Toshkent arxitektura qurilish instituti o. Sh. Mamanazarov loyiha boshqaruvi

 
Vaziyatga qarab loyiha menejeri uchta boshqaruv uslubidan birini qoʻllaydi: 
ruxsat beruvchi, demokratik yoki avtoritar. 
 
Oʻz-oʻzini nazorat qilish uchun savollar 
1. Mojarolar darajasini sanab oʻting. 
2. Loyihani amalga oshirish davomida ishtirokchilar oʻrtasidagi mojarolarning asosiy 
turlarini va sabablarini keltiring. 
3. Nizolarni boshqarishning asosiy funksiyalari va usullarini sanab oʻting. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

134 
XIV BOB. INNOVATSION LOYIHALARNI BOSHQARISH 
14.1 Innovatsion ishlanmalarning xususiyatlari 
Ehtiyojga qarab, loyihalar turli xususiyatlarga qarab baholanadi - mezonlari 
boʻyicha. Lugʻatlarda «mezon» atamasi baholash mezonini, ya’ni taqqoslash asosida 
(bir narsaning ta’rifi yoki tasnifi, baholanishi) atributni anglatadi. Shu sababli, 
soddalashtirish uchun "belgisi" yoki " xususiyatlari" tushunchalarini "mezon" oʻrniga 
foydalanish afzalroq.
 
Katta yirik davlat loyihalari uchun ularning maqsadlariga muvofiq, 
mamlakatdagi iqtisodiy va siyosiy vaziyat hamda loyihaning huquqiy xavfsizligi, 
loyihaga jamoatchilik javobgarligi, loyihaning ish bilan bandligi va boshqalar sababli 
maqsadli mezonlari muhim ahamiyatga ega. Atrof-muhit, ilmiy-texnikaviy, sanoat, 
tijorat va bozor mezonlari, loyihaning mintaqaviy xususiyatlari, loyihani ishlab 
chiquvchi mezonlari (tajriba, malaka, moliyaviy barqarorlik, potensial) boʻlishi 
mumkin. Zamonaviy har qanday loyiha oʻziga xoslik, innovatsiya xususiyatlariga ega 
boʻlishi kerak. 
Innovatsion loyihalarni kompleks baholash uchun ularning xususiyatlari 
odatda ishlanmalar ob’yektining maqsadiga muvofiq belgilanadi. Ishlanmalar obyekti 
(ishi) turi boʻyicha ilmiy-tadqiqot, ixtirochilik, loyiha-konstruktorlik, texnologik, 
ishlab chiqarish, tashkiliy-boshqaruv, marketing, ta’minlovchi (ma’lumotlar bazalari, 
dasturlar, asboblar, logistika, oʻquv qoʻllanmalari, standartlar va boshqalar) boʻlinishi 
mumkin. Ular ushbu turlarning mazmunini turli xil hajmda murakkab qilish uchun 
birlashtirilishi mumkin. Baholashning metodologiyasi universal boʻlishi kerak va 
ishlanmalarning ma’lum bir turiga tasniflashiga bogʻliq emas. 
Ilmiy va oʻquv adabiyotlarida innovatsion ishlanmalarning asosiy 
xususiyatlarini aniq baholashning aniq ta’rifi yoʻq, bu esa ularining ekspert 
baholashlarida chalkashlikka olib keladi. Masalan, tadqiqot ishlari va loyihalarda, 
qoida tariqasida, ilmiy natijalar ilmiy yangilikning oʻziga xos xususiyati ostida oʻziga 
xos xususiyatlarini ta’kidlamasdan taqdim etiladi; ba’zi hollarda ilmiy ahamiyatga ega 
emas, yoki notoʻgʻri talqin etiladi; amaliy yangiliklar va ahamiyatlilik xuddi shu tarzda 
oqlanmaydi; dolzarbligi barcha jihatlarda koʻrib chiqilmaydi; u eng muhim xususiyatni 

---

135 
- ilmiy va amaliy ishlanmalarning raqobatbardoshligini koʻrsatmaydi yoki cheklangan 
koʻrsatkichlar boʻyicha baholanadi. 
Baholash faoliyatining asoslari boʻyicha chop etilgan materiallar asosan bozorga 
kiritilgan mahsulotlarga taalluqlidir va innovatsion mahsulotlarga bilvosita 
munosabatlarga ega. Eng muhim innovatsion xususiyatlarni va ishlanmalar 
koʻrsatkichlarini ta’kidlaydigan ekspertlar baholash tizimini yaratish zarurati tugʻildi. 
Tavsiya etilgan reyting (baholash) tizimining asosiy gʻoyasi yoki Konsepsiyasi 
koʻrsatkichlar shaklida ishlanmalar xususiyatlarini (belgilarini) toʻliq tasniflash, ularni 
guruhlarga va turlarga boʻlinish, tadqiqot va amaliy natijalar uchun asosiy 
koʻrsatkichlarni aniqlash va ball bilan tuzatishlar bilan aniqlash ishlanmalarning oʻziga 
xos xususiyatlarini tavsiflovchi sifat koʻrsatkichlari boʻyicha koeffitsientlardan 
foydalanish. 
Bu yerda umumiy xususiyatlarning beshta guruhi ajralib turadi: 
‒
ilmiy xususiyatga egaligi, ya’ni ilm-fan talablariga javob beradigan katta 
miqdordagi ishlanma; 
‒
amaliylik, ya’ni amaliy foydalanish uchun zarur boʻlgan katta miqdordagi 
ishlanma; 
‒
dolzarbligi, ya’ni muayyan vaqt ichida rivojlanish jarayonida mulkiy 
ehtiyojlarini ifodalovchi mezon; 
‒
toʻliqlik, ya’ni ekspertizaga taqdim etish uchun ishlanmaning tayyorgarlik 
darajasi;
‒
raqobatdoshlik, ya’ni raqiblardan ku’ra koʻproq ijtimoiy, ishlab chiqarish va 
korporativ ehtiyojlarni va manfaatlarni qoniqtiradigan innovatsion ishlanma 
xususiyatlarining toʻplami. 
Har bir xususiyat turi va guruhi tomonidan bloklangan oʻz koʻrsatkichlariga 
egadir.