Topshiriqlari

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
NAMANGAN DAVLAT UNIVERSITETI
IQTISODIYOT FAKULT
SIRTQI TA`LIM 3-BOSQICH BU-20 TALABASI
_________________________________________________________________________________________
IQTISODIY SIYOSATGA KIRISH

TOPSHIRIQLARI

fanidan bajargan

Bajargan talaba: Ergashev M

Qabul qilgan o’qituvchi: R. Ahmedov

TOPSHIRIQLAR

Reja

1. 
   Hukumat va iqtisodiy-siyosiy tsiklning o’rni.
   
2. 
   Iqtisodiy monopolizm va uning salbiy oqibatlari
   
3. 
   Davlatning monetar siyosati va uning iqtisodiyotni tartibga solishdagi ahamiyati.
   
4. 
   Tashqi savdo siyosatini faollashtirish yo’llari.
   

Hukumat va iqtisodiy-siyosiy tsiklning o’rni.
Iqtisodiy siyosat deganda iqtisodga ta'sir o'tkazish yoki nazorat qilish uchun mo'ljallangan harakatlar yo'nalishi tushuniladi. Qoida tariqasida, u davlat hukumati tomonidan amalga oshiriladi. Uning amalga oshirilishini Iqtisodiy siyosat boshqarmasi nazorat qilishi mumkin. U davlat xarajatlari va soliqqa tortish, daromadlarni qayta taqsimlash va pul taklifiga oid qarorlarni o'z ichiga oladi. Uning samaradorligini ijobiy va me'yoriy iqtisod deb ataladigan ikki usuldan biri bilan o'lchash mumkin . Iqtisodiy siyosatning maqsadlari . Ular davlat tomonidan amalga oshirilishi kerak bo'lgan narsaga oid baholarni o'z ichiga oladi. Bu masala bo'yicha ko'plab kelishmovchiliklar mavjud bo'lsa-da, umumiy qabul qilingan ba'zi jihatlar mavjud. Bularga quyidagi omillar kiradi: -Iqtisodiy o'sish barcha iste'molchilar va ishlab chiqaruvchilarning daromadlari darajasi (inflyatsiya hisobga olingandan keyin) vaqt o'tishi bilan oshishi kerakligini anglatadi . -To'liq kunlik bandlik, uning maqsadi - ishlashni xohlovchi jamiyatning har bir a'zosi ish topishi mumkin . -Narxlarning barqarorligi: bir tomondan inflyatsiya deb ataladigan narxlarning umumiy darajasining oshishini, ikkinchi tomondan deflyatsiya deb ataladigan uning pasayishini oldini olishga qaratilgan . Moliyaviy rivojlanish Bunda iqtisodiy siyosatning ikki turi mavjud. Ekspansioner: yalpi talabni rag'batlantirish uchun mo'ljallangan. Kengaytirilgan soliq imtiyozlarini o'z ichiga oladi; iste'mol va investitsiyalarni qisqartirish orqali davlat xarajatlarini oshirish. Mamlakatning ekspansion iqtisodiy siyosati iste’mol, investisiya va sof eksportni rag‘batlantirishga qaratilgan . Cheklash: yalpi talabni kamaytirish orqali sekinlashtirish uchun mo'ljallangan. Shu bilan birga, xarajatlarni qisqartirish yoki pul massasini kamaytirish mumkin emas. Ta'minot tomonidagi harakatlar tabiiy ishlab chiqarish darajasini oshirishga qaratilgan, masalan, bozorlarni yaxshilash, investitsiyalar darajasini oshirish yoki texnologik taraqqiyot tezligini oshirish. Bu firmalarga tadqiqot va ishlanmalarga sarmoya kiritish yoki ishtirok etish uchun imtiyozlar berish orqali mehnat bozorini yanada moslashuvchan qiladi . Turlarning tasnifi Fiskal: Bu turdagi iqtisodiy siyosat iqtisodiyotni inflyatsiya va deflyatsion tendentsiyalardan barqarorlashtirish uchun davlat xarajatlari va soliqqa tortishni manipulyatsiya qilishga qaratilgan . Masalan, agar mamlakat inflyatsiyani