasi bir sekundda 8-13 ta* chastota soni 13 dan yuqori amplitudasi 50 mkvolt* amplitudasi 25 mkv jismoniy va aqliy tinch xolatda kuzatiladi* tiyrak xolatida kuzatiladi Betta ritmni 3 ta xususiyati: chastotasi 1 sekundda 58 ta tebranish chastotasi bir sekunda 13 tadan ko‘p* amplitudasi 15 mkv amplitudasi 20-25 mkvolt* nisbatan tinch xolatda yozib olinadi tusatdan beriladigan yorug‘lik ta’sirida, aqliy* mexnatda,emotsional qo‘zg‘alishda kuzatiladi Teta ritmini 3 ta xususiyati: chastotasi 1 sek da 13 tadan ko‘p tebranishlar chastotasi bir sekunda 48 ta* amplituda2si 50 mkv aplitudasi 100-150 mikrovolt* tiyrak xolatida yozib olinadi uyku paytida,yuzaki gipoksiyada va narkozda kuzatiladi* Delta ritmini 3 ta xususiyati: chastotasi 1 sek da 813 ta tebranishlar chastotasi 0,53,5 ta* amplitudasi 150 mkv amplitudasi 250-300 mikrovolt* yuzaki uyquda kuzatiladi chuqur uyquda, chuqur narkozda rivojlangan gipoksiyada va xar xil patologik jarayonlarda kuzatiladi* Parasimpatik nerv sistemasini markazlari joylashgan MNS dagi 3 ta bo‘limi: mezensifal* spinal bulbar* talamik sakral (dumgaza)* kortikal Parasimpatik nerv sistemasi innervatsiya qilmaydigan 3 ta a’zo: yurak skelet muskullari* bronxlar qon tomirlarini ko‘p qismi* siydik pufagi bachadon* Atsetilxolin ajraladigan nerv oxirlarining 3 ta turi: simpatik – vazokonstriktorlar parasimpatik nervlarini oxirlarida* buyrak va siydik pufagini innervatsiya qiladigan simpatik tolalar vazodilyatator simpatik nervni oxirida* simpatik nerv sistemasining postganglionar tolalari ter bezlarining simpatik nerv oxirida* Ichki sekretsiya bezlarini 3 ta xarakteristikasi: qisqa olib chikib ketuvchi oqimga ega sekretni chiqaradigan yullari yuk* olib chiqib ketuvchi okimda sekret ajraladi sekret qonga o‘tadi* qon bilan yaxshi ta’minlangan* F. garmonni ajralishi uzluksiz bir tekis Organizmga gormonlarini ta’sirini 3 ta tipi: trofik metabolik* kreator morfogenetik* stimullovchi kinetik* Gormonlarni ta’sir etishini 3 ta mexanizmi: fermentlar tizimini stabillashtiradi fermentativ sistemani aktivlaydi* fermentlar sinteziga ta’sir qilmaydi fermentlarni biosintezini oshiradi* natriy kanallarini aktivlashtiradi hujayralarni membranasini o‘tkazuvchanligini o‘zgartiradi* Gormonlarni molekulasini fragmentini 3 ta funksiyasi: ta’sir etadigan joyini qidirish* qonga tushishi spetsifik ta’siri* organlar bilan aloqa gormonning aktivlik darajasini o‘zgarishi* parchalanish Endokrin bezlarini funksiyasini boshqarishni 3 ta usuli: qaytar aloqa prinsipi bo‘yicha subordinatsiya prinsipi bilan* bezda qon aylanishini o‘zgarishi sekretor hujayralarga nervni ta’siri* gipotalamus orqali nervni ta’siri* gipofizga nerv va gumoral ta’sir Hujayralarga gormonlarni ta’sir etishini 3ta xususiyati: hujayra ichiga kiradi spetsifik retseptorlar orqali* ichkariga tashuvchilar yordamida tashiladi oraliq mediatorlar yordamida* yadroga bevosita ta’sir qiladi to‘g‘ridanto‘g‘ri hujayra tuzilmasiga ta’siri* STTG ko‘p ajralganda rivojlanadigan patologiyani 3 ta turi: bolalardagi gigantizm* kattalarda impotensiya va sterillik kattalardagi akromegaliya* qandsiz diabet qalqonsimon bezni giperfunksiyasi jinsiy bezlarning etishmasligi* AKTG ni ta’sirini 3 ta xarakteristikasi: buyrak usti bezi po‘stlog‘i garmonlarini sintezini susaytiradi glyuko va mineralkortikoidlarni sintezini kuchaytiradi* buyrak usti bezi po‘stlog‘ini koptokchalar zonasini atrofiyasini chaqiradi buyrak usti bezini po‘stlog‘ini o‘stiradi* AKTG ishlab chiqishi stressda kamayadi stressda AKTG ni ishlanishi ko‘payadi* ADG ni ta’sir etish mexanizmini 3 ta bosqichi: onkotik bosimni oshishi osmotik bosimni oshishi* gialuronidaza aktivligini susaytiradi gialuronidazani aktivligini oshishi* suvni reobsorbsiyasini susayishi suvni reabsorbsiyasini kuchayishi* Bolalarda qalqonsimon bezi etishmaganda bo‘ladigan buzilishni 3 ta turi: aqliy rivojlanishni to‘xtashi* jinsiy etilish va o‘sishni tezlashishi bo‘yni va jinsiy rivojlanishni to‘xtashi* bolalarda gigantizmni rivojlanishi tilni juda kattalashishi* almashuv jarayonining kuchayishi Qalqonsimon bezining 3 ta gormoni: tireotrop garmon triyodtironin* somatotropin tetrayodtironin* tiroksin* paradgarmon Qalqonsimon oldi bezini funksiyasi etishmaganda bo‘ladigan buzilishni 3 ta turi: qonda kalsiy miqdorini kamayishi* qonda kalsiy miqdorini oshishi markaziy nerv sistemasini qo‘zg‘aluvchanligini juda oshishi* nerv sistemasining qo‘zg‘alishini susayishi tetaniya* mushak to‘qimasi qo‘zg‘alishini susayishi Insulinni ta’sir etishini 3 ta mexanizmi: hujayra membranasining glyukoza uchun o‘tkazuvchanligini kamayishi hujayra membranasini glyukoza uchun o‘tkazuvchanligini oshishi* hujayralarda glyukozani utilizatsiyasini tezlashishi* glyukozani parchalanishini tezlashishi glikogenni sintezlanishini va depolanishini tezlashishi* F. RNK va oqsil sintezining sekinlashishi Glyukagonni ta’sirini 3 ta mexanizmi: fosforilazani aktivlanishi* fosforilazani ingibirlanishi yog‘larni parchalanishini kuchayishi* yog‘ni depolanishini ta’minlaydi miokard qisqarishini kuchayishi* miokard qisqarishini kamaytiradi Analizatorlarning 3 ta tarkibiy qismi: maxsus retseptor* oraliq hujayralar (o‘tkazuvchi bo‘lim)* markaziy hujayra (po‘stloq)* a’zoning ma’lumot olishga ixtisoslashgan signal qabul qiluvchi qismi a’zoning signallarni kuchaytiruvchi qismi a’zoning sezuvchi qismi Analizatorlar funksiyasini o‘rganishda qo‘llaniladigan 3 ta usul: psixofiziologik* qo‘zg‘atish elektrofiziologik* ekstirpatsiya shartli refleks hosil qilish* morfologik Analizatorlarning eng yuqori po‘stloq markazlarini 3 ta funksiyasi: signallarni analiz va sintezi signallarni detektirlash* signallarni rasshifrovkasi obrazni tanish* ta’sirotga javob berish sezgini hosil qilish* Analizatorlardagi neyronlarning qo‘zg‘alishini o‘zaro aloqasining 3 ta turi: ketmaket joylashgan nerv qavatidagi neyronlar o‘rtasida amalga oshadi* qo‘zg‘alish tarqalganda irradiatsiya prinsipi bo‘ladi* neyronlarni dendritlari oldingi qavatdagi bir qancha hujayralar bilan tutashgan bo‘ladi* bir qavatdagi neyronlar orasida amalga oshiriladi ta’sirotni tarqalishida konvergensiya prinsipining joyiga ega bo‘ladi qo‘shni neyronlar dendritlari o‘zaro bir biri bilan kontaktda bo‘ladi Analizatorlardagi amalga oshadigan o‘zaro tormozlanishning 3ta turi: bitta qavatdagi neyronlar o‘rtasida amalga oshadi* qo‘shni qavatdagi neyronlar orasida amalga oshiriladi tormozlovchi interneyronlar yordamida* miyacha yadrosidan keluvchi impulslar yordamida amalga oshiriladi tormozlanish kuchi qo‘shni neyronning qo‘zg‘alishiga bog‘liq* F. tormozlanish kuchi miyachaning xolatiga bog‘liq Bir vaqtda ekstro va introretseptorlarga kiradigan retseptorlarning 3 ta turi: mexanoretseptorlar* xemoretseptorlar* baroretseptorlar valyumoretseptorlar termoretseptorlar* visseroretseptorlar Xemoretseptorlarning 3 ta turi: ta’m bilish* xid bilish* irritant retseptorlar taktil retseptorlar osmoretseptorlar tomirlar* Retseptor potensialini 3 ta xususiyati: ta’sirot kuchiga bog‘liq* ta’sirlovchining kuchiga bog‘liq emas uzoq davom etadi* qisqa vaqtda bo‘linadi mahalliy rivojlanadi – tarqalmaydi* nerv markaziga tarqalish qobiliyatiga ega Ikkilamchi sezuvchi retseptorlarning 3 ta turi: ta’m bilish* xid bilish ko‘rish* taktil eshitish* proprioretseptorlar Birlamchi sezuvchi retseptorlarda harakat potensialini hosil bo‘lish ketmaketligini 3 ta bosqichi: ta’sirot* lokal javob retseptor potensiali* tinchlik potensiali harakat potensiali* qo‘zg‘alish Talamus orqali o‘tadigan analizatorlarning 3 ta turi: eshitish* proprioretseptiv ko‘rish* harakatli ta’m bilish* xidlov To‘r pardadan qo‘zg‘alishning o‘tishida ketmaket bo‘ladigan 3ta bosqich: fotoretseptorlar* gavxar bipolyar hujayralar* shishasimon tana ganglioz hujayralar* pigmentli dog‘ Kipriksimon muskullarning 3 ta xarakteristikasi: gavxarning egriligini boshqaradi sinn boylamlarining tarangligini boshqaradi* oldingi kamerada joylashgan kipriksimon tanada bo‘ladi* simpatik nerv tomonidan innervatsiyalanadi parasimpatik nerv innervatsiya qiladi* Qorachig‘ning 3 ta funksiyasi: to‘r pardada buyumlarni aniq aks etishiga ko‘maklashadi* faqat markaziy nurlarni o‘tkazadi* sferik abberatsiyani bartaraf etadi* faqat pereferik nurlarni o‘tkazadi nurning sferik abberatsiyasiga sabab bo‘ladi astigmatizmning sababchisi Qorachig‘ning o‘zgarishini 3 ta turi: og‘riq ta’sir etganda kengayadi* og‘riqda torayadi kuchli yorug‘da torayadi* kuchli yorug‘da kengayadi gipoksiya va qorongilikda kengayadi* gipoksiyada torayadi Midriaz (qorachig‘ning kengayishini. yuzaga keltiradigan 3 ta omil): atropin* miyaning ishemiyasi* adrenalin miyaning giperoksiyasi uyqu narkotik moddalar* YAqindan ko‘rishni 3 ta xarakteristikasi: ko‘zning anatomik o‘qi 24 mm* nurlar shishasimon tanada yig‘iladi* ko‘zning anatomik o‘qi 21 mm nurlar to‘r pardadan orqaga tushadi anomaliya ikki yoqlama botiq oyna taqib tuzatiladi* ikki tomonlama qavariq linza taqish bilan anomaliya to‘g‘rilanadi Gipermetropiyani kompensatsiyasining 3 ta turi: kipriksimon muskullarning taranglashishi bilan* gavxarning qabariqligini oshishi bilan* kipriksimon mushakni bo‘shashishi bilan gavxarning kavarikligini kamayishi bilan sinn boylamlarining taranglashishi bilan qabariq oyna (linzlar taqish bilan* Astigmatizmni 3 ta xarakteristikasi: meridian bo‘yicha ko‘zda nurlarning bir xilda sinmasligi* yorug‘lik nurlarini to‘r parda oldiga tushishi asosiy sababi qorachig‘ni noto‘g‘ri ishlashi botik oynalar yordamida to‘g‘rilanadi ko‘zning optik sistemasi yaxshi rivojlanmaganligidan* silindrik linzalar oynalar yordamida to‘g‘rilanadi* To‘r pardani pigment qavatini 3 ta funksiyasi: yorug‘lik nurlari qaytadi fotoretseptorlarga tushadigan nurning ta’sir vaqtini oshiradi ko‘ruv pigmenti qavati hujayralariga kelib tushadi yorituvchi nurlarni yutadi* ko‘rish pigmentini sintezida qatnashadi* fotoretseptorlardagi modda almashinuvida qatnashadi* Skotopik ko‘rishning 3 ta xarakteristikasi: yoritilganlik darajasi past bo‘lganda ko‘rlik* yuqori darajadagi yorug‘likda ko‘rish tayoqchalar bilan ta’minlanadi* kolbachalar ta’minlaydi qorong‘ida yuradigan xayvonlarda yaxshi rivojlangan* kunduzgi xayvon va qushlarda namoyon bo‘ladi Kolbachalar shikastlanganda bo‘ladigan o‘zgarishlarinng 3 ta turi: yorug‘dan qo‘rqish* odam faqat kuchsiz yorug‘likda ko‘radi* ranglarga to‘liq ko‘rlik rivojlanishi mumkin* shabko‘rlik inson faqat yaxshi yoritilgan nurlarni ko‘radi irsiy rang bilmaslik Ko‘r doqni 3 ta xarakteristikasi: eng yaxshi o‘tkazadigan joy faqat kolbachalar joylashgan boshqacha nomi "Sariq dog‘" ko‘z olmasiga ko‘ruv nervining kiradigan joyi* ko‘rish nervining so‘rg‘ichi* fotoretseptorlar saqlamaydi* Kolbachalarda bo‘ladigan 3 ta pigment: A. yodopsin* xlorolab* eritrolab* rodopsin retinal lipanin Qisman rang ko‘rlikning 3 ta turi: akromaziya protonopiya qizil rang ko‘rlik* deyteronopiya yashil rang ko‘rlik * oq rangni qabul kilmaslik tritonopiya havo rang ko‘rlik* qora rangni qabul qilmaslik Ko‘z nistagmini 3 ta xarakteristikasi: bu qarama qarshi tomonga aylanganda ko‘zning ritmik harakati va orqaga sakrash* vestibulyar sistemaning xolatining ko‘rsatkichi* tez aylanma harakatda hosil bo‘ladi* chiziqli tezlashishda hosil bo‘ladi qizil yadro xolatini ko‘rsatkichi ko‘zni o‘z o‘qi atrofida aylanish harakati Eshituv yo‘llarining biridan ikkinchisiga o‘tkazadigan 3 ta tuzilma: A. deyters yadrosi spiral gangliy* pastki oliva yuqori oliva* lateral tizzasimon tana medial tizzasimon tana* Vestibulyar apparatni tashkil qiladigan 3 ta tuzilma: elliptik xaltacha* sferik xaltacha* nog‘ora narvon yarim doira kanallar ampulalari* vetibulyar (daxliz) narvon pardali kanal