Tishli uzatmalar
Tishli silindrsimon uzatmalarni mustahkamlikka hisoblash
Yüklə 0,93 Mb.
|
|
Tishli silindrsimon uzatmalarni mustahkamlikka hisoblash.
Ilashishda xosil bo`lgan kuchlar Ilashishda hosil bo`lgan kuchlar. Tishli uzatmalarni ilashishi jarayonida ilashish chizig`ida har xil kuchlar xosil bo`ladi. Asosiy kuch bu tish sirtiga tik bo`lib ilashish chizig`i bo`yicha yo`nalgan normal Fn kuchdir. To`g`ri tishli silindirsimon uzatmalarda Fn normal Fn=Ft/cosα kuchni aylanma Ft hamda markazga intiluvchi Fr kuchlarga ajratamiz 6-rasm. Aylanma kuch Ft yetaklovchi tishli g`ildiraklar uchun g`ildirakka urinma shaklida aylanishga teskari to`longa yo`nalgan bo`lsa, yetaklanuvchi tishli g`ildiraklar uchun aylanish to`loniga yunalgan bo`ladi, Ft=2T2/d. Markazga intiluvchi kuch Fr ilashish chizig`idan markazga to`lon intilgan bo`ladi, Fr=F·tgα. 1 -rasm. Qiya tishli silindirsimon uzatma. Ilashish chizig`idan normal Fn kuch tashkiliy aylanma Ft markazga intiluvchi F2 xamda bo`ylama Fa kuchlariga bo`linadi bunda, Ft=2T2/dm; Fr= =Fttgα/cosβ; Fa=Ft·tgβ Bu uzatmalarda-Ft, Fr kuchlarni yo`nalishi tishli silindirsimon uzatmadek bo`lib, bo`ylama kuch Fa o`qqa parallel tayanchga to`lon yo`nalgan bo`ladi. Shuning uchun tishli uzatmalarni yengil qorishma materiallardan tayyorlangan qutgichalarda joylashtirish chegaralangan. 1-rasm. Qiya tishli silindirsimon uzatmalarni bu kamchiliklar shevron tishli silindirsimon uzatmalarda bartaraf etilgan. Tayanchlarda o`rnatilgan podshibniklarga tushadigan kuchlarni kamaytirish uchun qiya tishli uzatmalarda qiyalik burchagi β<20° gacha shevron tishli uzatmalarda β>40° . gacha chegaralash tavsiya etiladi. Yuklanish koeffisiyent. Tishli uzatmalarni mustahkamlikka hisoblash hisobiy- yuklanish qiymatini aniqlashdan boshlanadi. Uzatmalarni ishlash jarayenida, ya’ni uzatma detallarni tayyorlashda (qayta ishlashda), yig`ishda yo`l qo`yilgan noaniqliklar, shuningdek vallarning, tishli g`ildiraklarning elastik defo`lasiyasi natijasida yuklanishlar notekis taqsimlanadi. Tishli g`ildiraklarni ishlashdagi noaniklar natijasida qo`shimcha kuchlanishlar hosil bo`ladi. Hisobiy kuchlanish qiymata shu qo`shimcha kuchlanishlar qiymatini hisobga olgan holda aniqlanadi. Bu qo`shimcha kuchlanishdarning qiymati alohida olingan qo`shimcha kuchlanishlar kiymatining ko`paytmasi sifatida hisobga olinadi, ya’ni k=kβ·kυ·kα bu yerda: k-yuklanish koeffisiyent; kß-yuklanish tish eni bo`yicha notekis taqsimlanishini hisobga oluvchi koeffisiyent; kυ-qo`shimcha dinamik kuchlarni hisobga oluvchi koeffisiyent: kα-kuchlanishi tishlararo notekis taqsimlanishi hisobga oluvchi koeffisiyent. Koeffisiyentlardagi «β» indeks uzatma g`ildirak tishlarining ilashish jarayenida β burchakka og`ishi tufayli yuklanishning notekis taqsimlanishi belgilovchi shartli belgi; «υ»-indeks uzatma katta tezlik bilan haraktlanganda aniklik darajasi kichik bo`lgan uzatmalarda bo`lgan qo`shimcha dinamik kuchlanishlarni belgilovchi shartli belgi; «α» - esa tishli g`ildiraklar o`zaro ishlaganda ilashish burchagining o`zgarishi natijasi hosil bo`lgan qo`shimcha kuchlanishlarni belgilovchi shartli belgi. Tishli g`idiraklarni kontakt kuchlanishga chidamligi hisoblanganda yuklanish koeffisiyentining indeksi «n» harf (kontakt kuchlanishlarga hisoblashning asoschisi H.Heztz) bilan belgilanadi. Egilishdagi kuchlanishga chidamlikni aniqlashda indeks «F» xarfi (inglizcha «oyoqcha» so`zidan olingan) bilan belgilanadi, ya’ni kNυ,kFυ Yuklanish koeffisiyentning taxminiy qiymatlari k=1,3-1,5ga teng. Aniq tayyorlagan uzatmalar uchun bu koeffisiyenti 1,3 deb olish tavsiya etiladi. kβ- yuklanishi tish eni bo`yicha notekis taqsimlanishi hisobga oluvchi koeffisiyent. Uzatma g`ildiraklarni ishlaganda shu ishlashish chizig`ida hosil bo`lgan kuchlar ta’sirida vallar