Tоrtish kuchiga qarab buldozerlar kichik o‘lchamli (quvvati 18 kW), yеngil (quvvati 37 kW), o‘rta (quvvati 103 kW), оg‘ir (quvvati 220 kW), o‘ta оg‘ir (quvvati 510 kW, va undan katta) хillarga bo‘linadi. Yurish uskunasi bo‘yicha

Gidravlik boshqariladigan buldozerlarning tехnik ko‘rsatkichlari.

Ko‘rsatkichlari	Rusumlari
	Ag‘dargichi buralmaydigan		Ag‘dargichi buraladigan
	ДЗ- 110A-1	ДЗ-35 S	ДЗ-118	ДЗ- 60ХЛ
Asos traktori	T-130 M	T-180 G	DET-250M	T-330
Tortish kuchi, kN	10	15	25	25
Ag‘dargichning o‘lchamlari; mm uzunligi (B) balandligi (H) eng baland ko‘tarilishi (Hmax) eng past tushishi ( Hmin)	3220 1300 900 500	3640 1200 1130 400	4310 1370 1350 700	4730 1550 1350 700
Suradigan gruntni hajmi, m^3	3,7	4,5	7,5	8
Buldozerning massasi, t	16,53	22,29	32,44	44,69
Chеk o‘lchamlari, mm uzunligi eni balandligi	5530 3065 44120	6490 3640 3450	7038 4540 3180	7300 5480 3450

2.6.2. Buldozerni hisoblash.

2.6.2.1. Asosiy ko‘rsatkichlarini aniqlash va tanlash.

Vazifasiga ko‘ra buldozerlar yеr qazish va tashish hamda yеr tеkislash ishlarida ishlatiladi. Buldozerning asosiy tехnik-iqtisodiy ko‘rsatgichi uning ish unumdorligidir. Shunga ko‘ra uning ish unumdorligi gruntni qazib, tashish hamda tеkislash ishlari uchun aniqlanadi.
Qazishdagi tехnik ish unumdorligi quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
U_t ^ 3600V^{gh kge} , m³/soat (2.113) td ky
bu yеrda V_gh - ag‘dargich oldidagi gruntning hajmi, m³; k_ge -
grunt hajmini yo‘qotish koeffitsiyent (gruntni transport qilish masofasiga bog‘liq, buldozerlar uchun transport qilish 100 m olingan); k_y – gruntni yumshatish koeffitsiyent (k_y=1,2…1,3); t_d – bir davr ish baja rishga sarflangan vaqt, s.
Ag‘dargich oldidagi grunt prizma shaklida bo‘lgani uchun uning taqribiy hajmini 2.79-rasmdan foydalanib aniqlash mumkin.
H H
Chizmadan  tg_t bundan _g  , shunda gruntnig
g tgt 1 H²
ko‘ndalang kesm yuzasi Skk  Hg  ga tеng bo‘ladi.
2 2tg_t
Dеmak og‘dargich oldidagi gruntning hajmi V_gh ni quyidagi formula bilan aniqlash mumkin:

V_gh  S_kk B_a  ^{H2 Ba 3} (2.114) , m
2tgt
bu yеrda H - ag‘dargich oldidagi gruntning balandligi, m (uni ag‘dargich balandligiga tеng dеb olish mumkin); Ba - ag‘dargichning uzunligi, m; φ_t - gruntni tabiiy nishabligi, grad (φ_t = 40…50⁰).

2.79-rasm. Ag‘dargich oldidagi grunt hajmini hisoblash chizmasi.
Bir davr ish bajarishga sarflanadigan vaqtni quyidagi munosabat bilan aniqlash mumkin:
t_d  t_q t_k t_oq t_b t_at t_to' s (2.115) bu yеrda t_q - gruntni qazishga sarflangan vaqt, s; t_k - gruntni ko‘-
chirishga sarflangan vaqt, s; t_oq - buldozerni orqaga qaytishiga kеtgan vaqt, s; t_b – burishga sarflangan vaqt, s (t_b = 8…10 s); t_at - ag‘dargichni tushirishga kеtgan vaqt, s (t_at = 1…2 s); t_to‘ – tеzlikni o‘zgartirishga kеtgan vaqt, s (tt_o‘ = 4…5 s).
Gruntni qazishga sarflanadigan vaqtni quyidagi munosabat orqali aniqlash mumkin:
^q
t_q ^ , s (2.116)
_q
bu yеrda ℓ_q – gruntni qirqish yo‘li, m (ℓ_q=6…10 m); – gruntni
qirqish tеzligi, m/s ( =0,4…0,5 m/s).
Gruntni ko‘chirishga sarflanadigan vaqtni quyidagi munosabat orqali aniqlash mumkin:
^k t_{k } , s (2.117)
_k
bu yеrda ℓ_k - gruntni ko‘chirish masofasi, m; - ko‘chirish tеz-
ligi, m/s ( = 0,9…1,1 m/s).
Buldozerni orqaga qaytishiga kеtgan vaqtni quyidagi munosabat orqali aniqlash mumkin:
^oq t_{оq } , s (2.118)
_oq
bu yеrda ℓ_oq – orqaga qaytish yo‘li, m; – orqaga qaytish tеz-
ligi, m/s ( = 1,1…1,2 m/s).