Toshkent davl

5. Birlamchi cho„ziq unlilar saqlangan so„zlarga beshta misol
keltiring.
Turkiy tillarning dastlabki davrlarida so‘zlarning birinchi bo‘g‘inida unlilar cho‘ziq talaffuz etilgan. Bunday cho‘ziqlik boshqa tovush ta‘sirida yuz bergan emas, balki qadimgi turkiy tilning tabiati bilan bog‘liq. Unlilarning bunday cho‘ziqligi hozirgi Xorazm, Forish va shimoliy o‘zbek shevalarida saqlanibqolgan.
Birlamchi cho‘ziqlik mahallamiz shevasida uchramaydi, ammo
ikkilamchi cho‘ziqlik faol qo‘llanadi :

Maslahat - Maslah
at
^Qishloq ^{- qïšlāq}
Sol - sā:l Kel - ke:l Oyoq - ājāq

8
Pichoq - pičā:q Ol - ā:l Bor - bā:r Bo‘l - bo:l
Qol - qo:l

6. Ikkilamchi cho„ziq unlilar yuz beradigan so„zlarga ham beshta misol yozing.
Oyoq – ājā: Pichoq - pičāq:q Ol - ā:l
Bor – bā:r Bo‘l - bā:l Qol - qā:l

7. Diftong unlilar bormi? Diftonglashishning qanday shakllari uchraydi?
Diftong bu talaffuzda tovush ortishi hodisasi hisoblanadi, ya‘ni talaffuzda tovush ekskursiyasida boshqa tovush unsurlari qo‘shiladi va to‘xtam hamda rekursiyasida asosiy tovush talaffuz qilinadi. Diftong hodisasi singarmonizmli shevalarda, asosan, qipchoq va o‘g‘uz lahjasidakuzatiladi.
Diftong ikki xil ko‘rinishda yuz beradi : 1. So’z boshida tovushortishi
2. So’z o’rtasida tovushortishi
Bizning ―Shirin‖ mahallamiz shevasida 2-turi so‘z o‘rtasida tovush ortadi:

Doir- dājïr Shoir-šājïr Orzum- ārzujïm Oila- ājïla

9
Doimo- dājïmā