Toshkent 2020 yil

Yer qobiqlarining massalari
III.1.1 -Jadval
 
Yer qobiqlari 
Massa(tonnalarda) 
Litosfera 
2,08 x 10
18 
Gidrosfera 
1,39 x 10
18 
Atmosfera 
5,20 x 10
15 
Biosfera 
1,36 x 10
12 
Yer yuzidagi barcha tirik organizmlar yig‘indisini V.I.Vernadskiy 
―tirik 
modda‖
deb ataydi. Hozirgi vaqtda bu tushuncha 
biota
deb ham nomlanadi. 
 
Fotosintez - bu quyosh energiyasining bir qismini uni organik 
moddalarning kimyoviy birikmalarining potentsial energiyasiga aylantirish 
orqali to'planishidir. 
15
Qurʹoni Karim 
«Anbiyo» surasi 30-oyat.
16
Qurʹoni Karim
«Nur» surasi 45-oyat.

---

Q.X.Muftaydinov, H.M.Qodirov, E.Yu.Yulchiyеv Ekologiya.
61 
 
Fotosintez
jonli va jonsiz tabiat o'rtasidagi zaruriy bog'liqlikdir. 
Nobel 
mukofoti laureati A. Sent-Dyedi 
shunday yozgan: ―Hayot quyosh nurining 
to'xtovsiz oqimi bilan boshqariladi‖. 
Fotosintezning ahamiyati nisbatan yaqin vaqtgacha tan olinmagan. 
Aristotel
va qadimgi Yunonistonning boshqa olimlari o'simliklar o'zlarining ―oziq-
ovqatlarini‖ tuproqdan olishgan deb, ishonishgan. Taxminan 350 yil oldin, 
Gollandiyalik tabiatshunos, Yan Baptist van Gelmont (1579 - 1644)
tuproqning 
o'simliklar bilan oziqlanishini isbotladi. U loy to‗ldirilgan idishda tol ko‗chatini 
o'stirdi va uni faqat suv bilan sug'ordi. 5 yildan keyin daraxtning massasi 74,4 kg 
ga oshdi va tuproq massasi atigi 57 g ga kamaydi. Gelmont ―O'simlikning barcha 
moddalari suv yordamida hosil bo'ladi‖ - degan qarorga keldi. 
XIII-asrning oxirida,