Toshkent arxitektura qurilish instituti

7. 
Ma’muriyat va boshqaruv
 xonalari guruhi: 
- qabulxona; 
- direktor, direktor o‘rinbosari, huquqshunos kabinetlari; 
- buxgalteriya, kassa va bosh buxgalter kabineti; 
- arxiv; 
- kadrlar bo‘limi; 
- hisoblash texnikasi uchun xona. 
8. 
Yordamchi va xo‘jalik
 xonalari guruhi: 
- aloqa uzeli; 
- katta xodima xonasi; 
- ko‘rpa-to‘shak saqlanadigan xona; 

---

188 
- omborlar; 
- ustaxonalar. 
9. 
Kommunal (muhandislik) ta’minot va vertikal transport
uchun xonalar 
guruhi: 
- qozonxona yoki issiqlik punkti; 
- havoni tozalash tizimlari uchun xona; 
- havo almashtirish (ventilyatsiya) kameralari – oqimli va so‘rib oluvchi; 
- suv tortuvchi nasoslar xonasi; 
- qozonlarning boylerlari joylashgan xona; 
- liftlar; 
- lift mashinalari joylashgan xona. 
Muhandislik ta’minoti xonalari texnik yerto‘lalarda va texnik chordoqlarda, 
yerto‘la va sokol qavatlarda joylashadi.Yuqorida ko‘rsatilgan xonalarning 
mavjudligi va ularning o‘lchamlari mehmonxona razryadi va loyihalash 
topshirig‘iga bog‘liq bo‘ladi. 
 
11.3. Mehmonxona binolarining hajmiy-rejali yechimi 
Dunyoning barcha mamlakatlarida zamonaviy mehmonxona kompleksi yoki 
binosining muayyan stereotipi shakllangan bo‘lib, aksariyat hollarda ularning 
tarkibida quyida sanab o‘tilgan xonalar to‘plami mavjud bo‘ladi: vestibyul-xoll, 
restoran, kafe, mijozlarga tunda va kunduzi xizmat ko‘rsatiladigan barlar, bufetlar, 
majlislar zali, maishiy xizmat ko‘rsatish muassasalari va qulaylik darajasi bo‘yicha 
mehmonxona toifasiga bog‘liq ravishda sanitariya bloklari uchun zarur bo‘lgan 
turli uskunalarga ega turar joy nomerlari. Mehmonxona xonalari funksional 
vazifalariga qarab 
turar joy, jamoat va xizmat-xo‘jalik
qismlarga birlashtiriladi. 
Bunda turar joy va jamoat qismlari asosiy hisoblanadi. Bu qismlarning turlicha 
o‘zaro joylashuvi va yechimlari hisobiga mehmonxonalarning turlicha hajmiy-
fazoviy tuzilmalari yaratiladi. Tuzilmalarning asosiylarini ko‘rib chiqamiz: 
- mehmonxonaning turar joy va jamoat qismlari bitta binoda joylashgan; 

---

189 
- mehmonxonaning turar joy va jamoat qismlari turli, lekin o‘zaro bog‘liq 
bo‘lgan korpuslardan joylashgan; 
- mehmonxonaning turar joy va jamoat qismlari mustaqil va o‘zaro 
bog‘lanmagan binolarda joylashgan. 
Birinchi variant qo‘llanilganida umumiy foydalanishdagi xonalar pastki 
qavatlarda, turar joy xonalari esa – yuqori qavatlarda joylashtiriladi. Pastki 
qavatlardagi jamoat xonalarining maydoni, odatda, turar joy qismining 
maydonidan kattaroq bo‘lib, yuqorisida mehmonxonaning turar joy qismi 
joylashgan o‘ziga xos stilobat hosil qiladi. Qurilish amaliyotida keng 
qo‘llaniladigan bu kabi usul imorat maydonini sezilarli darajada qisqartirish 
imkoniyatini yaratadi. Turar joy va jamoat qismlarining turli korpuslarda 
joylashuvida ularning qavatliligi va hajmiy-fazoviy yechimlari o‘rtasidagi 
farqlanish yuzaga keladi. Bu kabi kompozitsion yechim, lekin qurilish uchun 
avvalgi variantga qaraganda ko‘proq maydon ajratilishini talab qiladi va qo‘llanishi 
uchun doim ham imkoniyat bo‘lmasligi mumkin. Uchinchi, ya’ni pavilon 
ko‘rinishidagi variant xonalarning barcha guruhlari uchun yechimlarning erkin 
tanlanishi uchun imkoniyat yaratadi va mehmonxonaning funksional va 
konstruktiv nuqtai nazarda aniq bo‘linishini ta’minlaydi, lekin boshqa variantlarga 
qaragan ancha katta maydon ajratilishini talab qiladi. Shu sababdan ushbu usulda 
quriladigan mehmonxonalar, asosan, shahar tashqarisidagi bo‘sh hududlarda 
joylashtiriladi. Amaliyotda mehmonxonalar va mehmonxonalar komplekslari 
uchun hajmiy-fazoviy yechimlarning turli kombinatsiyalari qo‘llaniladi. 
Mehmonxona korpuslari uchun nomerlar joylashuvi turlicha bo‘lgan 
yo‘laklari (minimal kengligi – 1,6-1,8 m) mavjud rejaviy sxemalar qo‘llaniladi: 
- 
ikki tomonida nomerlari joylashgan bitta yo‘lakli 
turar joy qavatining rejasi; 
- 
nomerlar yo‘lakning bir tomonida joylashgan
turar joy qavatining rejasi; bu 
usul nomerlar muayyan yo‘nalishga qaratilishi lozim bo‘lgan hollarda qo‘llaniladi; 
- perimetr bo‘yicha yopiq yo‘lakka ega bo‘lgan turar joy qavatining rejasi; 

