3. Yahudiylik dinining muqaddas manbalari haqida nimalar bilasiz?
Talmud. Talmud (qad.yahud.”lameyd”-“o‘rganish”) mil.av.4 asrlarda vujudga kelgan va yozma Tradan farqli o‘laroq, avloddan-avlodga og‘zaki ravishda o‘tib borgan. Shuning uchun Tora yozma qonun, Talmud esa og‘zaki qonun deb yuritiladi. Talmudning falastin va vavilion nusxalari mavjud.
Tavrot.Tovrot qadimgi yahuiylarning ibriy tilida yuborilgan. “Tora” –“qonun, shariat”-deganidir. Musoga tegishli besh kitob “Tavrot” deb ataladi va quyidagi kitoblarga bo‘linadi: 1) Borliq yoki Ibtido; 2) Chiqish; 3) Levit; 4) Sonlar; 5) Ikkinchi qonun.
Qadimiy Ahdning ichidagi diniy ta’limot va aqidaga bag‘ishlangan eng asosiy va obro‘li qismi Tavrotdir. U xristianlik an’anasiga ko‘ra Besh kitob, yahudiylar an’anasiga ko‘ra Tora (ta’limot) xisoblanadi.
Yahudiylar o‘zlarining yahvega nisbatan sodiq ekanliklarini isbotlash uchun bir necha rasm-rusumlarni ijro etadilar. Ular yillik va kunlik ibodatlardan, bayramlardan, marosimlardan iborat. Ibodat uyda ham sinagagada ham olib boiradi. Yahudiylar sinagogasining sharqiy tomoida Toraning nusxalari saqlanadigan sandiq va ravvin uchun minbar qo‘yilgan. Ayollar erkaklardan alohida ibodat qiladilar. Sinagogada ibodat xor shaklida olib boiradi.
Yangi tug‘ilgan chaqaloq 8 kunida xatna qilinadi. Yahudiylikda bir necha xil oziq ovqatlar, asosan cho‘chqa, quyon, qo‘shoyoq, tuya, yaxlit tuyoqlilar, o‘laksaxo‘r qushlar va ba’zi xayvonlar go‘shini yoyish ta’qiqlanadi.
Yahudiylarning yillik bayramlari ichida eng e’tiborlisi Peysax (Pasxa) bayramidir. Bu bayram xristianlarning pasxasidan boshqacha, Yaxudiylarning Misrdagi qullikdan qutilib chiqqanlari muosabati bilan nishonlanadi. Qadimiy yahudiylar pasxa deb qo‘zichoq go‘shti va sharobdan iborat kechki ovqatga aytilgan. Xudo Misrdagi yahudiy bo‘lmagan go‘daklarni qirib tashlashga qaror qilganida, ular o‘z uylarini peshtoqini qon bilan bo‘yab, o‘zlarining yahudiy ekanliklarini bildirganlar.
