Toshkent arxitektura qurilish instituti
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
193 XII-BOB. BANK BINOLARI VA KOMPLEKSLARI 12.1. Bank binolari shakllanishining tarixiy shart-sharoitlari Bank binolarining tipologik shakllanishi bank ishi rivolanishidagi asrlar davomida ro‘y bergan tarixiy o‘zgarishlarga to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘liqdir. Ma’lumki, banklar paydo bo‘lishiga qadimdan mavjud bo‘lib kelgan pul-tovar munosabatlar sabab bo‘lgan. Antik va feodal davrlarda bank – to‘lovlarni amalga oshirishda vositachi, pulni almashtirish, ya’ni sarroflik funksiyalarini bajargan. U davrning tipologik banki – sarrof rastasi yoki do‘koni (ital. Banko – do‘kon, rasta). Bobil va Yunonistonda bank operatsiyalari bilan kohinlar korporatsiyasi shug‘ullangan, pul saqlashning eng ishonchli joyi sifatida ibodatxonalardan foydalanilgan, ya’ni bank funksiyalarini ibodatxonalar bajargan. Ma’lumki, Delfadagi Appolon, Efesdagi Artemida ibodatxonalarida, shuningdek Afinadagi bir nechta yirik ibodatxonalarida omonat qabul qilish va qarz berish ishlari yuritilgan. Shunday qilib,bank binosi boshqa funksional vazifalar uchun mo‘ljallangan jamoat binolari asosida shakllangan va bank qurilishidagi arxitekturaga ularning ta’siri kuchli bo‘lgan. Qadimgi bank ishi Rim imperiyasi emirilishidan keyin batamom tugatilgan, lekin, ta’kidlash zarurki, aynan Rim imperiyasi davrida bu faoliyat o‘zining eng yuksak cho‘qqisiga ko‘tarilgan edi. O‘rta asrlarda bank ishining ijtimoiy o‘zgarishlarga bo‘lgan reaksiyasi kuchayib borishini kuzatish mumkin edi. Bu kabi munosabatlar yillar o‘tib yanada rivojlandi va hozirgi kunlarga qadar saqlanib kelmoqda. Har bir asrlar almashinuvi, har bir o‘zgarishlar davri banklarga bo‘lgan ehtiyojni avvaliga keskin oshirib yuborgan, keyin esa kuchli pasayish ro‘y bergan. O‘rta asrlarda bank ishi yana rivojalana boshladi, banklarga bo‘lgan ehtiyoj yana kuchayib ketdi. Nafaqat xususiy banklar ko‘paydi, balki shahar ma’muriyati nazorati ostida faoliyat ko‘rsatadigan banklar ham paydo bo‘la boshladi. Bu banklar kapitalizm davrida aksionerlik korxonalar shaklidagi bankirlik firmalariga aylandi. Bu davrda bank binosi ma’muriy binolarga bo‘lgan tipologik talablarga javob beruvchi binolarga aylandi. 194 Aynan o‘sha davrda bank pul mablag‘larini saqlash, kredit berish, pul bilan bog‘liq hisob-kitoblarni amalga oshirish, veksellar hisobini yuritish, pul va qimmatli qog‘ozlar emissiyasi, oltin va xorijiy valyuta bilan bog‘liq operatsiyalar kabi funksiyalar bilan shug‘ullanuvchi muassasa sifatida to‘liq shakllandi. Nihoyat, aniq funksional vazifaga ega bo‘lgan yangi turdagi jamoat binosiga – bank binosiga bo‘lgan ehtiyoj paydo bo‘ldi. Universal turdagi tijorat banki esa, o‘sha davrda Evropadagi banklarning asosiy turi sifatida e’tirof etilgan. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|