Toshkent davlat agrar umversiteti qalandarov muxitdin maxmudovich

Qizil pirokanta (Pyracantha coccinea Roem)
Bu manzarali butasimon o‘simlik bo‘lib, bizning sharoi- 
Utui/da balandligi 2-2.5m gacha yetadi. Novdalari sertuk, 
barglari cho‘ziq, ellipssimon yoki lansetsimon, uzunligi 4 sm 
gaelm, 
po‘sti qalin, yaltiroq, to‘q yashil bo‘lib, kuzda tiniq qizil 
lungga kiradi. Gullari mayda bo‘lib, to‘pgul hosil qiladi. Ular oq 
yoki 
sariq pushti. Toshkent shahri sharoitida apreldan to may 
oyi 
gacha gullab turadi, nektarli o‘simlik. Mevasi sharsimon, 
qi/il, 
diametri 5-6mm.Ular avgust oyida yetiladi. Ushbu buta 
Urug'idan ko‘payadi.Urug‘lari kelgusi yilning bahorigacha 
tupida saqlanadi. U yorug‘sevar, qurg‘oqchilikka chidamli, yer 
Ittiilamaydigan o‘simlik. Pirokanta yovvoyi holda Qrim va 
Kavkazda tarqalgan. U nihoyatda chiroyli o‘simlik bo‘lgan- 
llgidan 
ko‘kalamzorlashtirishda keng foydalaniladi.
Jo‘ka (Tilia cordata will)
Bugun mamlakatimiz shahar va qishloqlarida yangidan yangi 
lulirohat 
bog‘lari, sayilgohlar va xiyobonlar tashkil etilmoqda. 
Unlibu 
bog‘-parklarda o‘ta nafis ko‘rinishga ega boigan man-
159

---

zarali yaproq va nina bargli daraxt, buta turlaridan ko‘rkam 
kompozitsiyaga ega bo‘lgan yashil hududlar barpo etilmoqda. 
Shunday o‘ta manzarali, uzoq yashovchi va chiroyli gullab turuv- 
chi yaproq bargli daraxt turlaridan biri jo ‘ka turkumidir.
Bulardan mayda bargli Tilia cordata will va Yevropa Cubo- 
paua. Mayda bargli Tilia cordata will - balandligi vatanida 30 
metrgacha yetadigan, shox-shabbasi ixcham, bir-biriga yaqin, 
daraxt shaklining ko‘rinishi oval shaklida bo‘lib, diametri bir 
yarim metrgacha yetadi. Barglari, odatda, 3-6 sm gacha 
uzunlikda bo‘ladi. Barglarining yuqori qismi to‘q yashil, ayrim 
hollarda, zangori, kuzda esa chiroyli och sariq tusga kirib atrof- 
muhitga go‘zallik ato etadi.
Gulchalari mayda, sarg‘ish-oq rangda bo‘lib 5 - 7 , ba’zan 
15 tagacha boradi, mevasi sharsimon yoki oval shaklida, qobig‘i 
bo‘z rangda. Mayda bargli jo ‘kaning mevasida bir dona, kamdan 
kam holatlarda ikki dona urug‘i bo‘ladi. Mayda bargli jo ‘ka 
soyaga, sovuqqa chidamli, yorug‘sevar va issiqsevardir. Ammo 
ozuqa moddalariga boy bo‘lgan qumoq tuproqlarda о‘sib rivoj- 
lanadi. Vaqtinchalik namlik yetishmaydigan tuproqlarda ham 
bemalol o‘sa oladi, faqat o‘rtacha sho‘r tuproqlarda o'smaydi.
Ushbu daraxt tuproq tarkibini boyitadigan yaproq bargli 
daraxtlardan biridir. To‘kilgan barglaridagi kul moddalari 
tuproqni ozuqa moddasi hisoblangan kaliy bilan boyitadi, 
tuproqning fizik xususiyatlarini yaxshilaydi.