Daxlizning uchta asosiy qismini ayting kinotsiliylar endolimfa nog‘ora narvon bazal membrana* sochsimon hujayralar* otolitlar* Me’da ichak yo‘llarining sekretor funksiyasini aniqlashni 3 ta usuli: Leshli Krasnogorskiy kapsulasi yordamida so‘lakni yig‘ish* radioizotop zond usuli* gastroendoskopik radiotelemetriya* rentgenografik Og‘iz bo‘shlig‘ida ovqatni fizik qayta ishlashni 3 ta yo‘li: ta’mini tatib ko‘rish yutish me’daichak trakti funksiyasiga boshlovchi ta’sir maydalash* mexanik qayta ishlash* erish* Mul so‘lak ajralishiga sabab bo‘luvchi 3 ta omil: fizik va aqliy zo‘riqish ba’zi toksinlar ta’siri* stress, emotsiyalar simob,vismut preparatlari bilan zaxarlanish* asfiksiyada* atropin Me’daning xazmlanishdagi 3 ta funksiyasi: ovqat deposi* ovqat luqmasini shakllanishi devoriy xazmlanish kimyoviy qayta ishlash* monomerlargacha gidroliz ovqatni 12 barmokli ichakka evakuatsiyasi* Me’da sekretsiyasining 3 ta fazasi: shartli reflektor shartsiz reflektor aralash murakkab reflektor faza (miya fazasi)* me’da fazasi (nervgumoral)* ichak fazasi (gumoral)* Murakkab reflektor fazani kelib chiqishida 3 ta gurux retseptorlarini ta’sirlanishi: xid bilish* ko‘z* xemoretseptorlar quloq* termoretseptorlar mexanoretseptorlar Pilorik sfinkterni ochilishini ta’minlovchi 3 ta omil: pilorusning ishqoriy reaksiyasi xlorid kislota* me’daning to‘lishi me’dadagi bosim* 12 barmoqli ichakni tulish darajasini kamayishi ichak xazmlanishining tugallanmasligi* Birinchi tipdagi to‘lqinlarni 3 ta xarakteristikasi: 5-20 sek davom etadi* peristaltik tabiatga ega* ovqatni me’da shirasi bilan aralashtirishga xizmat qiladi* ikki fazali past amplitudali davomiyligi 20-50 sek mayatniksimon tabiatga ega Ikkinchi tipdagi to‘lqinlarni 3 ta xarakteristikasi: A. bir fazali amplitudasi yuqori* bir fazali past amplitudali 12-60 sek davom etadi* 5-10 sek davom etadi peristaltik tabiatga ega* mayatniksimon tabiatli Me’da osti shirasini 3 ta proteazalari: tripsinogen* ximotripsinogen* A,B prokarboksipeptidaza* ximozin kazein jelatinaza Pankreatik shirani ajralishini tormozlovchi 3 ta omil: sekretin glyukagon* somatostatin* kalsitonin* gastrin gistamin O‘t safroni hosil bo‘lishini 3 ta mexanizmi: eritrotsitlarni parchalanishi* o‘tning komponentlarini gepatotsitlar aktiv ajaratadi* qondan moddalarni aktiv transporti o‘t kapillyarlaridan o‘t yo‘lidan, o‘t pufagidan suvning qayta so‘rilishi gemoglobinni bilurubinga aylanishi* o‘tning quyuqlashishi Birlamchi o‘t ajralishidagi 3 ta jarayon: jigardan o‘t chiqaruvchi o‘t yo‘llarining qisqarishi o‘t pufagining bo‘shashishi* o‘t pufagining qisqarishi* oddi sfinkterining bo‘shashishi* o‘tning o‘t pufagiga kelib tushishi oddi sfinkterining qisqarishi Evakuatsiya davrining 3 ta jarayoni: o‘t pufagining bo‘shashishi oddi sfinkterining qisqarishi o‘t pufagining davriy qisqarib bo‘shashishi* oddi sfinkterining bo‘shashishi* avval pufagdagi,so‘ng jigar o‘tini 12 barmoqli ichakka tushishi* 12 barmoqli ichakka jigar o‘tining kelishi O‘tni ajralishini tormozlovchi 3 ta gumoral omil: insulin gistamin glyukagon* kalsitonin* antixoletsistokinin* gastrin Bo‘shliqdagi xazmlanishning 3 ta xossasi: polimerlarni monomerlargacha gidrolizi shiraning suyuqqismida fermentativ aktivlik yuqori fermentlar aktivligi proksimal va distal qismlarda yuqori polimerlarni oligomerlargacha gidrolizi (ichak bo‘shlig‘idagi gidroliz)* ichak shirasining katta qismi yuqori fermentativ faollikka ega* F. bo‘shliqdagi xazmlanish yaqqol proksimal distal gradientga ega* Devoriy xazmlanishning 3 ta xossasi: yirik molekulalarni polimerlargacha gidrolizini namoyon qiladi dimerlar monomergacha gidrolizlanadi* so‘rilishdan keyin yuz beradi monomerlarni so‘rilishga tayyorlaydi* oddiy sharoitda yuz beradi steril sharoitda amalga oshiriladi* Bo‘shliqdagi xazmlanishni boshqarilishni 3 ta xossasi: mexanik ta’sirlar natijasida shira ajralishi susayadi mexanik ta’sirlovchilar ta’sirida ichak sekretsiyasi kuchayadi* oqsil, yog‘lar xazmlanishida hosil bo‘lgan oziqa modda, pankreas shirasi, xlorid kislota, kimyoviy ta’sirlovchilar bo‘ladi* gastrointestinal peptid, vazointestinal peptid, motilin sekretsiyani ta’sirlovchi hisoblanadi* ximik ta’sirlovchi bo‘lib enterokinaza, dipeptidaza hisoblanadi F. shira ajralishi insulin va glyukagonlar orqali boshqariladi Devoriy xazmlanishga ta’sir etadigan 3 ta omil: qalqonsimon bez gormoni buyrak usti bezi gormonlari* ichakning harakatlari* membrananing fermentlarni sorbsiya qilish xususiyati* vorsinkalarning qisqarishi ovqat ta’siri Ximusni aralashishiga ko‘maklashuvchi qisqarishlarning 3 ta turi: sekin peristaltikali mikrovorsinkalarni qisqarishi tonik ritmik segmentlanish* mayatniksimon* vorsinkalarni qisqarishi* Moddalarni ichakdan qonga passiv tashilishidagi 3 ta usul: bosim tashuvchilar yordamida transport filtratsiya* diffuziya* osmos* energiya sarfisiz bo‘ladigan transport Tashuvchi sistemani 3 ta xususiyati: kanallarning bo‘lishi membrananing ichki va tashqi taraflarini elektr zaryadlarini xar xilligi kontakt yuzani yo‘qligi lipid membranasida erishi* membrana orqali 2 ta yunalishda harakat qilish qobiliyati* F. kontakt yuzani borligi* Natriy ionlarini epiteliotsitlarga kirishining 3 ta mexanizmi: elektr gradient bo‘ylab konsentratsiya gradientiga qarshi K ionlari yordamida qisqargan transport elektroximik gradient bo‘yicha* qand va aminokislotalar bilan birga tashilishi* xlor va gidrokarbonat bilan birga tashilishi* Yo‘g‘on ichakda xazmlanishni 3 ta xususiyati: oziq moddalarning oxirgi gidrolizi sodir bo‘ladi bakteriya fermentlari oqsillarni parchalaydi gidroliz maxsulotlari bo‘lgan oqsil, yog‘ va uglevodlar intensiv so‘riladi o‘simlik kletchatkasi bakteriyalar fermentlari ta’sirida parchalanadi* suv so‘riladi* kam miqdordagi ovqat moddalari gidrolizlanadi* Yo‘g‘on ichakning motor funksiyasini 3 ta axamiyati: bakteriotsid moddalarni so‘rilishi* axlatni shakllanishi* defekatsiya akti* axlat massasini suyulishi antiperistaltik Qon tizimiga kiradigan 3 ta tuzilma: tomirlarda aylanib yuradigan qon* shaklli elementlar qon yaratadigan a’zolar* qon yaratilishini boshqaruvchi mahalliy garmonlar qonning emirilishida ishtirok etuvchi a’zolar* issiqlikni boshqaradigan garmonlar Qonning himoya funksiyasini 3 ta komponenti: fagotsitoz* pinotsitoz antitelolar ishlash* xaroratni boshqarilishi qonning ivishi* gomeosazni ta’minlash Qon plazmasining asosiy 3 ta komponenti: anorganik moddalar(12%) oqsillar(7-8%)* organik birikmalar(0,70,8%) organik moddalar(1.1%)* mineral tuzlar(45%) anorganik birikmalar(0.9%)* Qonning yopishqoqligini 3 ta xususiyati: venaga nisbatan arteriyada yuqori arteriyalarga nisbatan venoz qonida yuqori* xarorat pasayganda kamayadi xarorat ko‘tarilganda oshadi* oqsillar miqdori kamayganda oshadi oqsillarning miqdori ko‘payganda oshadi* Qonning vodorod ko‘rsatkichining 3 ta xarakteristikasi: vodorod va gidroqsil ionlarini konsentratsiyasi hisobiga bo‘ladi* normada kuchsiz kislotali normada kuchsiz ishqoriy* umumiy metabolizmga bog‘liq emas ivish sistemasi bilan saqlanadi bufer sistemalari tomonidan ushlab turiladi* Qonning 3 ta bufer tizimi: karbonat* mioglabin fosfat* hujayralararo suyuqlik gemoglobin* limfa suyuqligi Atsidoz bilan kuzatiladigan organizmni 3 ta reaksiyasi: o‘pka gipoventilyasiyasi o‘pkaning giperventilyasiyasi* qonda kaliy ionlarini oshishi qonda kaliy ionlarining kamayishi* qonda xlor ionlarini kamayishi qonda xlor ionlarining oshishi* Globulinlarni sintezlaydigan 3 ta asosiy organ: jigar* timus ko‘mik* me’da osti bezi muskul hujayralari limfa tugunlari* Albuminning 3 ta asosiy vazifasi: osmotik bosimni hosil qilish oziqlantirish* onkotik bosimni hosil qilish* himoya funksiyasi tayanch va impulsni o‘tkazish tashuvchi funksiyasi* Qon globulinlarining 3 ta funksiyasi: qonning yopishqoqligini ta’minlaydi* kalsiy va fosfor tuzlarini tashiydi ba’zilari antitelolar hisoblanadi (gammaglobulinlar)* fibrinolizda qatnashadi oziqlantiradi qonni ivishida qatnashadi* Eritropoez amalga oshadigan 3 ta organ: to‘sh suyagi* taloq qovurg‘alar* o‘pka umurtqalarning tanasi* buyrak Eritropoez uchun zarur 3 ta mikroelement: natriy temir* simob mis* nikel kobalt* Eritropoez uchun kerak bo‘ladigan 3 ta omil: vitamin V1 va V2 vitamin V12va V6* kaslning ichki omili* folat kislotasi* vitamin D 4 vitamin C* Eritropoezni kuchaytiradigan 3 ta sabab: A. yuqumli kasalliklar qon yo‘qotish* gipoksiya* amputatsiyadan keyin toza kislorod bilan nafas olganda simpatik nerv sistemasining tonusini yuqori bo‘lishi* Xaqiqiy eritrotsitozning 3 ta sababchisi: gipoksiya sharoitida yashash(tog‘ sharoiti)* ko‘p terlash sport bilan shug‘ullanish* jismoniy mexnatdan keyin eritremiyaning bo‘lishi (ko‘mikni funksiyasini kuchayishi)* ovqat iste’mol qilgandan keyin Eritropeniyaning 3 ta sababchisi: eritropoezni oshishi eritropoezning pasayishi* eritrotsitlarning ko‘p parchalanishi* qon quyish qon yo‘qotish* quyosh ostida qolib ketish Gemoglobinning 3 ta fiziologik ko‘rinishi: oksigemoglobin* digemoglabin dezoksigemoglobin* metgemoglabin karbgemoglobin* karboksigemoglabin E.CH.T.ni oshiradigan 3 ta omil: plazmadagi globulinlarni ko‘payishi* fibrinogenni ko‘payishi* eritrotsitlarni sonini kamayishi* plazmada globulinlarni kamayishi fibrinogen kamayishi eritrotsitlarni oshishi Leykopoezni stimullaydigan 3 ta omil: leykotinlar leykopoetinlar* karbon kislotalar nuklein kislotalari* ADG va lyuteinlovchi garmon AKTG va STG* Fiziologik leykotsitozning 3 ta sababchisi: ovqatlanish* nafas olish jismoniy mexnat* uxlash narkoz ostidagi xolat og‘riq keltiruvchi ta’sirlar* Neytrofillarning 3 ta funksiyasi: kislotali sharoitda fagotsitoz* neytral sharoitda fagotsitoz qiladi lizotsim oqsillar va gistonlar sekretsiya qiladi* lizotsim va serotoninni sekretsiya qiladi interferon ajratadi* vazopressin ajratadi Bazofillarni 3 ta funksiyasi: qon ivishiga qarshi sistema (geparin saqlaydi)* gistaminaza ishlab chiqariladi kapillyarlarni kengayishi (gistamin saqlaydi)* oqsil va toksinlarni zararsizlantiradi yaralarni tozalanishi va bitishi (gistamin yordamida* antigen va antitelo kompleksini zararsizlantiradi Trombotsitozning 3 ta sababchisi: ovqatlanish jarayoni* muskulni ish bajarishi* emotsiyalar* uyqu ochlik adinamiya Gemokoagulyasion sistemaning 3 ta xarakteristikasi: tomirlarda shuntlar ishini ta’minlaydi qonni suyuq xolatda bo‘lishini ta’minlaydi* bosimni oshiradi qonni ivishida ishtirok etadigan omillarni ajratadigan organlarni va to‘qimalarni o‘z ichiga oladi* eritrotsitlarni kamaytiradi neyrogumoral yo‘l bilan boshqariladi* SHmitd bo‘yicha qonni ivishini 3 ta asosiy omili: I fibrinogen* II protrombin* akselerin konvertin StyuartProuer omili IV kalsiy inlari* Geparinni 3 ta funksiyasi: gemokoagulyasiyani hamma fazasini tormozlaydi* gialuronidazani va plazma omilini aktivligini kamaytiradi* laxtani erishi gialuronidazani aktivlaydi limfotsitlarni ko‘paytiradi tomirni devorini o‘tkazuvchanligini kamaytiradi* Tomir ichida bo‘ladigan gemostazga to‘sqinlik qiluvchi 3 ta omil: geparin* antitrombin* girudin natriy sitrat musbat zaryadli oqsillar antitromboplastinlar* Birlamchi antikoagulyantlarni 3 ta gruppasi: antitromboplastinlar* antifibrinlar antitrombinogenlar girudin antitrombinlar* geparin* Tomirning ichida qonning ivishiga to‘sqinlik qiladigan 3 ta omil: tomirlar intimasidagi manfiy zaryad* plazmadagi manfiy zaryad hujayralardagi fibrin plyonkasi endoteliy yuzasini yaltiroqligi qonning oqishini katta tezligi* endoteliy yuzasining silliqligi* Giperkoagulyasiyani yuzaga keltiradigan 3 ta sharoit: simpatik nerv sistemasining tonusining oshishi* stress xolat* parasimpatik nerv sistemasining tonusini oshishi