Toshkent davlat pedagogika universiteti

11- mavzu. Korxona (firma) xarajatlari va foydasi
Ishlab chiqarish xarajatlarini tadqiq etishdagi yondashuvlar. Ijtimoiy ishlab 
chiqarish xarajatlari. Korxona ishlab chiqarish xarajatlari. Ishlab chiqarish 
xarajatlarining mazmuni, tarkibi va turlari. Bevosita ishlab chiqarish xarajatlari va 
muomala xarajatlari. Ichki va tashki xarajatlar. Doimiy va uzgaruvchi xarajatlar. 
0 ‘rtacha va umumiy xarajatlar. So‘nggi qo‘shilgan xarajatlar tushunchasi. Xarajatlami 
minimallashtirish qoidasi.
Qisqa va uzoq muddatli davrda ishlab chiqarish xarajatlari. Natijalar 
o‘zgarishiga unumdorlik pasayib borishi qonunining ta siri. Ishlab chiqarish 
miqyosining ijobiy samarasi. Tannarx.
Korxona (firma) ning pul tushumlari va foydasi. Xarajatlar va daromadlar egri 
chizig‘i. Zarar ko‘rmaslik nuqtasi. Umumiy foyda. Foyda mikdoriga ta’sir 
ko'rsatuvchi omillar. Mahsulot qiymati tarkibi. Yalpi foydaning taqsimlanishi. 
Iqtisodiy foyda va buxgalteriya foydasining farqlanishi. Me’yordagi foyda. Sof foyda. 
Foyda normasi va massasi hamda ulami hisoblash. Foyda normasiga ta’sir

---

ko‘rsatuvchi omillar.
Korxonalarning bankrot bo‘lishi (sinishi) va sanatsiya qilinishi. Korxonalar 
foydasini maksimallashtirish sharti va uni ko'paytirish yo‘llari. Foyda miqdorini 
ko‘paytirishda 
moddiy 
resurslarni 
tejashning 
ahamiyati. 
Iqtisodiyotni 
rivojlantirishning 2017-2021 yillarga moMjallangan harakatlar strategiyasi va uning 
ustuvor yo‘nalishlarida belgilangan mahalliy ishlab chiqarishni rivojlantirish hamda 
mahsulotlari samaradorligini oshirish bo‘yicha belgilangan asosiy vazifalar.
12-mavzu. Ish haqi va mehnat munosabatlari
Yaratilgan mahsulot va daromadlaming taqsimlanish tamoyillari. “Ishlab 
chiqarishning uch omili”, qo‘shilgan omil unumdorligi va boshqa nazariyalar. Mazkur 
nazariyalaming 
kamchiliklari. 
Yaratilgan 
mahsulotni 
taqsimlashning 
asosiy 
yo‘nalishlari.
Ish haqi to‘g‘risida turlicha nazariyalar. Ish haqining iqtisodiy mazmuni. 
Nominal va real ish haqi. Real ish haqining darajasi va o ‘zgarishiga ta’sir ko‘rsatuvchi 
omillar. Ish haqining tabaqalanishi. Ish haqini tashkil qilish shakllari va tizimlari. 
T arif tizimi. Minimal ish haqi.
Mehnat munosabatlari. Mehnat shartnomalari. Kasaba uyushmalarining 
tadbirkorlar va davlat bilan o‘zaro munosabatlari. Kasaba uyushmalarining ish haqi 
darajasini oshirish yo‘llari. Ishchi kuchi talabi va taklifmi o‘zgartirish. Jamoa 
shartnomalari va ijtimoiy sug‘urta tizimi. Ochiq va yopiq turdagi kasaba 
uyushmalarining ish haqi darajasiga ta’siri. Mehnat munosabatlarini tartibga solishda 
davlatning roli.
Davlatning ish haqi siyosati. Respublikada mehnatni rag‘batlantirish, ish haqini 
ko‘paytirish va aholi daromadlari o‘sishini ta’minlashga qaratilgan siyosatni amalga 
oshirilishi. “Faol tadbirkorlik, innovatsion g ’oyalar va texnologiyalami qo’llab- 
quw atlash yili” davlat dasturidan kelib chiqadigan asosiy vazifalar. 2017-2021 
yillarda 0 ‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirishda belgilangan ish haqi, 
pensiya, stipendiya va ijtimoiy nafaqalar hajmini izchil oshirish.