---

190 
- ikkita yo‘lakli turar joy qavatining rejasi, bunda yo‘laklar o‘rtasida vertikal 
kommunikatsiyalar va tabiiy yoritilishga ega bo‘lmagan xizmat xonalari 
joylashtiriladi; nomerlar yo‘laklarning tashqi tomonlarida joylashtiriladi; 
- markaziy qismida liftli yoki zina-lift uzeli mavjud seksiyali tuzilmaga ega 
bo‘lgan turar joy qavatining rejasi; har bir seksiya ikki tomonida nomerlar 
joylashgan va perimetri bo‘yicha yopiq yo‘lakka ega bo‘lishi mumkin; 
- rejaviy tuzilmalarning turlicha kombinatsiyalari asosida shakllangan turar 
joy qavati. 
Rejaning geometrik shakli ham turlicha bo‘lishi mumkin: 
- 
to‘g‘ri to‘rtburchakli
: qavatlar soni va uzunligi turlicha bo‘lgan 
mehmonxona binolarida qo‘llaniladi. Bunda turar joy qavatlarining yo‘lakli yoki 
galereyali tuzilmalari va vertikal kommunikatsiyalar hamda nomerlarga xizmat 
ko‘rsatuvchi navbatchi xodimlar uchun mo‘ljallangan xonalar joylashishining 
turlicha variantlaridan foydalaniladi; rejaning bu kabi shakli asosida plastina yoki 
parallelopiped shaklidagi ixcham hajmlar yaratiladi. 
- rejaning ixcham shakli (aylana, ellips, kvadrat, uchburchakka o‘xshash) 
minora turidagi mehmonxona binolarini qurishda foydalaniladi; vertikal 
kommunikatsiyalar uzeli, odatda, binoning markaziy qismida joylashtiriladi; 
qavatlardagi yo‘laklar siqilgan; ixchamligi (kompakt bo‘lgani) tufayli qavatdagi 
nomerlar soni 10 dan 27 tagacha cheklanadi; 
- turar joy qismining 
murakkablashtirilgan
rejasi: rejaning “uchbarg”, “xoch”, 
V-, L-, Z- va G-simon shakllari, egri chiziq va elpig‘ich ko‘rinishidagi 
kompoziyalar; odatda, nomerlargacha masofani qisqartirish uchun zina-lift uzeli 
binoning markaziy qismida joylashtiriladi. 
Jamoat xonalarining murakkab tizimini guruhlanishi turli 
atrium
bo‘shliqlar 
asosida amalga oshirilishi mumkin. Rejaning atriumli shakli bitta qavatda 
joylashtiriladigan nomerlar sonini oshirish imkoniyatini beradi. Bunda atriumning 
orayopmalari zamonaviy fazoviy konstruksiyalardan foydalanib, odatda, yorug‘ 
o‘tkazadigan shaffof materiallarni qo‘llagan holda bajariladi. Qishki bog‘ sifatida 
bir qismi faol ko‘kalamzorlashtirilgan atrium hovli o‘rta asrlarga xos karvonsaroy 

---

191 
metamorfozasini 
emas, 
balki 
kompozitsion-badiiy 
yechimlari 
landshaft 
arxitekturasi vositalari yordamida amalga oshiriluvchi bog‘-pationi eslatadi.