uyqu atrof muxit sovuq bo‘lishi atrofmuxitda xaroratning oshishi* Qonni ivishini sekinlashtiradigan 3 ta modda: girudin* geparin* adrenalin lipaza atsetilxolin dekumarin* Giperkoagulyasiya qanday 3 ta omil ta’sirida rivojlanadi: adrenalin* to‘qima lipazasi* atsetilxolin* girudin dikumarin geparin Qonni ivishiga adrenalin ta’sirini 3 ta turi: to‘qima tromboplastinini ajralishi* trombin ajralishi Xageman omilini aktivlanishi* StyuartProuer omilini aktivlanishi to‘qima lipazalarini aktivlanishi* to‘qima proteazasini aktivlash Tomir devoriga adrenalin ta’sir etganda ajraladigan 3 ta modda: tromboplastin* antikoagulyantlar* trombin proteazalar antifibrinolizinlar fibrinolizni aktivlovchilar* Fibrinolizni to‘g‘ridanto‘g‘ri aktivlovchilarni 3 ta turi: A. fosfataza* tripsin* urokinaza* karbokinaza xemotripsin lizin Proaktivatorlarni aktivlovchilarni 3ta turi: to‘qimalarni lizokinazasi* hujayra lizokinazasi Styuart Prouer omili sulfokinaza plazmani lizokinazasi Xageman omili* streptokinaza* Qon quyishdan oldin albatta qilinadigan 3 ta sinov: qonni gruppasini aniqlash* rezus omilni mos kelishini aniqlash* rezus omilni mosligini aniqlash mikroorganizmlarga nisbatan turg‘unligi sinfga oid mosligi mos kelishga individual sinov* Eritrotsitlarni parchalanishning 3 ta yo‘li: tomirlardagi fragmentoz* jigarda va taloqdagi mononuklearfagotsitar sistema hujayralaritomonidan fagotsitoz* to‘qimalardagi fragmentoz o‘pkada fagotsitoz yurakda gemoliz tomirlardagi gemoliz* Qonning asosiy 3 ta deposi: jigar* taloq* koronar arteriya limfa tugunlari mushaklar o‘pka tomirlari* YUraktomir sistemasining 3 ta asosiy komponenti: yurak* katta qon aylanish doirasi* kichik qon aylanish doirasi* koronar arteriyalar koronar venalar venoz sinus Ekstrasistolani xarakterlovchi 3 ta belgi: yurakni navbatdan tashqari qisqarishi* bo‘lmachalarda va qorinchalarda bo‘lishi mumkin* qorinchalar asinxron qisqarishida yuzaga keladi qorinchalar ekstrasistolasidan so‘ng pauza qisqaradi bo‘lmachalar ekstrasistolasida kompensator pauza kuzatiladi F. qorinchali turi kompensator pauza bilan bo‘ladi* YUrak muskulini harakat potensialini xarakterlovchi 3 ta belgi: uzoq davom etishi* natriy ionlarining depolyarizatsiyada ishtirok etishi* refrakterlik fazasini qisqaligi iz giperpolyarizatsiyasini uzunligi qo‘zg‘alish davri diastolaga to‘g‘ri keladi yaqqol ko‘ringan platoni bo‘lishi* Peysmeker hujayralarini harakat potensialining 3 ta belgisi: sekin (sust. diastolik depolyarizatsiya)* sekin diastolik depolyarizatsiyani yo‘qligi XP tik ko‘tarilish plato yaqqol ko‘rinadi XP.ning ko‘tarilish tezligining pastligi* sekin repolyarizatsiyani tez repolyarizatsiyaga o‘tishi* YUrakda qo‘zg‘alishni o‘tishini xarakterlovchi 3 ta belgi: neksuslar borligi uchun engillashadi* qorinchalar va bo‘lmachalarda bir xil neksuslarni borligi qo‘zg‘alishni o‘tishini qiyinlashtiradi atioventrikulyar tugunda o‘tish tezligi yuqori (maksimal) atrioventrikulyar tugunda sekinlashadi* qorinchalar sinxron qo‘zg‘aladi* O‘tkazuvchi sistemalar tomonidan ta’minlanadigan yurakning 3 tafiziologik xususiyati: impulslarni ritmik generatsiya qilish* bo‘lmacha va qorinchalarning ketmaket qisqarishi* qo‘zg‘aluvchanlik qisqaruvchanlik o‘tkazuvchanlik qorinchalarning sinxron qisqarishi* YUrak siklining 3 ta asosiy fazalari: sistola* diastola* yurakning pauzasi* ekzoltatsiya fazasi nisbiy refrakterlik fazasi absolyut refrakterlik fazasi Qorinchalar sistolasini tashkil qiladigan 3 ta ketmaket fazalar: asinxron qisqarish fazasi* izometrik qisqarish fazasi* sinxron qisqarish izotonik qisqarish taranglanish fazasi tez xaydash fazasi* Sistola davrida yurak qopqoqlarini 3 ta funksiyasi: qonning bir tomonga harakat qilishi* yurak bo‘shliqlarining germetik bekilishi* yurak tonlarini hosil bo‘lishida qatnashadi* bo‘lmachalarda bosim oshishini ta’minlaydi qorinchalardan qonni chiqishiga to‘sqinlik qiladi venadan qonni kelishiga to‘sqinlik qiladi I tonning 3 ta komponenti: tavaqali qopqoqlarning yopilishi* qorinchalar muskulini qisqarishi* konni bo‘lmachadan qorinchaga tushishi so‘rg‘ichsimon mushakni qisqarishi bo‘lmacha mushagini qisqarishi tomirlarda qonning turbulent harakati* YUrakning I tonini xarakterlovchi 3 ta belgi: tovush bo‘g‘iq* uzoq davom etadi* jarangdor qisqa qorinchalar qisqarish kuchiga bog‘liq ko‘p komponentli* YUrakning II tonini xarakterlovchi 3 ta belgi: yuqori amplitudali* qisqa davomiyligi* bo‘g‘iq uzoq davom etadi past eshitganda tiniq* YUrakni sistolik xajmini xarakterlovchi 3 ta belgi: 65-70 ml qonga teng* 2 ta qorinchadagi qon xajmi 150 ml ni tashkil qiladi taxikardiyada kamayadi* bradikardiyada ko‘tariladi* yurak qisqarish soniga bog‘liq emas Minutlik xajmni xarakterlovchi belgilar: 1 minutda qorinchalardan xaydaladigan qonning miqdori* 4.5-5 l ga teng* 2-3 l ni tashkil etadi jismoniy mexnatda ko‘payadi* yurak qisqarish soniga bog‘liq emas jismoniy mexnatda kamayadi EKG yozuvida yurakning qanday 3 ta faoliyatini aniqlash mumkin: qo‘zg‘alishi tezligini* qo‘zg‘alish kuchini* yurak tovushlari sistolik xajm minutlik xajm yurakning qisqarishlar chastotasini* EKGda yuqoriga qaragan 3 ta tish: P* Q S U R* T* YUrak faoliyatni boshqarilishining 3ta usuli: nerv* gumoral* emotsiya stress gipoksiya reflektor* YUrak ichidagi boshqaruvchi mexanizmning 3ta turi: hujayra ichida* hujayralararo aloqa* modda almashinuvining o‘zgarishi impulslar o‘tish tezligini o‘zgarishi yurak qisqarish kuchini o‘zgarishi yurak ichidagi periferik reflekslar* YUrakka venoz qonini kelishi ko‘payishini 3 ta belgisi: yurakka qisqarish chastotasini ko‘payishi* sistolik xajmni ko‘payishi* yurak qisqarish sonini kamayishi katta qon aylanish doirasidagi qon xajmini oshishi arterial bosimni oshishi* AB ni pasayishi Geterometrik boshqaruvchi mexanizmni xarakterlovchi 3 ta belgi: yurakka venoz konini kelishini ko‘payishi* "yurak qonuni" bo‘yicha ishlaydi* yurakka venoz oqimini pasayishida kuzatiladi stanius tajribasida ko‘rinadi yurak ichidagi periferik reflekslar ishtirokida amalga oshiriladi:* yurak qisqarish kuchini kamaytiradi Gomeometrik boshqaruvchi mexanizmni xarakterlovchi 3ta belgi: A. aortada arterial bosimni oshishida yuzaga keladi arterial sistemada qarshilik* doimo venoz qonini kelishi asosida qisqarishlar kuchini o‘zgarishi* aortada AB pasayganda qarshilik kamayganda kuzatiladi venoz oqimini oshishida qisqarish kuchini o‘zgarishi yurak qisqarishi qon oqimiga bog‘liq emasligini ko‘rsatadi yurak qisqarishini metabolizm darajasiga bog‘liqligini ko‘rsatadi* Adashgan nervni ta’sirlaganda uni yurakka 3 ta manfiy effekti: xronotrop* aritimiya batmotrop* dromotrop* yurak pirpirashi yurak miltillashi Simpatik nervni ta’sirlaganda uni yurakka 3 ta musbat effekti A. xronotrop* inotrop* yurak mushagi trofikasini yaxshilanishi yurak mushagi kuchini yaxshilanishi batmotrop* sistolik xajmni ko‘tarilishi YUrakka simpatik nerv ta’sir etganda xarakterlovchi 3 ta belgi: markazi orqa miyaning ko‘krak bo‘limini yon shoxlarida joylashgan* markaz uzunchoq miyada joylashgan 2 chi neyron intramural gangliyda joylashgan yurakka stimullovchi ta’sir etadi* peysmekerni spontan depolyarizatsiyasini tezlashtiradi* yurakka tormozlovchi ta’sir ko‘rsatadi Qanday 3 ta funksional xolatda simpatik nervning tonusi oshadi: jismoniy mexnat* tinch xolatda uyquda gipertoniyada* stressda * depressiyada YUrak orqali nerv impulslarini o‘tishini xarakterlovchi 3 ta belgi: mediatorlar yordamida amalga oshadi* biologik aktiv moddalar yordamida ta’minlanadi simpatik nerv oxirlarida atsetilxolin ajraladi parasimpatik nerv oxirida atsetilxolin ajraladi* adrenalinni ta’siri ancha uzoq davom etadi* atsetilxolin ta’siri ancha davom etadi Intra va ekstrakardial nerv boshqaruvchi mexanizmni 3 ta o‘zaro aloqasi: efferent neyronlari xolinergik va adrenergik turlarga bo‘linadi* spinal gangliylar tomonidan ta’minlanadi efferent neyornlari faqat adrenergik bo‘ladi adrenergik neyronlari ancha qo‘zg‘aluvchan* javob reaksiyani xarakteri yurak va koronar tomirlarni qon bilan to‘lishiga bog‘liq* reaksiya xarakteri uyqu arteriyasi va yurakka qon bilan to‘lishiga bog‘liq emas Tomirni 3 ta asosiy refleksogen zonalari: aorta ravog‘ida va karotid sinusida joylashgan* yurak va uyqu arteriyasida joylashgan markazdan qochuvchi nerv oxirlaridan tashkil topgan arterial bosim oshganda retseptorlar qo‘zg‘aladi* qo‘zg‘alish adashgan nervni yadrosini tonusini oshiradi* retseptorlar AB pasayganda qo‘zg‘aladi Gols refleksining 3 ta belgisi: vagus refleksi* me’daga va ichaklarga urganda hosil bo‘ladi* simpatik refleks ko‘z olmasiga ta’sir etganda kuzatiladi yurakni sekin qisqarishi yoki to‘xtab qolishi kuzatiladi* F. yurak ishini tezlashishini chaqiradi Danini Ashner refleksini 3 ta belgisi: vagus refleksii* ko‘z soqqasini bosganda yuzaga chiqadi* simpatik refleks qorinchaga urilganda kuzatiladi yurakni qisqarishlarini sekinlashtiradi* yurak to‘xtashini chaqiradi YUrak faoliyatini tezlashishi va kuchayishi bilan bo‘ladigan 3 tafunksional xolat: jaxlni chiqishi* g‘azablanish* qayg‘u depressiya quvonish* aqliy ish Sport bilan shug‘ullanganlarda start oldidan xolatni xarakterlovchi 3 ta belgi: nafasni o‘zgarishi (chuqurlashishi)* modda almashinuvining kuchayishi* yuzaki nafas modda almashinuvini pasayishi yurak ritmini tezlashishi* yurak ritmini sekinlashishi YUrak faoliyatini shartli reflektor boshqarilishini 3 ta belgisi: markazi po‘stloqda joylashgan* reflekslar shartli sharoitda hosil bo‘ladi* markaz uzunchoq miyada joylashgan reflekslar yurak,tomir va ichki organ retseptorlari ta’sirlanganda kuzatiladi reflekslar moslashuv reaksiyasini ta’minlaydi* F. yurak ritmini tezlashishi bilan kuzatiladi Kichik qon aylanish doirasini 3ta xossasi yurakni qorinchalarini kuchini kamligi* arterial bosimni pastligi* o‘ng va chap qorinchalarni quvvati bir xil AB yuqori tomirlarda qarshilikni kamligi* tomirlar qarshiligi yuqori Elastik tipidagi tomirlarning 3 ta bosh funksiyasi. qonni harakatlanishini kinetik energiyasini ta’minlaydi* sistola va diastola davrida qonni uzluksiz harakatini ta’minlaydi* ABni ushlashda qatnashadi qon deposi rolini bajaradi mahalliyqon aylanishini boshqaradi arterial bosimni ko‘tarilishini oldini oladi* Arteriovenoz anastomozni boshqarishda ishtirok etadigan 3 ta funksiyasi. regionar qonni harakatini boshqaradi* venoz qonini yurakka qaytishini ta’minlaydi* qon kinetik energiyasini ta’minlaydi qon deposi rolini bajaradi xaroratni boshqarishda qatnashadi* AB ni ushlashda qatnashadi Kapillyarlarning 3 ta funksional belgisi. qon va to‘qima o‘rtasidagi almashinuv* aylanib yuradigan qonni 45 foizini o‘zida saqlaydi* kam qarshilikka ega sirkulyasiyadagi qonni 50 % saqlaydi mahalliy qon aylanishini boshqaradi miqdori to‘qimani funksional darajasiga bog‘liq* Xajmli tomirlarning 3 ta belgisi. A.venalar* B.qonni yurakka qaytishini boshqaradi* C.aorta va yirik arteriyalar sirkulyasiyadagi qonni 50 % saqlaydi D. aylanib yuradigan qonning 70% gacha o‘zida saqlaydi (qon zaxirasi)* F. AB ni ushlashda qatnashadi Qonni harakat qilishiga 3 ta sabab tomirlar oqimini boshida va oxirida bo‘ladigan bosimlar farqi* tomirni diametri* ko‘krak qafasini so‘ruv ta’siri qon tomirlar doirasidagi qon miqdori yopishqoqlik* tomirlar uzunligi Gemodinamikani darajasini xarakterlovchi 3 ta belgi. qonning xajmli tezligi* qonning chiziqli tezligi* sistolik xajm minutlik xajm arterial bosim* tomirlardagi qon miqdori Qonning chiziqli tezligining 3ta xossasi. tomirlarni oqimini xar xil soxasida turlicha* tomirlar kengligiga bog‘liq emas sistola davrida maksimal* arteriyalarga nisbatan venalarda sekin* yurak ishi fazalariga bog‘liq emas vena va arteriyalarda bir xil Arterial bosimni yuzaga keltiruvchi 3ta omil. yurakning ishi* yurak o‘lchami albuminlar miqdori aylanib yuradigan qonning miqdori* qonning yopishqoqligi* qonni osmotik bosimi Yozib olingan arterial bosimni egri chizig‘idagi tebranishlarni 3ta turi. sistolik (1tartibdagi)* diastolik (1 tartibdagi) yurak ishi bilan bog‘liq (2 tartibdagi) nafas markazi ishi bilan bog‘liq nafas harakatlariga bog‘liq bo‘lgan (2tartibdagi)* tomirni harakatga keltiruvchi markazni tonusini o‘zgarishida hosil bo‘ladigan (3tartibdagi)* Minimal arterial bosimni balandligiga ta’sir etuvchi omillar. tomirlarni tonusi* yurak qisqarish soni yurak qisqarish kuchi qonni yopishqoqligi tomirlardagi qarshilik* aylanib yuradigan qonning xajmi* Pulsni 3ta xossalari. qonni xaydash fazasida hosil bo‘ladi* arterial bosimni oshishi natijasi hisoblanadi* taranglanish fazasi yuzaga keladi yurak devori taranglanishini oshishi natijasi bo‘lib hisoblanadi ko‘rsatkichi tomirlar tonusiga bog‘liq* kattaligi tomirlar tonusiga bog‘liq emas Arterial pulsni xarakterlovchi yuraktomir sistemasining 3ta ko‘rsatkichi. yurakning ritmi* yurakning qisqarish kuchi* yurakni qo‘zg‘aluvchanligi yurakni o‘tkazuvchanligi tomirlarni elastikligi* karotid sinusi va aorta retseptorlarini qo‘zg‘aluvchanligi Puls to‘lqinini tarqalish tezligining 3ta xarakteristikasi. qonning chiziqli tezligiga bog‘liq emas* normada 5,59,5 m.sek.