Toshkent davlat iqtisodiyot unverstiteti “Moliya va buxgalteriya” fakulteti Buxgalteriya hisobi va audit yo`nalishi br 95-guruh talabasi

Naflilik (Utility) – tovar va xizmatlarning moddiy va ma’naviy ehtiyojlar qondirilishini ta’minlash, ya’ni ularning qanoatlantirish manbai bo‘lish xususiyati hisoblanadi. Naflilik – jamiyat yoki biror bir shaxsni ehtiyojlarini qondira olish qobiliyatidir. Tovar va xizmatlarning nafliligi ularning sifati bilan bog‘­liq. Sifat ko‘rsatkichlariga quyidagilarni kiritish mumkin: sog‘liqqa foydali­ligi, dizaynining estetik chiroyi, foydalanish osonligi, uzoq mud­datliligi, qulayligi, individualligi, xavfsizligi, yuqori statusga ega ekanligi va b.Bozordagi iste’molchilarning xatti-xarakatiga qarab naflilikni ikki xil tahlil qilish mumkin. Bu o‘z navbatida ikki xil yondashuvni kelib chiqishiga ham sabab bo‘lgan. Birinchisi, naflilikni son jihatdan o‘l­chab tahlil qilish, ikkinchisi, naflilikni son jihatdan o‘lchab emas, bal­ki tabaqalashtirish orqali, ya’ni yuqori va quyi naflilik, eng yaxshi va eng yomon naflilik va x.k.

Yalpi naflilik (Total utility) – ma’lum bir vaqtda, ma’lum bir to­var yoki xizmatni iste’mol qilish natijasida olinadigan yalpi qondirish. Naflilik funksiyasi – iste’molchining individual istagini aniqlab beruvchi iste’mol xajmi va yalpi naflilik o‘rtasidagi son jihatdan bog‘liqlikni ko‘rsatadi.Naflilik funksiyasi iste’molchining iste’mol qiladigan ne’matlar xajmi bilan, u ushbu ne’matlarni iste’mol qilish natijasida oladigan naflilik darajasini ifodalaydi. Naflilik funksiyasi orqali nafaqat umu­miy naflilikni ifodalash mumkin balki, ketma-ket ne’matdan qo‘shim­cha bir birlik iste’mol qilish natijasida oladigan qo‘shimcha o‘sgan naf miqdorini ifodalovchi, chekli nafni ham aniqlash mumkin.

• Yalpi naflilik (Total utility) – ma’lum bir vaqtda, ma’lum bir to­var yoki xizmatni iste’mol qilish natijasida olinadigan yalpi qondirish. Naflilik funksiyasi – iste’molchining individual istagini aniqlab beruvchi iste’mol xajmi va yalpi naflilik o‘rtasidagi son jihatdan bog‘liqlikni ko‘rsatadi.Naflilik funksiyasi iste’molchining iste’mol qiladigan ne’matlar xajmi bilan, u ushbu ne’matlarni iste’mol qilish natijasida oladigan naflilik darajasini ifodalaydi. Naflilik funksiyasi orqali nafaqat umu­miy naflilikni ifodalash mumkin balki, ketma-ket ne’matdan qo‘shim­cha bir birlik iste’mol qilish natijasida oladigan qo‘shimcha o‘sgan naf miqdorini ifodalovchi, chekli nafni ham aniqlash mumkin.

Chekli naflik -bu biror ne`matdan qo`shimcha bir birlik iste`mol qilish natijasida (boshqa ne`matlar iste`moli o`zgarmaganda) iste`molchi tomonidan olinadigan qo`shimcha naf.
Odatda, biror-bir ne`matni iste`mol qilish oshganda (boshqa ne`matlar iste`moli hajmi o`zgarmaganda), umumiy naflik o`sadi. Demak chekli naflik musbat.
Chekli naflik-bu naflik funktsiyasidan biror bir ne`mat o`zgaruvchisi bo`yicha olingan xususiy hosiladir.