Toshkent davlat agrar umversiteti qalandarov muxitdin maxmudovich

Shamshod (Vuxus)
Shamshod kichikroq daraxt bo‘lib, bo‘yi 10 m ga yaqin. 
Po‘stlog‘i silliq, kulrang-yashil novdasi to‘rt qirrali, yashil 
rangda. Barglari doim yashil, qalin po‘stli, cheti tekis, kalta 
bandli bo‘lib, novdada doira shaklida joylashadi. Shamshod 
daraxti mart-aprel oylarida gullaydi. U ayrim jinsli, bir uyli 
o‘simlik bo‘lib, yashil gullari yig‘ilib to‘pgul hosil qiladi, eng 
uchki qismida urg‘ochi gullari bittadan yoki 2—3 tadan bo‘lib 
joylashadi, qolganlari erkak gul bo‘ladi. Mevasi avgust-sentabr 
oylarida yetiladi. U ko‘sak shaklida bo‘lib, uch tomonida 
ustunchalar qoldig'idan hosil bo‘lgan uchta shoxchasi bor, 
yetilganda uch pallaga ajraladi. Pallasi ichida qora, yaltiroq, oval 
shakldagi urug‘ joylashadi, uning uchki tomonida oq o‘siqcha 
bor.
MDH da shamshod daraxtining bir necha turi uchraydi. Ko‘- 
pincha, 
oddiy yoki doim yashil shamshod (Vuxus sempyervi-
rens L.) 
o‘stiriladi.
162

---

11,25-rasm. Doim yashil shamshod.
IJshbu doim yashil butasimon o‘simlik 0 ‘rtayer dengizi hu- 
dudlarida keng tarqalgan, bizda ko‘kalamzorlashtirish maq- 
midida ekiladi va foydalaniladi. Kavkazdagi tog‘ o‘rmonlarida 
qoraqayin, eman va boshqa turlar bilan aralash o‘rmonzorlarda 
kolxida shamshodi (Y'uxus solshisa) va girkan shamshodi 
(Vuxus hyrcana Poiark.) tarqalgan. Shamshod daraxtining 
linmma turi, deyarli, soyasevar o‘simlik. Shuning uchun ular 
o'rmonlarda ikkinchi yoki uchinchi yarusda o‘sadi. Shamshod 
o'simligi doim yashil, sovuqqa chidamsiz bo‘lib, ayrim vaqt- 
limla -20° -22°sovuqqa chiday oladi. Qrimda va Ukrainaning 
jwniibida hamda Karpat ortida sovuq iqlimda o ‘sayotgan shakl- 
litii bor. U tuproqning unumdorligi va havoning namligiga 
l«lnbclian. Shamshod daraxti sekin o‘sadi va uzoq yil yashaydi. 
lo'nkasidan hamda parxish yo‘li bilan ko‘payadi, ildizidan 
bachkilaydi,
Shamshod daraxtining yog‘ochi qimmat baholanadi, uning 
fttngi tiniq, po‘sti qalin, pishiq, qattiq bo‘lib, yaxshi yoriladi va 
ilhliisli qulay. Undan cholg‘u asboblari yasaladi, to‘qish mashi- 
; nuliiri uchun moki, o‘ymakorlik buyumlari ishlanadi. Sham-