* qon aylanishni chiziqli tezligi 2 m/sek ga teng tomirlar elastikligiga bog‘liq emas tomirlarni elastikligiga bog‘liq* qarshilikda o‘zgarmaydi Sfigmorammani 3ta tarkibiy qismi. anakrota* katakrota* bo‘lmacha tishi qorinchalar kompleksi insizura* pauza Anakrotani balandligiga bog‘liq bo‘lgan 3ta omil. A.arterial bosimni ko‘tarilish darajasi* B.tomirdagi qarshilik* C.yurakni qisqarish soni tomirlardagi D.qon miqdori depodagi qon miqdori F. sistolik xajmning ko‘rsatkichi* Kapillyarlari yuqori zichlikka ega bo‘lgan 3ta organ. yurak* miyaning kul rang moddasi* buyraklar me’da me’da osti bezi skelet muskullari* Magistral kapillyarlarning 3 ta xususiyati. arteriolalardan venulalarga yo‘l ochadi* kapillyarlar to‘rida qonni taqsimlanishini boshqaradi* arteriyalardan venalarga yo‘l hosil qiladi katta qon aylanish doirasida qon taqsimlanishini boshqaradi qon aylanish xajmi va chiziqli tezligi past qonning xajmli va chiziqli tezligi yuqori* Kapillyarlardagi qon bosimini 3 ta xarakteristikasi. arteriya oxirida ko‘p* vena oxirida kam* venoz oxirida katta arteriya oxirida kichik arteriolalar kengayganda oshadi* kapilllyarlar kengayganda ko‘tariladi Vena tomiridan qonning harakat qilishini ta’minlovchi 3 ta omil. venalarda qopqoqlarni bo‘lishi* vena devorini elastikligi arteriya devorini plastikligi ko‘krak qafasini va yurakni so‘rib oluvchi qobiliyati* muskul nasosi (skelet muskullarini qisqarishi)* klapanlarni ritmik ochilib, yopilishi Tomirlar tonusini boshqaruvchi 3ta komponent. bazal tonus* tonik impuls* adashgan nervni impulslari simpatik nervni impulslari chuvalchangsimon nervni impulslari reflektor boshqarish* Tomirlarga boradigan tonik impulsni 3ta belgisi. tomirni harakatga keltiruvchi nervda hosil bo‘ladi* simpatik nerv orqali keladi* o‘rta miyada shakllanadi chuvalchangsimon nervdan keladi tomirlar kengayishi effekti bilan kuzatiladi tomirni toraytiradigan effekt bilan kuzatiladi* Tomirni harakatlantiruvchi markazni xarakterlovchi 3ta belgi. uzunchoq miyada joylashishi* pressor va depressor bo‘limlaridan iborat* doimo tonik faollikka ega* ko‘prikda joylashadi pressor bo‘limigina qatnashadi simpatik tizim tonusi oshganda qatnashadi Tomirni harakatlantiruvchi markazni tonusini yuqori bo‘lishi uchun 3ta sharoit. qonning tarkibi o‘zgarganda* tashki ta’sirotlar ta’sirida* uyqu paytida stress paytida arterial bosim ko‘tarilganda* emotsional qo‘zg‘alishda Qon aylanishni birga o‘tadigan reflekslari qanday 3ta sharoitda qo‘zg‘aladi. og‘riq ta’sirida* harakat ta’sirida* uyquda depressiyada arterial bosim oshganda yoki pasayganda* tinch xolatda Aortada bosim oshganda qanday 3ta xolat kuzatiladi. depressor nervini ritmini tezlashishi* vagusni tonusini oshishi* depressor nervni impulslar sonini pasayishi vagusni tonusini pasayishi simpatik nerv tonusini pasayishi simpatik nervni tonusini pasayishi* Tomirni kengaytiruvchi qobiliyatga ega bo‘lgan 3ta modda A. atsetilxolin* B. gistamin* C.adrenalin D.serotonin renin F. prostaglandin* Tomirni toraytirish qobiliyatiga ega bo‘lgan 3ta modda angiotenzin* adrenalin* atsetilxolin seratonin* gastrin Reninni ishlanish sharoiti va ta’sir etish mexanizmi xarakterlanadi. buyrakni qon bilan ta’minlanishini kamayishi bilan* yukstaglomerulyar appartda reninni ishlanishi bilan* buyrakni qon bilan ta’minlanishini buzilishi plazma angiotenzinini faollanishi bilan* arterial bosimni pasaishi bilan AB ni pasayishi (vazodilyatatsiya) Zaxiradan qonni chiqishini yuzaga keltiradigan 3ta omil. qon yo‘qotish* jismoniy mexnat* uyqu tinch xolatda gipoksiya* depressiya Qon yo‘qotgandan keyin arterial bosimni normallashishiga ko‘maklashadigan 3ta omil. vazokonstriksiya* zaxiradagi qonni chiqishi* vazodilyatatsiya suyuqlikni to‘qimadan tomirga o‘tishi* yurak ishini susayishi tomirlardan suyuqlikni o‘tishi O‘pkalarda bosimni o‘zgartiradigan 3ta xolat: havo o‘tkazuvchi yo‘llar ochiq bo‘lganda, havo oqimi bo‘lmaganda o‘pkadagi bosim 0 ga teng* nafas olganda o‘pkadagi bosim atmosfera bosimiga nisbatan 24 mm kam* oddiy nafas olishda o‘pkadagi bosim 10 mm.s.u.ga oshadi D.nafas olganda o‘pkadagi bosim atmosfera bosimi bilan tenglashadi E.bosimning pasayish darajasi inspirator mushaklarning qisqarish kuchiga bog‘liq* F.o‘pkadagi bosimni pasayish darajasi atmosfera bosimiga bog‘liq O‘pkaning ventilyasiyasini ta’minlaydigan 3 jarayon: nafas mushaklarining qisqarishi* ko‘krak bo‘shlig‘i xajmining o‘zgarishi* qon alveoladagi kislorod, karonat angidrid parsial bosimlari farqi plevra bo‘shlig‘idagi bosimni doimiyligi plevra bo‘shlig‘ida bosimning o‘zgarishi* alveolada surfaktantning borligi Nafas olganda qovurg‘alarning yuqoriga ko‘tarilishini 3 ta sababchisi: mushak tolalarini qiyshiq joylashishi* qovurg‘alararo mushakning borligi qovurg‘alararo mushakning orqaga, pastga, yuqoriga,oldinga yo‘nalganligi ko‘krak mushagining qisqarishi yuqori qovurg‘ani richagiga nisbatan pastki qovurg‘arichagining uzunligi katta * pastki qovurg‘aning kuchi yuqorigiga nisbatan katta* O‘TS 3 ta komponenti va ular nimaga teng : nafas havosi 500-600 ml* nafas olishning rezerv havosi 1500-3000 ml* nafas xajmi 1 l rezerv nafas olish xajmi 500 ml rezerv nafas chiqarish xajmi 1 l nafas chiqarishning rezerv havosi 1300 ml* O‘TS bog‘liq bo‘lgan 3 ta omil: jinsga bog‘liq* yotgan va o‘tirgan xolatiga nisbatan turganda yuqori* karbonat angidridning foizidan atrof muxitning xaroratidan sog‘ligiga va yoshiga* atrof muxitning bosimidan Zararli bo‘shliqning 3 ta xarakteristikasi: gaz almashinuvida ishtirok etmaydi* gaz almashinuvida qatnashadi havoni harakati bo‘lmaydi zararli bo‘shliqdagi havo 150 ml* zararli bo‘shliqda havo namlanadi, isiydi, chang va mikroorganizmlardan tozalanadi* havoni xaroratini pasayishini ta’minlaydi Gemoglobinni kislorodga moyilligini kamaytiruvchi 3 ta omil: eritrotsitlardagi 2-3 difosfoglitserat* H ionlari konsentratsiyasini ko‘payishi* eritrotsitlarda karboangidrazani borligi muxitni ishqorlanishi eritrotsitlarda 23 difosfoglitseratni kamayishi CO2 konsentratsiyasini oshishi* CO2 to‘qimalarning qayerida hosil bo‘ladi va uning mitoxondriyalarida to‘qima suyuqligida arterial qonning miqdori qanday: hujayra mitoxondriyalarida hosil bo‘ladi* CO2 ning mitoxondriyadagi tarangligi 60 mm.sim.ustuniga teng* karbonat angdirid hujayra sitolpazmasida xosil bo‘ladi hujayrada karbonat angidrid tarangligi 46 mm sim.ustuniga teng to‘qima suyuqligida 46 mm.sim.ustuni* to‘qima suyuqligida 40 mm.sim.ustuni Orqa miyadaga nafas markazining 3 ta xarakteristikasi: A. diafragmani motoneyronlari orqa miyaning oldingi shoxlarida 3-4 bo‘yin segmentida joylashgan* tashqi qovurg‘alararo muskulni orqa miyaning yuqorigi 5 ta ko‘krak segmentida joylashadi * diafragma motoneyroalari orqa miya bo‘yin 6 segmentlarida joylashgan bosh miyani orqa miyadan ajratganda nafas to‘xtaydi* nafas tuxtashi miyani bo‘yin 5 segmenti darajasidan kesganda kuzatiladi nafasni himoya reflekslari Uzunchoq miyadaga nafas markazining 3 ta xarakteristikasi: nafas markazi dorsal va ventral nafas yadrolaridan tashkil topgan* dorsal yadroda inspirator neyronlardan tashkil topgan* diffuz joylashgan inspirator va ekspirator neyronlardan tuzilgan inspirator va ekspirator neyronlar dorsal yadroni hosil qiladi dorsal yadrodan keladigan kollateral ventral yadroda tormozlovchi sinapsni hosil qiladi* F.ventral yadro faqat ekspirator neyrondan hosil qiladi Ventral yadro qanday 3 ta gruppa yadrolarga impuls yuboradi: qovurg‘alararo va qorin muskullarini motoneyronlariga* diafragmaning motoneyronlariga* qovurg‘alararo ichki mushaklar motoneyroniga qorinni to‘g‘ri mushaklar motoneyroniga pnevmotoksik markazning yadrolariga uzunchoq miyaning yadrolariga* Gipoksiyaga olib keluvchi 3 ta omil: atmosfera bosimining pasayishi* og‘ir jismoniy mexnat* atmosfera bosimini oshishi radiatsion nurlanish nafasni chuqurligi va chastotasini oraligini buzilishi qonning tarkibini, nafasni va qon aylanishining buzilishi* Kundalang-targ‘il muskullarning bajaradigan 4 ta funksiyasi: Mimikani ifodalash * Avtomatiya Tana qismlarining bir-biriga nisbatan xarakatini ta’minlash* Oyoq - qo‘lni idora etilishi Glikogen deposi* Pilorik sfinkterni qisqarishi Issiqlik ishlab chiqarish* Ichki organlar motorikasini ta’minlash Neyrofibrillarni 4 ta xususiyati: Transportni ta’minlaydi* Informatsiyani saqlaydi* Moddalarni anterograd tashilishini ta’minlaydi* Miozin oqsillaridan tashkil topgan Tubulin oqsillaridan tashkil topgan Moddalarni faqat 1 tomonlama transportini ta’minlaydi Informatsiyani saqlashda ishtrok etmaydi Aktin oqsillardan tashkil topgan* Nerv orqali qo‘zg‘alish o‘tishini 4 ta qonuni: Fiziologik butunligi* Energiya ko‘p sarflaydi Ikki taraflama o‘tkazish* Qo‘zg‘alish bir tomonlama o‘tkazilishi Aloxida-aloxida o‘tkazish* Qo‘zg‘alish bir toladan ikkinchi tolaga o‘tishi Dekrementsiz o‘tkazish* Tarqalishda qo‘zg‘alishni asta-sekin o‘tishi Mielinli tolalarda qo‘zg‘alish o‘tishini 4 ta xususiyati: A. Qo‘zg‘alishni to‘xtamasdan o‘tkazadi Saltator o‘tkazish* Qo‘zg‘alishning o‘tish tezligi tolaning diametriga bog‘lik emas O‘tkazishni yuqori tezligi* E. Ko‘p energiya sarflanadi Energiya kam sarflanadi* Natriy ionlari ko‘p sarflanadi Ionlar oz mikdorda yo‘qotiladi* Mielinsiz tolalarda qo‘zg‘alish o‘tishini 4 ta xususiyatlari: Uzluksiz o‘tkazilishi* Qo‘zg‘alishni saltator o‘tkazilishi Tezligi kam* Qo‘zg‘alishni yuqori tezlikda o‘tkazilishi Energiya ko‘p sarflanadi* Energiya sarfi axamiyatsiz Ionlarni sarfi ko‘p* Ionlarning sarfi ko‘p emas Qo‘zg‘alish nerv-mushak sinapsi orqali o‘tishini taminlovchi 4 omil Ca++ ionlari* Atsetilxolin* Xolinoretseptorlar* Xolinesteraza* Gistamin va serotonin Amilaza va nukleaza Lipaza va proteaza Adrenalin va noradrenalin Muskul qisqarishida qatnashuvchi 4 omil Aktin ;* Miozin ;* Troponin ;* Tropomiozin ; * Albumin; F. Globulin; G. Gepsin; H.Gastrin; Eritrotsitlar cho‘kish tezligiga tasir etuvchi qondagi 4 oqsil Albuminlar* Alfa-globulinlar* Fibrinogen* Gamma-globulinlar* S-proteinlar Lipoproteinlar Glikoproteinlar Trombosteninlar Eritrotsitlarning 4 xususiyati O‘z extiyoji uchun kislorodga muxtojligi kam* Gaz almashinishida ishtirok etish uchun katta yuzaga ega* Egiluvchanlik va siqiluvchanlik darajasi yuqori* Amyobaga o‘xshab xarakatlanadi* Modda almashinuv jarayoni o‘ta yuqori