Toshkent axborot texnologiyalari universiteti urganch filiali mustaqil ish

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI URGANCH FILIALI
MUSTAQIL ISH
MAVZU: Tarmoq xavfsizligi mohiyati va tarmoq xavfsizligini taʼminlash boʻyicha choralar.

Urganch 2023


Reja:
1 Kirish
2. I Bob. Tarmoq xavfsizligi tushunchasi va uning mohiyati:
I.I Kompyuter tarmog’i modellari va umumiy tushunchalari
I.II Tarmoq xavfsizligiga zamonaviy tahdidlar
3. II Bob. Kompyuter tizimlari va tarmoqlarida xavfsizlik siyosati va modellari
II.I Tarmoq xavfsizligi standartlari (O‘z DSt ISO/IEC 27033):
II.II Yetti sathli OSI modeli
4. Xulosa
5. Foydalanilgan adabiyotlar

Kirish
Tarmoq xavfsizligi, bir tarmoqda o'rnatilgan tizimlarning maxfiylik va mohiyatini ta'minlashga qaratilgan tadbirlar bütunidir. Tarmoq xavfsizligi, tarmoqda axborotlarni qarshilash, qo'llab-quvvatlash va muhofaza qilish asosida muhim ahamiyatga ega. Tarmoq xavfsizligi, malum bir foydalanuvchining yoki tarmoqdagi boshqa tahlukali elementlarning tizimni zarar bera olmasligini ta'minlaydi.
Tarmoq xavfsizligi, bir nechta tadbirlar, protokollar va usullar to'plamini o'z ichiga oladi. Bu tadbirlar, hakerlikdan, malware (zararli dasturlar) tarqatishdan, axborot olish va yetkazish jarayonlarida xavfsizlikni ta'minlash uchun xizmat qiladi.
Bugungi mustaqil aynan tarmoq sohasiga oid tushunchalar, boshlang’ich ko’nikmalar haqida. Tarmoq sohasiga, telekommunikatsiya yo’nalishiga oid bir necha savollarga javob topishingiz , bu sohani yurtimizda olib borilgan ishlari va standartlari bilan tanishishingiz mumkin.


I Bob. Tarmoq xavfsizligi tushunchasi va uning mohiyati
Tarmoq xavfsizligi, tarmoqqa ulangan har qanday tashqi xatolar, hujumlar va istismorlarga qarshi ta'minlashga asoslangan tadbirlar va texnologiyalardan iborat. Tarmoq xavfsizligi, ma'lum bir tarmoq yoki tarmoq qurilmasi bo'yicha istiqomatli ishga kelishini, ma'lumotlarni hech qanday istisnosiz ham xavfsizligi ta'minlashni ta'minlashga yo'naltirilgan.
Tarmoq xavfsizligi, umumiy tushunchalar va tamoyillar asosida amalga oshiriladi. Bunday tushunchalar quyidagilarni o'z ichiga oladi:
1. Maxfiylik (Confidentiality): Bu xususiyat tarmoqdagi ma'lumotlarning faqatgina yetarli ruxsatga ega shaxslar tomonidan o'qishga imkon berishini ta'minlashni anglatadi. Maxfiylik, ma'lumotlarni kodlash, shifrlash va boshqa maxfiylik muhofazasi vositalari orqali ta'minlanadi.
2. Butunlik (Integrity): Bu xususiyat tarmoqdagi ma'lumotlar to'g'ri, yomonlashmagan va o'zgartirilmaganligini ta'minlashni anglatadi. Ma'lumotlar butunligi, ma'lumotlar ustida xatolik yoki hujumlar hissiyotini oldini olish uchun ma'lumotlarni imzolash va boshqa integritetni ta'minlash usullari bilan ta'minlanadi.
3. Xavfsizlik (Availability): Bu xususiyat tarmoqdagi resurslarni, ma'lumotlarni va xizmatlarni o'z vaqtida va qoniqarli tarzda ta'minlashni anglatadi. Tarmoq tashqi hujumlarga, DoS (Xizmatlarga Doimiy xavfsizlik) hujumlari va boshqa xavfsizlik muammo va muammo turlariga qarshi qo'llaniladigan texnologiyalar bilan ta'minlanishi kerak.
4. Autentifikatsiya (Authentication): Bu xususiyat tarmoqdagi foydalanuvchilarning haqiqiyligini, xuddi shu foydalanuvchining deganini tasdiqlashni anglatadi. Autentifikatsiya, parol, biometrik ma'lumotlar, tokendan foydalanish va boshqa autentifikatsiya protokollari yordamida amalga oshiriladi.
5. Autorizatsiya (Authorization): Bu xususiyat foydalanuvchilarga, tizimlarga yoki resurslarga kirishga ruxsat berish va ularga yo'l qo'yishni tartibga solishni anglatadi. Bu, foydalanuvchilar va resurslar o'rtasidagi imtiyozlarni boshqarishni o'z ichiga oladi.
6. Auditing (Hisobot berish): Bu xususiyat tarmoqdagi hodisalar va faoliyatlar haqida monitoring, kuzatuvchi va hisobot beruvchi muhim ma'lumotlarni yig'ish va saqlashni anglatadi. Bu, tarmoqdagi hujumlarni aniqlash, tashqi va ichki tomonlardan kelgan hujumlar, haqiqiylik tekshiruvlarini o'tkazish uchun muhimdir.
Tarmoq xavfsizligi, ushbu tushunchalar va texnologiyalar orqali tarmoqda ma'lumotlarni, tizimlarni va foydalanuvchilarni xavfsiz va himoya qilishga intiladi. Bu, tarmoq tashqi hujumlardan, ma'lumotlarni yo'qotish va muvozanat muammo va muammo turlaridan himoya qilishning katta ahamiyatiga ega.