Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti m. M. Tashxodjayev, M. G. Umarxodjayeva

 
 
 
 

---

6 
I BOB. KORPORATIV MADANIYATNING ASOSLARI 
 
1.1. Zamonaviy korporativ madaniyat tushunchasi,
mohiyati va mazmuni 
1980-yil boshlarida xorijiy mamlakatlarda korporativ madaniyatga 
qiziqish paydo bo‘lishining sabablari:
1. Tashkilotlar tashqi muhitida quyidagi o‘zgarishlar ro‘y berdi:
‒
ekologiya muhiti: atrof-muhitning ifloslanishi;
‒
fan-texnika sohasi: ishsizlikning o‘sishi, ovqatlanish va h.k. bi-
lan bog‘liq muammolarni hal qilishda texnik imkoniyatlar cheklangan-
ligi; 
‒
ijtimoiy muhit: motivatsion inqiroz va hayot mazmunning 
yo‘qolishi. 
2. Tashqi muhitdagi ushbu o‘zgarishlar tashkilotning ichki muhitida 
ham mos keluvchi o‘zgarishlarga olib keldi:
‒
xodimni tashkilot bilan identifikatsiya qilish yetarli emasligi; 
‒
rahbar va qo‘l ostidagi xodimlar o‘rtasida ishonchsizlik sin-
dromi.
Shundan kelib chiqib, boshqaruv uchun quyidagi vazifalar ishlab 
chiqildi:
1) jamiyat oldida, jumladan, axloqiy javobgarlik;
2) jamoada ishlash “biz-hissiyotlar” shakllantirish;
3) boshqaruvda psixologik tarkibiy qismlarni hisobga olish.
Ushbu vazifalarning hal qilishini korporativ madaniyatlar konsep-
siyasi shakllanishi va ushbu fenomenga qiziqishning o‘sishiga olib keldi.
Bu sohada keyingi tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, barcha gullab-
yashnayotgan kompaniyalar siyosati albatta tashkilot muvaffaqiya-
tining garovi sifatida korporativ haqida tasavvurlarni o‘z ichiga oladi.
Bundan tashqari, tashkilot madaniyati va uning daromad darajasi, 
aksiyalar qiymati, sof foyda miqdori kabi ishlab chiqarish ko‘rsat-
kichlari o‘rtasida aloqalar miqdoriy empirik dalillari paydo bo‘ldi. 
O‘zbekistonda korporativ madaniyatga qiziqish ancha keyinroq 
paydo bo‘lgan bo‘lib, quyidagi sabablar bilan izohlanadi. 
Mehnat va tashkilot faoliyatining natijalari samaradorligiga mada-
niyat ta’sirini boshqaruv sohasi tomonidan tushunilishi O‘zbekistonda 
iqtisodiy islohotlar natijasida amalga oshdi. Bunda islohotlarning 

---

7 
iqtisodiy dastaklari qanchalik ahamiyatli bolmasin yetarli hisoblanmaydi 
va korporativ madaniyatsiz kutilgan natijaga erishib bo‘lmaydi. 
Korporativ madaniyatni o‘rganish zarurati quyidagi asosiy saba-
blarga asoslanadi: 
1)
madaniyat fenomeni real va u butun jamiyat tashkilotlar, 
guruhlar va hattoki alohida olingan shaxs uchun muhim ahamiyat 
kasb etadi. Ushbu turdagi ahamiyatga ega bo‘lgan har qanday hodisa 
o‘rganilishi lozimdir;
2)
shaxsning va butun bir tashkilotning ishlab chiqarish faoliyati, 
shuningdek, insonlarning tashkilotga bo‘lgan munosabatini korporativ 
madaniyatisiz tushunib bo‘lmaydi. Kopgina tadqiqotlar bugungi kunda 
har qanday kompaniyaning faoliyati korporativ madaniyatning turiga 
yoki kuchiga bog‘liqligini tasdiqlaydi; 
3)
korporativ madaniyat tushunchasini ko‘pincha tashkiliy muhit, 
mafkura, falsafa, uslub yoki insonlarni boshqarish usuli tushunchlari 
bilan adashtirishadi. Agar ushbu hodisani jamiyat, inson va tashkilot 
ravnaqi maqsadida foydalanmoqchi bo‘lsak, uni ushbu o‘xshash 
tuyulgan tushunchalar qatoridan tashqarisida o‘rganishimiz kerak; 
4)
madaniy ta’sirlar kuchli hisoblanadi, muayyan modellarga rioya 
qilishni, shuningdek taqlid qilishni va prognozlashni talab etadi.