darajada Bo‘linish xususiyatiga ega Fagotsitoz xususiyatiga ega Mioglobinning 4 xususiyati Molekulyar massasi kichik* Organizmda 14% gacha kislorodni biriktiraoladi* Kislorod bilan bog‘lanish qobiliyati yuqori* Yurak va sklet mushaklarida joylashgan* Organizmda 90% yaqin kislorodni bog‘lab oladi Kislorod bilan bog‘lanish qobiliyati o‘ta past Asosan eritrotsitlarda joylashgan Katta molekulyar massaga ega Biologik gemolizning 4 sababi Biologik jixatdan mos kelmaydigan qonni kuyish* Ilon zaxari ta’sirida eritrotsitlarning emirilishi* Immunologik gemolizinlar ta’sirida eritrotsitlarning emirilishi* Mikrob toksinlari ta’sirida eritrotsitlar emirilishi* Qondagi Rn ni o‘zgarishi Qon osmotik bosimining pasayishi Qonni tezlik bilan mo‘zlatish Qonda fibrinogen oqsilining borligi Qon tizimiga kiradigan 4 ta to‘zilma: Qon ivishi Tomirlarda aylanib yuradigan qon* Sinaps Qon yaratadigan a’zolar* Qon yaratilishini boshqaruvchi maxalliy garmonlar Qonning emirilishida ishtirok etuvchi a’zolar* Issiqlikni boshqaradigan garmonlar Qonni yaratilishini boshqaruvchi gumaral va nerv mexanizmlar* Qonning yopishqoqligini 4 ta xususiyati: Venaga nisbatan arteriyada yuqori Arteriyalarga nisbatan venoz qonida yuqori* Qon qo‘yuqlashganda oshadi* Oqsillar miqdoriga bog‘lik* Oshishi A/B ni pasaytiradi Oshishi qonni chiziqli tezligini oshiradi Ko‘p oqsil iste’mol qilganda kamayadi Eritrotsitlar miqdoriga bog‘liq* Qonning vodorod ko‘rsatkichining 4 ta xarakteristikasi: Metall va galogen ionlari qonsentratsiyasi xisobiga Vodorod va gidroqsil ionlarini qonsentratsiyasi xisobiga bo‘ladi* Normada kuchsiz kislotali Normada kuchsiz ishqoriy* Xujayralardagi metabolizmga bog‘lik* Ivish sistemasi b-n saqlanadi Bufer sistemalari tomonidan ushlab turiladi* Ichilgan suv miqdoriga bog‘lik Qonning 4 ta bufer tizimi: Gidroksid Karbonat* Mioglobin Fosfat* Xujayralararo suyuqlik Gemoglobin* Limfa suyuqligi Plazma oqsillari* Atsidoz bilan kuzatiladigan organizmni 4 ta reaksiyasi: O‘pka gipoventilyasiyasi O‘pkaning giperventilyasiyasi* Qonda vodorod ionlarini oshishi* Qonda kaliy ionlarining kamayishi * Qonda xlor ionlarini oshishi* Qonda xlor ionlarining kamayishi Pereferik vazokostriksiya Periferik vazodilatatsiya Globulinlarni sintezlaydigan 4 ta asosiy organ: Devori Jigar* Timus Ko‘mik* Me’da osti bezi Taloq* Muskul xujayralari Limfa tugunlari* Gemodinamikaning 4 asosiy ko‘rsatkichi Arterial bosim* Qonning xajm tezligi* Qonning chiziqli tezligi* Qon yopishqoqligi* Qonning osmotik bosimi Qonning onkotik bosimi Qonning Rn ko‘rsatkichi Qondagi eritrotsitlar miqdori Ekstrasistolani xarakterlovchi 4 ta belgi: YUrakni navbatdan tashqari qisqarishi* Bo‘lmachalarda va qorinchalarda bo‘lishi mumkin* YUrak qisqarishini kuchliligi Qorinchalar asinxron qisqarishida yuzaga keladi Qorinchalar ekstrasistolasidan so‘ng pao‘za qisqaradi Bo‘lmachalar ekstrasistolasida kompensator pao‘za ko‘zatiladi Qorinchali turi kompensator pauza bilan bo‘ladi* Bo‘lmachali turi bo‘lmacha diastolasi kaltaligi bilan xarakterlanadi* YUrak muskulini xarakat potensialini xarakterlovchi 4 ta belgi: Uzok davom etishi* Natriy ionlarining depolyarizatsiyada ishtirok etishi* Sekin diastolik depolyarizatsiya Refrakterlik fazasini qisqaligi Iz giperpolyarizatsiyasini o‘zunligi Qo‘zg‘alishni davri diastolaga to‘g‘ri keladi Yaqqol ko‘ringan platoni bo‘lishi* Qo`zg‘alish davri sistolaga to‘g‘ri keladi* O‘tkazuvchi sistemalar tomonidan ta’minlanadigan yurakning 4ta muxim fiziologik xususiyati: Impulslarni ritmik generatsiya qilish* Bo‘lmacha va qorinchalarning ketma-ket qisqarishi* Qo‘zgaluvchanlik Qisqaruvchanlik O‘tkazuvchanlik Avtomatiya* Qorinchalarning sinxron qisqarishi* Qorinchalar sistolasini effektivligining oshishi Qorinchalar sistolasini tashqil qiladigan 4 ta ketma-ket fazalar: Asinxron qisqarish fazasi* Izometrik qisqarish fazasi* Sinxron qisqarish Izotonik qisqarish Taranglanish fazasi Protodiostolik davr Tez xaydash fazasi* Sekin xaydash fazasi* YUrak klapanlarning 4 ta funksiyasi: Qoning bir tomonga xarakat qilishi* YUrak bo‘shliklarining germetik bekilishi* Qorinchalarda bosimning oshishiga ko‘maklashadi* YUrak tonlarini xosil bo‘lishida qatnashadi* Bo‘lmachalarda bosim oshishini ta’minlaydi Qorinchalardan qonni chiqishiga to‘sqinlik qiladi Venadan qonni kelishiga to‘sqinlik qiladi YUrak - qon tomir tizimida AB bosimni doimiyligini ushlashni ta’minlaydi YUrakning I-tonini xarakterlovchi 4 ta belgi: Tovush bug‘iq* Uzoq davom etadi* Jarangdor Qisqa YUqori Qorinchalar qisqarish kuchiga bog‘lik emas Ko‘p komponentli* B. Atrio – ventrikulyar klapanlar bekilishida xosil bo‘ladi* Gemodinamikani darajasini xarakterlovchi 4 ta belgi. Qonning xajmli tezligi* Qonning chiziqli tezligi Sistolik xajm Minutlik xajm* Qonning aylanib chiqish vaqti Arterial bosim* YUrak urish soni Tomirlardagi qon miqdori* Arterial pulsni xarakterlovchi yurak-tomir sistemasining 4ta ko‘rsatkichi. YUrakning ritmi* YUrakning qisqarish kuchi* YUrakni qo‘zg‘aluvchanligi YUrakni o‘tkazuvchanligi Tomirlarni tonusi* Tomirlarni elastikligi* Karotid sinusi va aorta retseptorlarini qo‘zg‘aluvchanligi YUrak tovushlari Puls to‘lqinini tarqalish tezligining 4ta xarakteristikasi. Qonning chiziqli tezligiga bog‘lik emas* Normada 5,5-9,5 m.sek.* Qon aylanishni chiziqli tezligi 2 m/sek ga teng Tomirlar elastikligiga bog‘lik emas Tomirlarni elastikligiga bog‘lik* YOsh o‘tishi bilan tarqalish tezligi oshadi* Qarilikda o‘zgarmaydi Tomirlarni to‘g‘ri tezlikka bog‘lik Sfigmorammani 4ta tarkibiy qismi Anakrota* Katakrota* Bulmacha tishi Qorinchalar kompleksi Insizura* Dikrotik ko‘tarilish* Qorinchalar repolyarizatsiyasiga bog‘lik tish Pauza Xavo o‘tish yullarining 4 vazifasi Xavoni isitish* Xavoni namlash* Xavoni yot zarralardan tozalash* Xavoni mikroorganizmlardan tozalash* Xavo almashinuvi Xavo almashinuvini boshqarish Xavoni toksik moddadan tozalash Kislorodni yutish Surfaktantni 4 ta axamiyati: Alveolalarni yuza tarangligini kamaytiradi* Ximoya vazifasini bajaradi* O2 diffuziyasini engillashtiradi * Alveolalarni cho‘zilib ketishdan saqlaydi* Alveolalarni yuza tarangligini oshiradi Energiya sarflanishini oshiradi CO2 diffuziyasini engillashtiradi Nafas olganda aktivligi oshadi O‘pkaning ventilyasiyasini ta’minlaydigan 4 jarayon: A. Nafas mushaklarining qisqarishi* Ko‘krak bo‘shlig‘i xajmining o‘zgarishi* Qon alveoladagi kislorod,karonat angidrid parsial bosimlari farqi Plevra bo‘shlig‘idagi bosimni doimiyligi Plevra bo‘shlig‘ida bosimning o‘zgarishi* Transpulmonal bosimning o‘zgarishi* O‘pkaning elastik kuchi Alveolada surfaktantning borligi Gemoglobinni kislorodga moyilligini kamaytiruvchi 4 ta omil: Eritrotsitlardagi 2-3 difosfoglitserat miqdorini oshishi* H-ionlari qonsentratsiyasini ko‘payishi* Eritrotsitlarda karboangidrazani borligi Muxitni ishqorlanishi To‘qimalarda oraliq almashinuv maxsulotlarini miqdorini oshishi Eritrotsitlarda 2-3 difosfoglitseratni kamayishi CO2 qonsentratsiyasini oshishi* Xaroratning ko‘tarilishi* O‘pkada gazlarni diffuziyasini ta’minlovchi 4 omil: Kontakt yuzasini kattaligi* Gazlarni diffuziya tezligini yuqoriligi* O‘pka ventilyasiyasini va ularda qon aylanishini aktivatsiyasi* D. O‘pka bo‘laklarini qon oqimi bilan uning ventilyasiyasini mos kilishi* Kontakt yuzasini kichkinaligi Gazlar diffuziya tezligini pastligi SO2 miqdorini oshishi Alveola tomirlarini torayishi Asosiy almashinuvni aniqlaydigan 4ta standart sharoit: Naxorda* Qorin ochligida* Kechkurun Ovqat qabul qilgandan keyin 1 soat Yotgan xolatda* Komfort xaroratda* O‘tirgan xolatda 10 gradus xaroratda Bo‘shliqda xazm bo‘lishni boshqarilishini 4 omili: Xazm qilish bezlarini sekretsiyasini o‘zgarishi* Ingichka ichakda ximuslarni surilish tezligi* Devoroldi xazimlanishni intensivligi* So‘rilishni intensivligi* Xazm qilish bezlarini sekretsiyasini pasayishi So‘rilishni intensivligini pasayishi Buyrak usti bezlarini gormonlarini ta’siri Ovqatning tarkibi Mikrovorsinkalarni 4 xususiyatlari So‘rilish yuzasini kengaytiradi* Enterotsitlar apekal qismidagi sitoplazmatik o‘simtalar* Tarkibida xususiy ichak fermentlari bor* Membrana xazmlanishida va so‘rilishda qatnashadi* Ichak shilliq qavatini xosil qiladi Tarkibida mikronaychalar va xivchinlar bor Enterotsitlarni bazal qismidan xosil bo‘ladi So‘rilish yuzasina toraytiradi Vorsinkalarning 4 belgisi Ichak shilliq qavati o‘simtalari xisoblanadi* Bir qavat epiteliy bilan qoplangan* Ichida limfa va qon tomirlari bor* Qisqarib turadi* Faqat kadaxsimon xujayradan tashqil topgan Ichak bo‘shlig‘ida xazmlanish jarayoni uchun kerak Membranada xazmlanishni kiyinlashtiradi So‘rilishda qatnashmaydi Ingichka ichakda xazmlanish jarayonining 4 belgisi Ichak bo‘shlig‘ida va membranada xazmlanish farqlanadi* Xazmlanishning yakuniy bosqichi xisoblanadi* Monomer xolida so‘rilish bilan yakunlanadi* Nerv va gumoral mexanizmlar yordamida boshqaraladi* Xazmlanishning boshlangich bosqichi xisoblanadi Kislotali muxitda amalga oshiriladi Bosh miya yarim sharlari orqali boshqaraladi Me’da shirasi fermentlari yordamida amalga oshadi Me’dadan ovqatni evakuatsiya qilinishini ta’minlaydigan 4 omil Meda ichidagi bosim* Medadagi kislotali muxit* Pilorik sfinkterni qatnashishi* Xemo- va mexanoretseptorlar* Medadagi neytral muxit Ovqatning to‘liq xazmlanishi Ovqatning yaxshi aralashishi Miya pustlog‘idan boshqaruvchi axborotning kelishi Baumen-SHumlyanskiy kapsulasini 4ta xarakteristikasi: 2ta tabaqali tovoqcha shakliga ega bo‘lgan bo‘shliq* Ichki varog‘i yapaloq mayda epitelial xujayralardan to‘zilgan* Kapsulani ichki qavati bokalsimon xujayralar bilan qoplangan Kapsula ichida kapilyarlar kalavasi bor* Siydik filtratsiyasi epitelial xujaira bazal membranada amalga oshiriladi* Kapilyarlarda bosim 30 mm sim. ust. teng. Epiteliy va kapilyarlar qavatlari orasida bo‘shliq bo‘lib, u suyuqlik bilan to‘lgan Sekretor epiteliydan xosil bo‘ladi Yukstaglomerulyar kompleksning 4ta xususiyati: Mioepitelial xujayralardan to‘zilgan* Qon olib keluvchi arteriya devorida joylashgan* Sekretor epiteliydan xosil bo‘ladi SHumlyanskiy-Bauman kapsulasi devorida joylashgan Tashqi sekretor funksiyasiga ega Angiotenzin ajratadi Renin ajratish yuli bilan ichki sekretsiya funksiyasini o‘taydi* H. Buyrakda AB pasayganda ajraladi* Buyrak bazal membrananisining 4ta xarakteristikasi: Teshikchalarning diametri 5-6nm ga teng* Teshikchalar kichik molekulali moddalarni o‘tkazadi* Teshikchalarining diametri 3-4nm ga teng Po‘stlog‘i faqat musbat ionlarni o‘tkazadi YUzasida oqsilni o‘tkazmaydigan manfiy zaryadlangan molekulalar bo‘ladi* Podotsitning oyoqchalari bazal membranaga yopishib turadi* Tashqi yuzasi musbat zaryadlangan, filtratsiyaga to‘sqinlik qiladigan moddalar molekulasi bor Bazal membranaga kapilyarlar epiteliysi tegib turadi Birlamchi siydikning 4ta xarakteristikasi: Qon plazmasini filtrlanishi natijasida xosil bo‘ladi* Bir kunda 150-180 l xosil bo‘ladi* Anorganik va organik moddalarning miqdori ularning qon plazmasidagi miqdoriga teng, lekin oqsil yo‘q* Tarkibi mikropunksiya usuli bilan o‘rganilgan* Siydikchil va siydik kislotasidan xosil bo‘ladi Bir kunda 15-18 litr xosil bo‘ladi Faqat oqsil parchalanish maxsulotini saqlaydi Uncha ko‘p bo‘lmagan oqsil miqdorini saqlaydi Buyraklarning burilib-teskari oqizuvchi tizimining 4ta xarakteristikasi: Genli kovo‘zloGining tushuvchi va ko‘tariluvchi qismlardan tashqil topgan* Pastga tushuvchi (proksimal) bulimi epiteliysi suvni o‘tkazadi* Proksimal va distal egri-bugri kanalchalardan xosil bo‘ladi Egri-bugri epiteliysi suvni o‘tkazadi Ko‘tariluvchi (distal) qismidagi epiteliy natriy ionlarini qayta so‘radi* Pastga tushuvchi va yuqoriga ko‘tariluvchi qismlari bitta