deformasiyalanadi, natijada yuklanish tish eni bo`yicha notekis taqsimlanadi. G`ildiraklar tayanchga nisbatan har xil joylashganda vallarning deformasiyalanish sxemasi berilgan, bunda a da tishli g`ildiraklar tayanchlarga nisbatan simmetrik; b da nosimmetrik; v da konsol holda joylashagan. Ayniksa tishli g`ildiraklar tayanchlarga nisbatan nosimmetrik hamda konsol holida joylashganda tayanchlarning γ burchakka burilishi natijasida yuklanish ko`proq bo`lib, notekis taqsimlanadi. Bu notekis taqsimlanish, g`ildirak enining ortishi bilan ortib boradi. Shuning uchun g`ildirak enining o`lchama chegaralangan. 2 -rasm. Agar o`zaro ishlashgan g`ildirak tishlarining bikrligi absolyut bo`lsa, g`ildirak tishlarining ilashasha a da ko`rsatilgandek bo`lar edi. Lekin tishlarning deformasiyalanishi natijasida bu ishlashish b dagidek bo`ladi. Bunda tish eni bo`yicha kuchlanishning taqsimlanishi uning deformasiyalanishiga nisbatan v da ko`rsatilgan; qmax/qo`r nisbat yuklanishini tish eni bo`yicha notekis taqsimlanishini ko`rsatadi (shartli belgisi kß). Yuklanishlarni notekis taqsimlanishi kontakt va eguvchi kuchlanishning qiymatini oshiradi. Bu notekis taqsimlanish natijasida g`ildirak tishlarining yon uchlari sinmasligi uchun g da ko`rsatilgandek qirqib qo`yish mumkin. Yuklanish o`zgarmas bo`lib, tish yuzasining qattiqligi < 350NV bo`lganda, kuchlanishlar to`planishi, tishli g`ildiraklarning o`zaro moslashuvi natijasida asta-sekin yo`qolib ketadi. Uzatmaning tezligi Υ>15m/s g`ildirak tishlarining ishchi yuzasining qattiqligi >350NV bo`lganda, kuchlanish to`planishini kamaytirish uchun g`ildirakning tish shaklini bochkasimon qilib, enini nisbatan kamaytirish tavsiya etiladi. 3 -rasm Demak, uzatmalarni loyihalash jarayonida kuchlanishlarni to`planishini kamaytirish uchun vallarni, tayanchlarni, korpuslarni bikrligi juda katta bo`lmasligiga e’tibor berish kerak. kFβ (suratda), knβ (maxrajda) koeffisiyent qiymati Yuklanish o`zgarmas bo`lib, tezlik xamda bironta g`ildirak Tish yuzasining qattiqligi bo`lganda Knr=Kkr=1,0. Tish yuzasini qattiqligi >350NV bo`lganda a) Silindrsimon tishli g`ildiraklar uchun bunda: Tish enini bo`luvchi aylana nisbat koeffisiyenti, ya’ni . Bu koeffisiyent qiymati quydagicha aniqlanadi. - tish eni koeffisiyenti, qiymati g`ildiraklarni tayanchlarga nisbatan joylanishini hisobga oladi. Simmetrik joylashsa – 0,315-0,4 Nosimmetrik joylashsa – 0,25-0,315 Konsol joylashsa – 0,2-0,25 Tanlangan ning qiymati standart bo`yicha muvofiqlashtirish kerak, ya’ni S – yetaklovchi tishli g`ildiraklarni tayanchlarga nisbatan joylanishi hisobga oluvchi koeffisiyent 1-jadval
b) Konussimon tishli g`ildiraklar uchun bunda: - tish eni koeffisiyenti, S – koeffisiyent qiymati yuqorida berilgan. kυ-qo`shimcha dinamik kuchlarni hisobga oluvchi koeffisiyent. G`ildirak tishlarini kesiщda qo`yilgan noaniqliklar natijasida uzatmalarni ishlash jarayonida qo`shimcha kuchlar hosil bo`ladi. Masalan, tishli g`ildiraklarni o`zaro ishlashishi ko`rsatilgan, bunda g`ildirak tish qadamlarida Rb2=Rb1 emas, balki Rb2>Rb1bo`lganligi uchun yetaklanuvchi tishli g`ildirak ilashish chizigi A-Ada v nuqtaga yetguncha v1 nuqtada zarb bilan urilish sodir bo`ladi, natijada qo`shimcha dinamik kuchlar hosil bo`lib, urilgan yuza sidirilishi mumkin. 4 -rasm
Zarb bilan urilishdan hosil bo`lgan dinamik kuchlanishlarning qiymatini amaytirish uchun g`ildirak tish uchlarida shtrix bilan ko`rsatilgan qismi kesib tashlanadi. Qo`shimcha dinamik kuchlanish kυning qiymatini jadvaldan uzatmaning tezligi, tish yuzasining qattiqligi hamda uzatma g`ildiraklarning aniqlik bo`yicha tanlash mumkin. Tug`ri tishli silindrsimon g`ildiraklar uchun koeffisiyent qiymatlari kυ=1,0 2-jadval
Yüklə 0,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
| |||||||||||||||||||||||||||||||