boshdan kechirayotgan bo'lsa, soliq organi xarajatlarni qisqartiradi va soliqqa tortishni oshiradi, bu esa muomaladagi pul ortiqcha miqdorini kamaytiradi va yuqori iqtisodiy o'sishga erishish uchun umumiy narx darajasini tiklaydi . Pul-kredit siyosati: Iqtisodiy siyosatning bu turini mamlakatning eng yuqori moliya organi amalga oshiradi, u iqtisodiyotdagi pul massasini foiz stavkalarini nazorat qilish orqali narx barqarorligini saqlash va yuqori iqtisodiy daromadga erishish uchun nazorat qiladi . Bozorni boshqarish jarayonini davlat yoki markaziy bank amalga oshiradi. Bunga pul, foizlar, kreditlar va boshqalar bilan operatsiyalar kiradi .Davlat organlari bevosita va bilvosita vositalardan foydalanishlari mumkin. Bevosita vositalarga quyidagilar kiradi: investitsiya kreditlarini tartibga solish; iste'mol kreditlarini tartibga solish (masalan, davlat tomonidan belgilangan maksimal kredit muddati) va hokazo.Iqtisodiy sohadagi bilvosita vositalarga quyidagilar kiradi: minimal majburiy zaxiralarni belgilash; erkin bozor operatsiyalari (davlat qimmatli qog'ozlari yoki boshqa vositalarni sotib olish va sotishni nazorat qilish); markaziy bank tomonidan olinadigan diskont stavkasini belgilash . Markaziy bank tomonidan olib boriladigan pul-kredit siyosati diskont stavkasini pasaytirish, qimmatli qog'ozlarni sotib olish va hokazolar natijasida pul massasi ko'tarilganda yoki pul massasini qisqartirishga (chegirmani oshirishga) qaratilgan bo'lishi mumkin. darajasi) . Fiskal turdagi xarakteristikasi Soliq siyosati quyidagilarni o'z ichiga oladi: davlat harakati; davlat xarajatlari darajasini aniqlash; ushbu xarajatlarni moliyalashtirishni aniqlash; davlat byudjetiga ta'sir qiladi . Davlat iqtisodiy sohasining ushbu qismining shakllanishi soliqlar hisobiga sodir bo'ladi. Soliq - jismoniy yoki yuridik shaxsdan davlat tomonidan undiriladigan moliyaviy yig'im. Soliq tizimi odatda quyidagilardan iborat: to'g'ridan-to'g'ri soliqlar - bu shaxslar (yuridik yoki jismoniy) tomonidan davlatga to'g'ridan-to'g'ri to'lanadigan to'lovlar, masalan, daromad solig'i, yo'l solig'i, ko'chmas mulk solig'i va boshqalar . bilvosita soliqlar - vositachilar tomonidan olinadigan soliqlar, masalan, qo'shilgan qiymat solig'i, iste'mol solig'i (alkogol va boshqalar), ekologiya solig'i boshqa daromadlar - turli bojxona va ma'muriy yig'imlar .Iqtisodiy siyosatning bu turi davlat tomonidan tovar va xizmatlarni xarid qilishni ko'paytirishga, "sof" soliqlarni kamaytirishga qaratilgan bo'lishi mumkin. Bundan tashqari, u yalpi talabni oshirish va real ishlab chiqarishni kengaytirish uchun ikkalasining kombinatsiyasi bo'lishi mumkin . Cheklovchi fiskal siyosatning maqsadi davlat tomonidan tovar va xizmatlar xaridini kamaytirish va sof soliqlarni oshirishdan iborat. Bu yalpi talabni kamaytirish va shu tariqa inflyatsiyani nazorat qilish uchun ikkalasining kombinatsiyasi ham bo'lishi mumkin .
Iqtisodiy monopolizm va uning salbiy oqibatlari