mexanizm tariqisida ishlaydi* Distal egri-bugri kanalchalarning epiteliysi kaliy ionlarini reobsorbsiyalaydi Ikkala egri-bugri kanalchalar ketma-ket ishlaydi Kanalchalar sekretsiyasining 4ta xarakteristikasi: Kanalchalar epiteliysining aktiv faoliyati xisobiga amalga oshadi* To‘qima nafas olishining susayishi sekretsiyani kamaytiradi* YUkstaglomerulyar kompleksi kanallari amalga oshiradi Qonga sekretsiya orqali fiziologik aktiv moddalar va gormonlar ajraladi Sekretsiyani qonda natriy ko‘payishi oshiradi Sekretsiya qondagi siydikchil qonsentratsiyasiga bog‘lik emas Organizm koptokchalarida filtrlanmaydigan moddalar sekretsiya yuli bilan chiqarib yuboriladi* Qonda mochevina ko‘payib ketganda, uni chiqarilishni sekretsiya amalga oshiradi* Filtratsion bosimnim oshiruvchi 4ta sharoit: A/B bosimni oshishi* Onkotik bosimni kamayishi* A/Bning pasayishi Osmotik bosimning oshishi Buyraklar ichidagi bosimni oshishi* Gidrostatik va onkotik bosimni oshishi* Temperaturaning oshishi Xaroratni pasayishi Suv, natriy, xlor, kaliy ionlarini qayta so‘rilishini 4ta xarakteristikasi: A. Nefronni proksimal qismida miqdorini doimiyligi* Nefronni distal qismi boshqaradi* Kapsula va plazmadagi gradient qonsentratsiyasiga bog‘lik Nefron barcha bo‘linmalaridagi regulyasiyasiga bo‘ysunmaydi Organizmga ovqat bilan tushishiga bog‘lik emas Organizmning emotsional xolatiga bog‘lik Qonning va xujayradan tashqari suyuqlik xajmiga bog‘lik* H. Nerv-gumaral mexanizmlar orqali boshqaraladi* Sutkalik diurezni 4 ta xarakteristikasi: 1500 ml ga teng* Kechasiga nisbatan kundo‘zi ko‘p* 0,5 - 0,8 l ga teng Miqdori sutkaning vaqtiga bog‘lik emas Siydikning solishtirma og‘irligi 1.050-1090 Siydikning qonsentratsiyasi sutkaning vaqtiga bog‘lik emas Siydik kunduzgiga nisbatan kechasi qonsentrlashadi* H. Solishtirma og‘irligi 1.012 - 1.020* Buyraklarning inkretor funksiyasiga 4 ta misol keltiring: Insulin sekretsiyasi Qondagi progarmon gipertenzinogenni aktiv gormonga aylantirish Reninning sekretsiyasi* Qondan progormon vitamin D3 ni ajratadi va uni aktiv gormonga aylantiradi* Urokinazani sintezlaydi* Eritropoetinlarni ishlab chiqaradi* ADG sintezi Qon ivish faktorlari va vitamin K ning ishlab chiqarilishi Parasimpatik nerv tolalariga ega bo‘lgan 4 nervni ko‘rsating Qo‘zni xarakatlantiruvchi nerv* YUz nervi* Til-yutqin nervi* CHanoq nervi* Jag‘ osti nervi Til osti nervi 3 shoxli nerv Elka nervi Neyronni 4 ta asosiy elementi: Sinaps Tana* O‘k silindrning membranasi Dendritlar* Sitoplazma Akson* Neyrofibrillar Akson tepachasi* Mediatorni ajratishiga qarab neyronlarning 4ta turi: Endorfinergik Xolinergik* Kefalinergik Adrenergik* Aminoergik Dofaminergik* GAMKergik Peptidergik* Fazodagi summatsiyani 4ta xususiyati: Bitta retseptiv maydondagi bir qancha retseptorlarni bir vaqtda busag‘a osti ta’siroti bilan ta’sirlaganda bo‘ladi* Bir qancha retseptiv maydonlarning retseptolari bir vaqtdagi busaga osti ta’sirida yuzaga keladi Neyronda bir vaqtda bir qancha sinapslar qo‘zg‘aladi* Qo‘zg‘alishni bitta sinapsdan ikkinchisiga utkaziladi Postsinaptik membranani uzoq depolyarizatsiyalanishiga olib keladi* Postsinaptik membranani depolyarizatsiyasi axamiyatsiz G. Nerv xujayralarida impulsli aktivlikni xosil bo‘lishida axamiyatga ega* H. Xujay radagi almashinuv jarayonlari axamiyatsiz Markaziy engillashtishni 4 ta xususiyati: 1 ta nerv kirish joyiga yuqori busag‘ali ta’sirot xisobiga yuzaga keladi Ikkita nerv kirishini bir vaqtda ta’sirlaganda yuzaga keladi* Markaziy zonadagi neyronlarda rivojlanadi Neyronni periferik zonasida rivojlanadi* Javob reaksiyasini kuchsizlanishi bilan yuzaga keladi Javob reaksiyasini kuchaytirishi kuzatiladi* Asosida okklyuziya yotadi Asosida fazodagi summatsiya yotadi* Ortki miyaga keladigan impulslarning 4 manbaasi: A. Vestibulyar retseptorlardan* Ko‘ruv retseptorlaridan Eshituv retseptorlaridan* Hid retseptorlaridan Teri va bosh muskullari retseptorlaridan* Qo‘l-oyoq proprioretseptorlaridan Ichki organlar retseptorlaridan* Tana terisi retseptorlardan Vestibulyar tolalarni asosiy qismi tamom bo‘ladigan 4 ta yadro: Oldingi qoxlear yadro SHvalbeni medial yadrosi* Orqa qoxlear yadro Deytersni laterial eshik oldi yadrosi* YUqori oliva Bexterevni yukorigi eshik oldi yadrosi* Trapetsiyasimon tana Pastga tushuvchi yadro* Ortki miya tomonidan amalga oshiriladigan reaksiyani 4 ta turi: Xolatni ushlash* Qorachik refleksi Ovqatni qabul qilish* Rostlanish Ovqatga mexanik ishluv berish* Tovushni chamalash refleksi Ovqatni yutish* YOrug‘ni chamalash refleksii To‘rt tepalikni oldingi bo‘rtiqlarini 4 ta funksiyasi: Eshituv chamalash refleksi Ko‘rish-chamalash refleklari* Ko‘z pirpirash refleksi Qorachiq refleksi* Rostlash refleksi Akkomadatsion refleks* Tonik refleks Ko‘rish o‘qini qonvergensiyasi* CHamalash refleksida bo‘ladigan reaksiyani 4 ta turi: Gomeostaz ko‘rsatkichlari o‘zgarganda yuzagga keladi Tashqi muxit o‘zgarishlarida yuzagga keladi* Xarakat reaksiyalari kuzatilmaydi Ta’sirotni qabul qilish susayadi Bosh va ko‘zni ta’sirot tomoniga burish* Ta’sirotni yaxshiroq qabul qilish* Kompensator xarakterga ega Moslashuv xarakterga ega* Alfa ritmni 4 ta xususiyati: Tebranish chastotasi bir sekundda 8-13 ta* CHastota soni 13 dan yuqori Amplitudasi 50 mkvolt* Amplitudasi 25 mkv Jismoniy va aqliy tinch xolatda kuzatiladi* Tiyrak xolatida kuzatiladi Ensa va tepa bo‘limlaridan yozib olinadi* Peshona qismidan yozib olinadi Betta ritmni 4 ta xususiyati: CHastotasi 1 sekundda 5-8 ta Tebranish chastotasi bir sekunda 13 tadan ko‘p* Amplitudasi 15 mkv Amplitudasi 20-25 mkvolt* Nisbatan tinch xolatda yozib olinadi To‘satdan beriladigan yorug‘lik ta’sirida, aqliy mexnatda, emotsional qo‘zg‘alishnida kuzatiladi* Peshona va chakka qismidan yozib olinadi Miyaning peshona bo‘limidan yozib olinadi, qisman tepa qismidan* Teta ritmini 4 ta xususiyati: CHastotasi 1 sek da 13 tadan ko‘p Tebranishlar chastotasi bir sekunda 4-8 ta* Amplitudasi 50 mkv Aplitudasi 100-150 mikrovolt* Tiyrak xolatida yozib olinadi Uyqu paytida, yuzaki gipoksiyada va narkozda kuzatiladi* Ensa soxasidan yozib olnadi Po‘stlokni xamma eridan yoziladi* Gormonlarni ta’sir etishini 4 ta mexanizmi: Fermentlar tizimini stabillashtiradi Fermentativ sistemani aktivlaydi* Xujayra fermentlarini bloklaydi Xujayralar fermentini ingibirlaydi* Fermentlar sinteziga ta’sir qilmaydi Fermentlarni biosintezini oshiradi* Natriy kanallarini aktivlashtiradi Xujayralarni membranasini o‘tkazuvchanligini o‘zgartiradi* Gomrmonlar ishlab chiqarilishini boshqarilishini 4 prinsipi: MAS orqali* Gipofiz orqali* Effektor darajasida* O‘z – o‘zini boshqarish* Subordinatsiya prinsipi bilan Bezda qon aylanib chiqishini o‘zgarishi Vitaminlarni ta’siri Limbik tizimni ta’siri STG ko‘p ajralganda rivojlanadigan patologiyani 4 ta turi: Bolalarda nanizm Bolalardagi gigantizm* Katalarda impotensiya va sterillik Kattalardagi akromegaliya* Qandsiz diabet Diabet* Qalqonsimon bezni giperfunksiyasi Jinsiy bezlarning etishmasligi* AKTG ni ta’sirini 4 ta xarakteristikasi: Buyrak usti bezi po‘stlog‘i garmonlarini sintezini susaytiradi Glyukokortikoidlar sintezini kuchaytiradi* Buyrak usti bezi po‘stlog‘ini koptokchalar zonasini atrofiyasini chaqiradi AKTG ishlab chiqishi stressda kamayadi Stressda AKTG ni ishlanishi ko‘payadi* Ko‘p ishlanishi Itsenko – Kushing kasalligiga olib keladi* Adeno gipofizning POMK xujayralarda ishlanadi* Glyukokortikoidlar sintezini kamaytiradi Kalqonsimon bezining 4 ta gormoni: Tireotrop garmon Triyodtironin* Somatotropin Tetrayodtironin* Vazopressin Tiroksin* Kalsitonin Tireokalsiotonin* Ikkilamchi sezuvchi retseptorlarning 4 ta turi: Ta’m bilish* Xid bilish Ko‘rish* Taktil Eshitish* Xarakatli Vestibulyar apparatning retseptorlari* Proprioretseptorlar Talamus orqali o‘tadigan analizatorlarning 4 ta turi: Eshitish* Proprioretseptiv Ko‘rish* Xarakatli Ta’m bilish* Xidlov Taktil* Vestibulyar Tur pardadan qo‘zg‘alishng o‘tishida ketma-ket bo‘ladigan 4ta bosqich: Fotoretseptorlar* Gavxar Bipolyar xujayralar* SHishasimon tana Ganglioz xujayralar* Pigmentli dog‘ Kuruv asabi* Kipriksimon mushak Kipriksimon muskullarning 4 ta xarakteristikasi: Gavxarning egriligini boshqarmaydi Sinn boylamlarining tarangligini boshqaradi* Oldingi kamerada joylashgan Kipriksimon tanada bo‘ladi* Simpatik nerv tomonidan innervatsiyalanadi Parasimpatik nerv innervatsiya qiladi* Atropin bilan bloklanadi* Atropin bilan bloklanmaydi Gipermetropiyani kompensatsiyasining 4 ta turi: Kipriksimon muskullarning taranglashishi bilan* Gavxarning qabarikligini oshishi bilan* Kipriksimon mushakni bo‘shashishi bilan Gavxarning qavarikligini kamayishi bilan Sinn boylamlarining taranglashishi bilan Botiq oynalar taqish bilan Sinn bog‘lamlarini bo‘shashishi bilan* Qabariq oyna (linza) lar taqish bilan* Astigmatizmni 4 ta xarakteristikasi: Meridian bo‘yicha ko‘zda nurlarning bir xilda sinmasligi* Kam darajada xamma odamlarga tallukli* YOruglik nurlarini to‘r parda oldiga tushishi Tug‘ma patologiya xisoblanmaydi Asosiy sababi qorachikni noto‘g‘ri ishlashi Botiq oynalar yordamida to‘g‘rilanadi Ko‘zning optik sistemasi yaxshi rivojlanmaganligidan* Silindrik linzalar - oynalar yordamida to‘g‘rilanadi* To‘r pardani pigment qavatini 4 ta funksiyasi: YOrug‘lik nurlari qaytadi Fotoretseptorlarga tushadigan nurning ta’sir vaqtini oshiradi Ko‘ruv pigmenti qavati xujayralariga kelib tushadi Nerv impulsini etkazishda qatnashadi YOrituvchi nurlarni yutadi* Ko‘z qabul qiladigan ta’surotlarni aniq qiladi* Ko‘rish pigmentini sintezida qatnashadi* Fotoretseptorlardagi modda almashinuvida qatnashadi* Natural shartli reflekslarning 4ta belgisi: Turli ta’sirotlarga xosil bo‘ladi Doimo shartsiz refleks bilan birga bo‘ladi* Tez xosil bo‘ladi* Mustaxkam* Xayot davomida saqlanadi* Asta-sekin xosil bo‘ladi Tez yo‘qoladi Ta’sirot berilgandan so‘ng to‘xtaydi Sun’iy shartli reflekslarning 4ta xarakteristikasi: Ta’sirlovchini indiferentligi* Sekin xosil bo‘ladi* Qat’iy ma’lum ta’sirotga xosil bo‘ladi Tez xosil bo‘ladi Mustaxkam emasligi* Vaqtinchaliligi* Doimiyligi bilan xarakterlanadi Uzoq vaqt davomida saqlanadi Asosiy instinktlarning 4ta turi: Ovqatlanish* Jinsiy* Tomirni xarakatlantiruvchi Lokomotor Ota-onalik* Mudofaa* Emotsional Individual Orientirovka-chamalash refleksini 4ta belgisi: Tashqi muxitni o‘zgarishida xosil bo‘ladi* Boshni va ko‘zni ta’sirlovchi tomonga qaratganda* Ta’sirlovchini yaxshi qabul qilish* Moslashuvchi xarakterga ega* Gomeostaz ko‘satkichlari o‘zgarganda yuzaga keladi Xarakat reaksiyalarida ko‘zatilmaydi Ta’sirotni qabul qilish yomonlashadi Kompensator xarakterga ega CHegaradan tashqari tormozlanishning 4ta asosiy belgisi: SHartsizligi (tashqi)* Ta’sirotni juda kuchli bo‘lishi* Ichki SHartli Ximoya axamiyatiga ega* MNSni tug‘ma xususiyatiga bog‘lik* YOt ta’sirotdan xosil bo‘ladi Ko‘zg‘alish cheklaydi SHartli tormozlanishning 4ta turi: So‘nuvchi* Differensirovkali tormozlanish* So‘nmaydigan CHamalash Qo‘zg‘alishnidan keyin tormozlanish Qaytar SHartli tormoz* Kechikkan tormozlanish* Gippokrat buyicha temperamentni 4ta tipi: Sangvinik* Flegmatik* Fikrlovchi Badiiy Xolerik* Melanxolik* Badiiy-fikrlovchi Bosiq Oliy nerv faoliyatida parabiozning 4ta fazasi: Ko‘zg‘atuvchi Differensiatsiyalovchi Tenglashtiruvchi* Paradoksal* Ultra paradoksal* Narkotik Ta’sirlantiruvchi Tormozlovchi* Me’daning 4 xazm qilish funksiyalarini ayting: Ovqatni depolash* Mexanik ishlov berish* Kimyoviy ishlov berish* Ovqatni 12 barmoqli ichakga o‘tkazish* Ovqat luqmasini shakllantirish Devorda xazm qilish Monomerlargacha gidroliz qilish Termorezulyasiyada ishtrok etish Bosh miya po‘stlog‘i yarim sharlarining funksiyasi: Signallarni analiz va sintez qilish (signal sistemasi)* Obrazli fikrlash* Nutqli Buyumlarni tanish Sezgi va emotsional tajribani saqlash* Stereognoz* Xarakatning maqsadga yunaltirilganligi Mantiqiy fikrlash Bolalarda qalqonsimon bezning etishmovchiligida 4 xil o‘zgarishlarni ayting: Aqliy rivojlanishni buzilishi* O‘sishni va jinsiy rivojlanishni buzilishi* Tilni keskin kattalanishi* YUtish va nafas olishni qiyinlashishi* Nutq faoliyatini buzilishi Bo‘yni keskin o‘sishi Burunni kattalashishi Asosiy almashinuvni oshishi Odamda uyquning 4ta fazasi: Meyoriy uyqu Narkozli Uyquchanlik davri* YUzaki uyqu* CHukur uyqu* Paradoksal uyqu Ortodoksal O‘rtacha uyqu* Ijobiy emotsiyani xarakterlovchi 4ta belgi: Xayot stimuli xisoblanadi* Xulq va faoliyatni boshqaradi* Parasimpatik nerv sistemasi fallashuvida yuzaga keladi Gomeostazni boshqaradi Mexnat faoliyati darajasini va sog‘likni saqlaydi* Qo‘yilgan maksadga qarab organizmning kuchi xosil bo‘ladi* Organizm kuchini tanqisligida yuzaga keladi Mexnat layokatini pasaytiradi Salbiy emotsiyani xarakterlovchi 4ta belgi: Qo‘yilgan maqsadga organizmni kuchi to‘g‘ri kelmaganda yuzaga keladi* Ximoya reaksiyasi xisoblanadi* Organizmni kuchi va maqsadning mos kelishida yuzaga keladi Organizmni kompensator reaksiyasi bo‘lib xisblanadi Organizmni kuchini sarflashga ko‘maklashadi* O‘zoq davom etishi ONF va vegetativ bo‘zilishlarga olib keladi* Organizmni kuchsizlantiradi O‘zoq ta’sir qilganda MNSning tormozlanishiga olib keladi Pankreatik shirani 4 proteazasini ayting: Tripsinogen* Ximotripsinogen* Elastaza* Karboksipepsidaga* Pepsinogen Ximozin Kazein Jelatinaza Ionlarning kanal orqali o‘tishining 5 xili: Qonsentratsiya gradienti buyicha* Aktiv emas Elektrik gradienti buyicha* Passiv* Qonsentratsiya gradientiga qarshi* Oddiy diffuziya Engillashtirilgan diffuziya yordamida* Murakkab diffuziya Pinotsitoz Emmiotsitoz Ko‘ndalang-targil muskullarning bajaradigan 5 ta funksiyasi: Fazodagi harakati* Avtomatiya Tana qismlarining bir-biriga nisbatan harakatini ta’minlaydi* Oyoq - qo‘lni idora etilishi Tana holatini saqlaydi* Xarakat koordinatsiyasi Issiqlik ishlab chikaradi* Issiqlik ishlab chiqarmaydi Emotsiyalarda ishtirok etadi* Tomirlar tonusini boshqaradi Anizatrop diskni 5 ta xarakteristikasi: A. Nurni 2 marta sindirish qobiliyatiga ega* B. Nur o‘tkazish xususiyatiga ega* Oddiy yorug‘likda qora bo‘lib ko‘rinadi* Odatdagi yorug‘likda och bo‘lib ko‘rinadi Aktin va miozin oqsillardan tuzilgan* Markazda Z chizig‘i mavjud Markazda H xoshiya bor* Markazda N xoshiyasi yo‘q Sarkomer deyiladi Faqat aktin iplaridan tuzilgan Izotrop diskni 5 ta xarakteristikasi: Ikkilamchi nur o‘tkazish xususiyatiga ega Ikki marta nur sindira olmaydi* Odatdagi yorug‘likda to‘q bo‘lib ko‘rinadi Oddiy holatda yorug‘ bo‘lib ko‘rinadi* Aktin va miozin iplaridan tuzilgan Aktin ipchalaridan tuzilgan* O‘rtasida N chizig‘i bor O‘rtasida qoramtir "Z" chizig‘i bor* Sarkomer deyiladi Aktin miozindan uzunroq va ingichka* Miofibrillalar qisqarganda bo‘ladigan 5 ta jarayon: Aktin iplarini kaltalanishi Aktin iplari miozin iplari bo‘ylab sirg‘anadi* I diskni kengayishi I disklar kaltalanadi* A diskni kaltalanishi A disklar uzunligi saqlanib qoladi* N xoshiyani qisqarishi H. N xoshiya yo‘qoladi* I. Miozin kaltalanadi J. Sarkomer qisqaradi* Troponin oqsilini 5 ta xususiyati: Muskul tinch to‘rganda aktin va miozin iplarining o‘zaro ta’siriga to‘sqinlik qiladi* Aktin ipi b-n o‘zaro ta’siri Kalsiy ionlariga moyil* Kaliy ioni b-n yakinlik xususiyatiga ega Kalsiy troponin kompleksi aktindagi tropomiozinni holatini o‘zgartiradi* Aktin ipi b-n o‘zaro ta’siridan aktiv markaz ochiladi Troponin kalsiy kompleksi miozin ATF -aza fermentini ingibirlovchi ta’siridan chiqaradi* Miozin ATFazani ingibirlaydi Natriy ionlariga moyil Aktin strukturasida joylashgan* Muskul qisqarish kuchini yuzaga keltiruvchi 5 ta omil: Ta’sirot kuchi* Mushak ta’sirlanishini chastotasi Dastlabki muskulni uzunligi* Mushak tolalarini joylashishi O‘rta -miyona cho‘zilishi* Oq va qizil mushak tolalarini nisbati Muskulni charchashi* Mushakni qalinligi Mushaklar trofikasiga bog‘liq* Sa++ ionlar miqdoriga bog‘liq Silliq muskullarda harakat potensialini 5 ta xususiyatlari: Skelet muskuliga qaraganda kam* Harakat potensiali xuddi skelet mushaklaridek Membranani kalsiy ionlarini tanlab o‘tkazishga bog‘liq* Natriy ionlarini membranadan tanlab o‘tkazish xususiyatiga ega Ikki xil ko‘rinishga ega: tik ko‘rinishida va yaqqol plato shaklida* YUqori amplitudali Qo‘shni tolalarga tarqalish qobiliyatiga ega* Qo‘shni tolalarga tarqalmaydi Labilligi past* Lokal javobiga ega emas Silliq muskullarning qisqarishini 5 ta xususiyatlari: Latent vaqti katta* Latent vaqti qisqa Qisqarish davri uzoq* Qisqaruvchanligi uzoq vaqtli emas CHo‘zilish ta’sirlovchi bo‘lishi mumkin* Adekvat ta’sirlovchilarga qisqaradi Kimyoviy ta’sirlovchilarga yuksak darajada sezuvchan* Harakat potensiali qisqarish vaqti bilan to‘g‘ri keladi Labilligi past* Qisqarish amplitudasi baland Organizmdan ajratilgan muskulni charchashiga 5 ta sababi: Muskulda modda almashinuvi qoldiq moddalarni to‘planishi* Zapas mediatorlarni yo‘q bo‘lishi Kaliy ionlarini hujayradan tashqariga diffuziyalanib chiqishi va membrananing harakat potensialini vujudga keltirish qobiliyatini susayishi* Postsinaptik membrana sezuvchanligini mediatorga nisbatan pasayishi Glikogen zaxirasi keskin darajada kamayishi* Kaliy ionlari konsentratsiyasini pasayishi ATF va kreatinfosfat resintezi buzilishi* Hujayra ichida natriy ionlari qonsentratsion miqdorini oshishi Gipoksiya* Qon bilan ta’minlanishiga bog‘liq emas Muskul gipertrofiyasini yuzaga keltiradigan 5 ta jarayon: Muskul tolalarining sitoplazma massasini ko‘payishi bilan* Mushak tolalari miqdorini ko‘payishi Miofibril tolalar miqdorini ko‘payishi bilan* Sarkoplazmatik retikulumdagi trubkalar miqdorini oshishi Oqsil va nuklein kislota sintezi kuchayishi bilan* Glikogen sintezining pasaishi ATF, kreatinfosfat va glikogen miqdorini oshishi bilan* Mushakni birlashtiruvchi strukto‘rasining gipertrofiyasi Mioglobin miqdorini oshishi* Mushak uzunliliga bog‘liq Muskulni atrofiyasiga olib keluvchi 5 ta asosiy sabab: Mushak qisqarishlarining uzoqligi Qo‘l va oyoqlar harakatlanmasdan gipsda bo‘lishi* Mushaklar qontrakto‘rasi Bemorni uzoq yotib qolishi* Mushaklar charchashi Payni qirqilib ketishi* Mushaklarni o‘zoq ishlashi Muskul denervatsiyalanishi* Uzoq faoliyat Ochlik* Nerv orqali qo‘zg‘alishni o‘tishni 5 ta qonuni: Fiziologik bo‘tunligi* Energiya 2 marta ko‘p sarflanadi Ikki taraflama o‘tkazish* Qo‘zg‘alishni bir tomonlama o‘tkazilishi Alohida-alohida o‘tkazish* Qo‘zg‘alishni bir toladan ikkinchi tolaga o‘tishi Dekrementsiz o‘tkazish* Tarqalishda qo‘zg‘alish asta-sekin Anatomik bo‘tunligi* “Bor va yo‘q” qonuni Mielinli tolalarda qo‘zg‘alishni o‘tishni 5 ta xususiyati: Qo‘zg‘alish to‘xtamasdan o‘tadi Saltator o‘tkazish* Qo‘zg‘alishning o‘tish tezligi tolaning diametriga bog‘lik emas O‘tkazishni yuqori tezligi* Ko‘p energiya sarflanadi Energiya kam sarflanadi* Natriy ionlari ko‘p sarflanadi Ionlar oz miqdorda yo‘qotiladi* Dekrementli Dekrementsiz* Mielinsiz tolalarda qo‘zg‘alishni o‘tishini 5 ta xususiyatlari: Uzluksiz o‘tkazilishi* Qo‘zg‘alishni saltator o‘tkazilishi Tezligi kam* Qo‘zg‘alishni yuqori tezlikda o‘tkazilishi Energiya ko‘p sarflanadi* Energiya sarfi ahamiyatsiz Ionlarni sarfi ko‘p* Ionlarning sarfi ko‘p emas Dekrementli J. Dekrementsiz* Nerv tolalarini klassifikatsiya qilish uchun 5 ta xususiyati: Nerv tolasining uzunligi Nerv tolalarini diametri* PDning kattaligi Qo‘zg‘alishni o‘tkazish tezligi* Tolalar miqdori Harakat potensialini davomiyligi* Almashinuv moddalarining asosiyligi Musbat qoldiq potensialini davomiyligi* Manfiy qoldiq potensialini davomiyligi* Latent davrini miqdori A-betta gruppasidagi nerv tolalarini 5 ta xususiyati: Diametri 8-10 mkm* Diametri 4-8 mkm B. Qo‘zg‘alishni o‘tkazish tezligi 40-70 m-sek.* Qo‘zg‘alishning o‘tish tezligi 3-5 sek Harakat potensialini davom etishi 0,4-0,6 m.sek.* PDning davomiyligi 0,3-0,4 sek Afferent tolalari tegish retseptorlariga kiradi* Bu proprioretseptorlardan chiquvchi afferent tola Bu og‘riq retseptorlaridan chiquvchi afferent tola Mielinli tolalar* S-gruppa nerv tolalarini 5ta to‘ri: Vegetativ nerv sistemasining preganglionar tolasi Vegetativ nerv sistemasini postganglionar tolalari* Proprioretseptorlardan afferent tola Issiqlik retseptoridan keladigan afferent tolalar* Taktil retseptorlardan afferent tola Og‘riq retseptoridan keladigan afferent tolalar* Xemoretseptorlardan afferent tola Bosim retseptorlaridan keladigan afferent tolalar* Mielinsiz tolalar* Mielinli tolalar Postsinaptik membranani 5 ta xususiyati: QPSP potensialini hosil qiladi* Retseptor potensiali generator potensialiga o‘tadi Qo‘zg‘alishni bir tomonlama o‘tkazish* Bloklovchi spetsifik agentlarni ta’sir etish extimoli* Postsinaptik potensialni rivojlanishi* Kvant mediatorni ajralishi impulslar chastotasiga bog‘liqligi* Mediator spetsifikligiga ega emas Qo‘zg‘alishni ikkitomonlama o‘tkazish Retseptor potensiali generator potensialiga o‘tadi Retseptor potensiali revojlanadi Neyronlarni mediator ajratishiga karab 5 ta to‘ri: A. Endorfinergik Xolinergik* Kefalinergik Adrenergik* Serotoninergik* Dofaminergik* GAMKergik Peptidergik* Monoaminergik J. Noradrenalinergik Elektrik sinapsi bo‘lgan to‘qimalarni 5 ta to‘ri: Mushak Nerv to‘qimasi* Gliyal YUrak muskuli* Birikitruvchi to‘qima Ichki organlarni silliq muskullari* Epitelial to‘qima Epitelial bez to‘qimasi* Ichak epiteliysi* Paylar Postsinaptik tormozlanishni 5 ta to‘ri: Qaytar tormozlanish* Presinaptik tormozlanish Pessimal tormozlanish* Postsinaptik tormozlanish Qo‘zg‘alishdan keyin tormozlanish* Qaytmas tormozlanish Retsiprok tormozlanish* Differensirovkali tormozlanish Lateral* Akso – dendritik Presinaptik tormozlanishni 5 ta xususiyati: Qo‘zg‘atuvchi akson neyronida to‘rg‘un depolirizatsiya hisobiga bo‘ladi* Qo‘zg‘atuvchi neyron aksonni giperpolyarizatsiyasi natijasida yuzaga keladi Qo‘zg‘atuvchini oxirida harakat potensialini amplitudasini kamayishi qo‘zg‘atiladi* Qo‘zg‘atuvchini oxirida harakat potensiali amplitudasini ko‘payishi qo‘zg‘atiladi Mediator ajralish miqdori kamayadi* Mediator ajralishi tuxtaydi Postsinaptik membranada KPSP ni amplitudasi kamayadi* Postsinaptik membrananing giperpolyarizatsiyasi b-n qo‘zg‘atiladi Paralel* Aksosomatik Fazodagi summatsiyani 5 ta xususiyati: Bitta retseptiv maydondagi bir qancha retseptorlarni bir vaqtda bo‘sag‘a osti ta’siroti bilan ta’sirlaganda bo‘ladi* Bir qancha retseptiv maydonlarning retseptolari bir vaqtdagi bo‘sag‘a osti ta’sirida yuzaga keladi Neyronda bir vaqtda bir qancha sinapslar qo‘zg‘aladi* Bita sinaps periodik quzg‘aladi Postsinaptik membranani uzoq depolyarizatsiyalanishiga olib keladi* Postsinaptik membranani depolyarizatsiyasi ahamiyatsiz G. Nerv hujayralarida impulsli aktivlikni hosil bo‘lishida ahamiyatga ega* Hujayradagi almashinuv jarayonlari ahamiyatsiz KPSP uzoq davom etadi* Har xil retseptor maydonidagi retseptorlar ta’sirlanganda yuzaga keladi Markaziy engillashtirishni 5 ta xususiyati: 1 ta nerv kirish joyiga yuqori bo‘sag‘ali ta’sirot hisobiga yuzaga keladi Ikkita nerv kirishini bir vaqtda ta’sirlaganda yuzaga keladi* Markaziy zonadagi neyronlarda rivojlanadi Neyronni periferik zonasida rivojlanadi* Javob reaksiyasini kuchsizlanishi b-n yuzaga keladi Javob reaksiyasini kuchaytirilishi ko‘zatiladi* Asosida okklyuziya yotadi Asosiy fazodagi summatsiya yotadi* Qo‘zg‘aluvchanlik oshadi* J. Asosida ketma-ket summatsiya Ichki sekretsiya bezlarini 5 ta xarakteristikasi: Qiska olib chiqib ketuvchi oqimga ega