Fan va amaliyot prognozlashtirishning turli shakllarini ishlab chiqdi, ulardan eng kattasi tarqatish qabul qilingan direktiv, indikativ, strategik. Ularning xarakteristikasi jadvalda keltirilgan.Rejalashtirishning bu shakllari xilma-xilligi bilan ajralib turadi. Bundaprognozlashtirish direktiv va indikativ – yuqori davlat organlarining prognozlashtirishda ishtirok etish darajasiga ko'ra turlarga hamda strategik (istiqbolli) –tashqi omillarning ta’sirini inobatga olgani bo’yicha turlarga bo’linadi . Direktiv rejalashtirish, ya'ni. majburiy, qat'iy majburiy, birinchi navbatda, qo'mondonlik va boshqaruv mexanizmlaridan foydalanishni o'z ichiga oladi. Belgilangan maqsad va vazifalarni amalga oshirish majburiy shart orqali amalga oshiriladi . Indikativ rejalashtirish - bu iqtisodiy tizimni shakllantiruvchi va rivojlantiruvchi parametrlar tizimini shakllantirish jarayoni hisoblanadi. Indikativ rejalashtirish strategik rejalashtirishni to’ldiradi va odatda iqtisodiyotni qisqa va o’rta muddatli rejalashtirishda qo’llaniladi. Indikativ rejalashtirish ko’rsatkichlari sifatida iqtisodiy samaradorlik, moliyaviy holat, pulning aylanishi, bandlik va hokazolar misol bo’lishi mumkin. Ushbu ko’rsatkichlardan foydalanishning asosiy maqsadi bozor ma’lum muammolarni hal qila olmagan holatda davlatning qayerga va qanday aralashishini aniqlab beradi . Strategik rejalashtirish - bu iqtisodiy maqsadlar va qadriyatlarni aniqlash jarayoni bo’lib, eng muhim sohaladagi ko'rsatkichlar mamlakatning iqtisodiy rivojlanishi (tarmoqlar, korxonalar va boshqalar) o'rta va uzoq muddatli amalga oshirish rejasini aks ettiradi. Taktik rejalashtirish belgilangan maqsadlarni amalga oshirish uchun zarur shart-sharoitlarni yaratish jarayonidir.o'rsatilgan. Taktik rejalar asosan o'rta muddatli bo’ladi va umumiy ishlab chiqarish samaradorlikni oshirish rezervlarini asoslash va amalga oshirishga imkon beradi. Operatsion rejalashtirish qisqa muddatga tuzilib taktik rejaning kunbay amalga oshirilishini misol keltirish mumkin . Prognozlarni ishlab chiqish to’rtta bosqichdan iborat bo’ladi . Birinchi bosqichda tahliliy ishlar amalga oshiriladi, shu jumladan iqtisodiy va ijtimoiy sohalarni har tomonlama tahlil qilishni talab qiladi. Bu bosqichda prognozlash usullari aniqlab olinadi . Ikkinchi bosqichda Iqtisodiyot vazirligi boshqa organlar bilan birgalikda ijtimoiy iqtisodiy rivojlanish konsepsiyasini ishlab chiqadi. Bunda ijtimoiy iqtisodiy holat baholanadi, asosiy maqsadlar aniqlab olinadi, iqtisodiyotning rivojlanish ssenariylari taklif etiladi va iqtisodiy siyosatni to’g’rilash bo’yicha ko’rsatmalar beriladi . Uchinchi bosqichda Iqtisodiyot vazirligi tomonidan prognoz rejasi ishlab chiqiladi, maqsadli ko’rsatkichlar aniqlanadi va boshqa organlarning mulohazalari inobatga olinib balanslashgan ko’rsatkichlar belgilab olinadi. Iqtisodiyot vazirligi Yaim hamda uning tuzilishi, narx indekslari, umuman, Davlat byudjetini shakllanishini aks ettiruvchi va asosiy pul kredit siyosatini belgilab beruvchi ko’rsatkichlarni hisoblaydi . To’rtinchi bosqichda Iqtisodiyot vazirligi tomonidan tayyorlangan prognoz reja Vazirlar Mahkamasiga ko’rib chiqish uchun yuboriladi va alohida parametrlarni ko’rib chiqish bo’yicha Prezident hamda Oliy Majlisga ham yuboriladi. Ushbu bosqichda zarurat bo’lsa, prognoz rejaga o’zgartirish kiritiladi .