Sekretni chiqaradigan yo‘llari yo‘q* Olib chiqib ketuvchi oqimda sekret ajraladi Sekret qonga o‘tadi* Qon bilan ta’minlanishi VNS tonusiga bog‘liq Qon bilan yaxshi ta’minlangan* Garmonni ajralishi uzluksiz bir tekis Talabga muvofiq gormonlar ajraladi* O‘lchami kichkina* Uzun olib chiqib ketuvchi oqimga ega Organizmga gormonlarini ta’sirini 5 ta tipi: Trofik Metabolik* Kreator Morfogenetik* Stimo‘llovchi F. Kinetik* Integrirlovchi Korrigirlovchi* Ishga tushuruvchi* Tormozlovchi Gormonlarni ta’sir etishini 5 ta mexanizmi: Fermentlar tizimini stabillashtiradi Fermentativ sistemani aktivlaydi* Hujayra fermentlarini bloklaydi Hujayralar fermentini ingibirlaydi* Fermentlar sinteziga ta’sir qilmaydi Fermentlarni biosintezini oshiradi* Natriy kanallarini aktivlashtiradi Hujayralarni membranasini o‘tkazuvchanligini o‘zgartiradi* Retseptorlarga sezgir* Fermentlar biosintezini kamaytiradi ADG ni ta’sir etish mexanizmini 5 ta bosqichi: Onkotik bosimni oshishi Osmotik bosimni oshishi* Gialuronidaza aktivligini susaytiradi Gialuronidazani aktivligini oshishi* Buyrak yig‘uv nayi devorini qalinlashishi Buyraklarning yig‘uv nayining devorini yumshatilishi* Suvni reobsorbsiyasini susayishi Suvni reabsorbsiyasini kuchayishi* Tomirlarga ta’sir ko‘rsatadi* Etishmovchiligida qandli diabetga olib keladi Bolalarda kalqonsimon bezi etishmaganda bo‘ladigan buzilishni 5 ta to‘ri: A. Aqliy rivojlanishni kuchayishi Aqliy rivojlanishni to‘xtashi* Jinsiy etilish va o‘sishni tezlashishi O‘sishni va jinsiy rivojlanishni to‘xtashi* Bolalarda gigantizmni rivojlanishi Tilni kattalashishi* Almashuv jarayonining kuchayishi YUtishni va nafasni qiyinlashishi* Jismoniy rivojlanishni to‘xtashi* To‘qimalarda glyukoza istemolini kamayishi Kalqonsimon oldi bezini funksiyasi etishmaganda bo‘ladigan buzilishni 5ta to‘ri: Qonda kalsiy miqdorini kamayishi* Qonda kalsiy miqdorini oshishi Markaziy nerv sistemasini qo‘zg‘aluvchanligini juda oshishi* Nerv sistemasining qo‘zg‘alishini susayishi Tetaniya* Mushak to‘qimasi qo‘zg‘alishini susayishi Suyaklarni, sochlarni, tishlarni o‘sishini buzilishi* Osteoporoz Mushak bo‘shlig‘i Ishtahanihani yo‘qolishi, qayd qilish* Insulinni ta’sir etishini 5 ta mexanizmi: Hujayra membranasining glyukoza uchun o‘tkazuvchanligini kamayishi Hujayra membranasini glyukoza uchun o‘tkazuvchanligini oshishi* Hujayraga glyukoza o‘tkazilishini sekinlashishi Hujayralarda glyukozani o‘tilizatsiyasini tezlashishi* Glyukozani parchalanishini tezlashishi Glikogenni sintezlanishini va depolanishini tezlashishi* RNK va oqsil sintezining sekinlashishi Oqsillarni va RNK ni sintezini stimo‘llanishi* Qonda glyukoza konsentratsiyasini kamayishi* Qonda glyukoza konsentratsiyasini oshishi Glyukagonni ta’sirini 5 ta mexanizmi: Fosforilazani aktivlanishi* Fosforilazani ingibirlanishi Glikogenolizni kuchayishi* Glikogen sintezi va depolanishini tezlashishi YOg‘larni parchalanishini kuchayishi* YOg‘ni depolanishini ta’minlaydi Miokard qisqarishini kuchayishi* Miokard qisqarishini kamayishi Maxsus retseptor bilan bog‘lanadi* Qonda glyukoza konsentratsiyasini kamaytiradi Analizatorlar funksiyasini o‘rganishda qo‘llaniladigan 5 ta usul: Psixofiziologik* Ta’sirlash Elektrofiziologik* Ekstirpatsiya SHartli refleks hosil qilish* Morfologik Sensor funksiyalarni modellash* Mikroelektrodlar o‘rnatish Klinik - fiziologik* Transplantatsiya Analizatorlarning eng yuqori po‘stloq markazlarini 5 ta funksiyasi: Signallarni analiz va sintezi Signallarni detektirlash* Signallarni rasshifrovkasi Obrazni tanish* Ta’sirotga javob berish Sezgini hosil qilish* Qaytar informatsiyani ishlash Esda qoldirish* Kodlashtirish* SHartli reflekslarni hosil qilish Xemoretseptorlarning 5 ta turi: Ta’m bilish* Hid bilish* Introretseptorlar Irritant retseptorlar Taktil retseptorlar Osmoretseptorlar Tomirlar retseptorlari * To‘qima retseptorlari * Bosh miya retseptolari* Baroretseptorlar Qorachiqning o‘zgarishini 5 ta turi: Og‘riq ta’sir etganda kengayadi* Og‘riqda torayadi Kuchli yorug‘da torayadi* Kuchli yorug‘da kengayadi Gipoksiya va qorong‘ulikda kengayadi* Gipoksiyada torayadi Normada qorachiklarning reaksiyasi kelishilgan bo‘ladi* Normada har bir qorachik mustakil ishlaydi YAqin buyumlarga qaraganda kengayadi Uzoqqa qaraganda kengayadi* YAqindan ko‘rishni 5 ta xarakteristikasi: Ko‘zning anatomik o‘qi - 25 mm* Nurlar shishasimon tanada yig‘iladi* Ko‘zning anatomik o‘qi – 20 mm Nurlar to‘r pardani oldiga tushadi To‘r pardada yorug‘likning aylanma sochilishi bo‘ladi* Anomaliya ikki yoqlama botiq oyna taqib tuzatiladi* Nurlar to‘r pardaga tushishda davom etadi Ikki tomonlama qavariq linza taqish bilan anomaliya to‘g‘rilanadi Quzning nur sindirish kuchi oshadi* Nurlar to‘r pardada to‘planadi Skotopik ko‘rishning 5 ta xarakteristikasi: YOritilganlik darajasi past bo‘lgandagi ko‘rish* YUqori darajadagi yorug‘likda ko‘rish Tayoqchalar bilan ta’minlanadi* Kolbachalar ta’minlaydi Qorong‘uda yuradigan xayvonlarda yaxshi rivojlangan* Kunduzgi xayvon va qushlarda namoyon bo‘ladi Qora-oq hisoblanadi* Rangli tasvirda bo‘ladi Kunduzgi Kechasidagi* Ko‘r dog‘ni 5 ta xarakteristikasi: Eng yaxshi o‘tkazadigan joy Faqat kolbachalar joylashgan YOrug‘likka sezuvchanlik unchalik katta emas Boshqacha nomi "Sariq dog‘" Ko‘z olmasiga ko‘ruv nervining kiradigan joyi* Ko‘rish nervining so‘rg‘ichi* Fotoretseptorlar saqlamaydi* YOrug‘lik nuriga sezgir emas* To‘r pardaning shikastlangan joyi J. Sariq dog‘dan bir oz medial joylashgan* Eshituv yo‘llarining biridan-ikkinchisiga o‘tkazadigann 5ta tuzilma: A. Deyters yadrosi Spiral gangliy* Pastki oliva Lateral tizzasimon tana Medial tizzasimon tana* Bazal gangliyalar Eshituv po‘stlog‘i* Uzunchoq miyaning eshituv yadrolari* Gipotalamus Talamus* Vestibulyar apparatni tashkil qiladigan 5 ta tuzilma: A. Elliptik xaltacha* CHig‘anoq Sferik xaltacha* Nog‘ora narvon YArim doira kanallar ampulalari* Vestibulyar (daxliz) narvon Dahlizning pillapoyasi* Pardali kanal Kortiev a’zosi Vestibular apparatining tukchali xujaylalari* Me’da-ichak yo‘llarining sekretor funksiyasini aniqlashni 5 ta usuli: Leshli-Krasnogorskiy kapsulasi yordamida so‘lakni yig‘ish* Radioizotop Zond usuli* Kalorimetrik Fistula qo‘yish* Mastikotsiografiya Radiotelemetriya* Rentgenografik Elektrogastrografiya Endoskopiya* Og‘iz bo‘shlig‘ida ovqatni fizik qayta ishlashni 5 ta yo‘li: Ta’mini tatib ko‘rish So‘rilish YOg‘larni gidrolizi Me’da-ichak trakti funksiyasiga boshlovchi ta’sir Maydalash* Mexanik qayta ishlash* SHishish* Erish* Ovqat luqmasini shakillantirish* Oqsillarni gidrolizi Mo‘l so‘lak ajralishiga sabab bo‘luvchi 5 ta omil: A. Fizik va aqliy zo‘riqish Ba’zi toksinlar ta’siri* Stress Simob, vismut preparatlari bilan zaharlanish* Qo‘zg‘alish Asfiksiyada* Atropin Emotsiyalar Gijja invaziyasida* Og‘iz shilliq qavatida aftalar(yaralar)* Me’daning hazmlanishdagi 5 ta funksiyasi: Ovqatni deposi* Ovqatni lukmasini shakllanishi Mexanik qayta ishlash* Devoriy hazmlanish Kimyoviy qayta ishlash* Monomerlargacha gidroliz Ovqatni 12 barmokli ichakka evakuatsiyasi* Termoregulyasiya Motor* YOg‘larni batamom gidrolizi Pilorik sfinkterni ochilishini ta’minlovchi 5 ta omil: A. Pilorusning ishqoriy reaksiyasi Xlorid kislota* Me’daning tulishi Me’dadagi bosim* 12 barmoqli ichakni neytral muhiti 12 barmoqli ichakni tulish darajasini kamayishi* 12 barmoqli ichakning kislotali reaksiyasi 12 barmoqli ichakdagi ovqatni moddalarini ishqoriy reaksiyali bo‘lishi* Ovqatni konsistensiyasi* Fermentlar ta’siri Me’da osti shirasini 5 ta proteazalari: Tripsinogen* Ximotripsinogen* A, B prokarboksipeptidaza* Proelastaza* Pepsinogen Ximozin Kazein Jelatinaza Aminopeptidaza Nukleaza* Pankreatik shirani ajralishini tormozlovchi 5 ta omil: Sekretin Glyukagon* Somatostatin* Kalsitonin* Me’dani ingibirlovchi peptid* Gastrin Gistamin Atsetilxolin Noradrenalin* Xlorid kislota O‘t-safroni hosil bo‘lishini 5 ta mexanizmi: Eritrotsitlarni parchalanishi O‘t komponentlarini gepatotsitlarda aktiv ajralishi* Qondan moddalarni aktiv transporti* Qondan moddalarni passiv transporti* O‘t kapillyarlaridan, o‘t yo‘lidan, o‘t pufagidan suvning qayta so‘rilishi* Gemoglabinni bilurubinga aylanishi O‘tning quyuqlashishi Bilirubinni qonga ekskretsiyasi O‘t kislotalarini stimulyasiyasi* J. Sfinkterlarni qisqarishi O‘tni ajralishini tormozlovchi 5 ta gumoral omil: Insulin Gistamin Glyukagon* Kalsitonin* Antixoletsistokinin* Vazoaktiv intestinal peptid (VIP)* Gastrin Atsetilxolin Adrenalin* Xoletsistokinin Ichak devorida hazmlanishning 5 ta xossasi: Gomofazali Oligomerlar xosil bo‘ladi Hazmlanish yuzasi katta* Adsorbsiyallangan fermentlar yordamida amalga oshadi* Geterofazali* Xususiy fermentlar yordamida amalga oshadi* Buyrak usti bezning gormonlarni boshkaradi* Hazmlanish yuzasi kichkina Katta molekulali moddalar gidrolizga uchraydi Hazm qilish sekretlari yordamida amalga oshadi Yo‘g‘on ichakda hazmlanishni 5 ta xususiyati: Oziq moddalarning asosiy gidrolizi sodir bo‘ladi Bakteriya fermentlari oqsillarni parchalaydi Gidroliz maxsulotlari bo‘lgan oqsil, yog‘ va uglevodlar intensiv so‘riladi Axlat ximusga aylanadi O‘simlik kletchatkasi bakteriyalar fermentlari ta’sirida parchalanadi* Suv so‘riladi* Kam mikdordagi ovqat moddalari gidrolizlanadi* Ximus axlatga aylanadi* Ximusni achishi* YOg‘larni bakteriyalar fermentlari parchalaydi Yo‘g‘on ichakning funksiyasini 5 ta ahamiyati: Endokrin Bakteriotsid* Rezervuar funksiya* Moddalarni so‘rilishi* Axlatni shakllanishi* Defekatsiya akti* Axlat massasini suyulishi Antiperistaltik Regulyator Fermentlar hosil qilish Qon plazmasining asosiy 5 ta komponentlari: Suv(92-93%) Suv(90%)* Anorganik moddalar(1-2%) Oqsillar (7-8%)* Siydikchil* Organik moddalar (1.1%) Mineral tuzlar (4-5%) H. Anorganik birikmalar (0.9%)* Qand miqdori 10-12 mmol/l. Qand miqdori 4,4-6,7 mmol/l.* Qonning yopishqoqligini 5 ta xususiyati: Venaga nisbatan arteriyada yuqori Arteriyalarga nisbatan venoz qonida yuqori* Harorat pasayganda ortadi Harorat ko‘tarilganda oshadi* Oqsillar miqdori kamayganda oshadi Oqsillarning miqdori ko‘payganda oshadi* Probirkada saklanganda oshadi Qon probirkaga solinganda kamayadi* Eritrotsitozda oshadi* Eritropeniyada oshadi Qonning vodorod ko‘rsatkichining 5 ta xarakteristikasi: Venoz qonda 7,8ga teng Vodorod va gidroksil ionlarini konsentratsiyasi hisobiga bo‘ladi* Normada kuchsiz kislotali Normada kuchsiz ishqoriy* Umumiy metabolizmga bog‘liq emas Hujayralardagi metabolizmga bog‘liq* Ivish sistemasi b-n saqlanadi Bufer sistemalari tomonidan ushlab turiladi* Arterial qonda 7,4ga teng * Faqat buyraklar tomonidan ushlab turiladi Atsidoz bilan qo‘zg‘atiladigan organizmni 5 ta reaksiyasi: O‘pka gipoventilyasiyasi O‘pkaning giperventilyasiyasi* Qonda kaliy ionlarini oshishi Qonda siydikchilni kamayishi * Qonda xlor ionlarini kamayishi Qonda CO2 oshishi* Pereferik vazokostriksiya Periferik vazodilatatsiya* Kislotalar bilan zaharlanish* Qayd qilish Eritropoezni amalga oshiradigan 5 ta organ: To‘sh suyagi* Jigar Qovurg‘alar* Taloq* Buyraklar Umurtqalar tanasi Tos kalla suyaklari* Qo‘l oyoqlarning naysimon suyaklarining tanalari Qo‘l oyoqlarning naysimon suyaklarining epifizlari* Burun suyaklari Qon oksillarining 5 ta funksiyasi: Onkotik bosimni ta’minlaydi* Qonning yopishqoqligini ta’minlaydi* Qonni PHni boshkaradi* Qon ivishida ishtrok etadi* Fibrinolizda katnashmaydi Gumoral immunitetni ta’minlaydi* Osmotik bosimni ta’minlaydi Antigenlar hisoblanadi 60% globulinlar tashkil etadi J. Organizmni viruslardan ximoya qiladi Eritropoez uchun zarur 5 ta mikroelement: Natriy Temir* Simob Miss* Nikel* Kobalt* Oltin Sink Marganets* Kaliy Yüklə 236,64 Kb. Dostları ilə paylaş:
|