Toshkent davlat texnika universiteti olmaliq filiali kafedrasi 5a-18ki guruh talabasi Tojiddinov Bunyodning

Karyerlarda avtomobil va konveyer transporti
Zamonoviy karyerlarda avtotransport alohida transport sifatida yoki tem iryoi transporti, konveyer transporti va boshqa transport vositalari bilan birgalikda qo'llanadi. 48 Karyer avtomobil yo‘llari. Karyerlarda avtotransportning samaradorligi ko‘p jihatdan avtomobil yo‘llaiining sifati va holatiga bog'liq bo‘ladi. Karyer avtomobil yo'llari ekspluatatsiya qilish sharoitlari bo'yicha statsionar va vaqtinchalik yo'llarga bo'linadi. Kapital transheyalar, yer yuzi va tutashtiruvchi bermalarda muddat ekspluatatsiya qilishga mo'ljallangan, usti qoplamali va har ikki tomonga harakatlanishni ta'm inlaydigan statsionar avtomobil yo'llari Ьафо etiladi. Vaqtinchalik (kayjoydagi va ag'danualardagi) yo'llar ish fronti ortidan surilib boradi va ularda yo'l usti qoplamasi bo'lmaydi. Avtomobil transporti asosan yuk aylanmasi kichik (15-20 mln t) va tashish masofasi 4-5 km gacha bo'lgan karyerlarda qo'llanadi. Yuk ko'tarish quw ati katta (75-180 tonna) bo'lgan avtoag'dargichlar barpo etilishi natijasida avtomobil traasportini yillik yuk aylanmasi 50-60 mln t va undan ortiq bo'lgan karyerlarda ham qo'llash samarali bo'lishi ta'minlangan. Hozirgi vaqtda avtomobil transporti tem ir va rangli metall karyerlarida keng qo'llaniladi. Avtomobil transporti qo'llaniladigan karyerlarda kontakt liniyalari, tem iryo'llar bo'lmasligi va yo'llarning qiyaligi katta (80-100 %), burilish radiusi kichikligi (15-25 m) tufayli kon-kapital ishlar hajmi nisbatan kam, karyemi qurish muddati qisqa hamda aizon bo'lishi ta'minlanadi. Avtoag'daigichlaming qimmatligi, joriy xarajatlaming yuqori bo'lishi natijasida 1 tonna yukni tashishga sarflangan xarajatlarni tem iryo‘1 transportiga nisbatan ko'p bo'lishi avtomobil transportining asosiy kamchiligi hisoblanadi. Avtoag'dargichlaming harakatlanishi uchun karyerda statsionar va vaqtinchalik yo'llar quriladi. Statsionar avtoyo'llar kapital transheyalar. yer yuzi va tutashtirm a bermalarda quriladi. Bu avtoyo'llar uzoq muddat xizmat qiladi, shuning uchun ular maxsus yo'l qoplamalari bilan qoplanadilar. Ikki yo'nalishli avtoyo'llarning kengligi 14-15 m bo'ladi. Vaqtinchali avtoyo'llar pog'ona ish maydonida quriladi va maxsus qoplama bilan qoplanmaydi. Pog'onaning ish fronti chizig'i 49 kon jinslarini qazib olish natijasida surilib borgan sari avtoyo‘llar ham davriy ravishda ish fronti chizig‘i yaqiniga surilib boradi. Konveyer transporti (lentali konveyerlar) yumshoq va yaxshi maydalanadigan (bo‘laklar o‘lchami 400 m m gacha boNgan) kon jinslarini tashishda qo‘llanadi. Karyerlarda ishlaydigan qazish uskunalari unumdorligi ning diapazoni keng (15000 m3/soatgacha) bo‘lishi konveyerlardan har qanday yillik yuk aylanmalarida ham foydalanish imkonini beradi. Yuk tashish jarayonining uzluksizligi va 18°gacha qiyalikda amalga oshirilishi konveyer transportining asosiy afzalligidir. Yillik yuk aylanmasi 20-30 mln t, chuqurligi 150 m dan ko‘p va tashish masofasi 10-20 km boigan karyerlarda konveyer transportini qo'llash yuqori samaradorlikni ta'minlaydi.


Xulosa
Konchilik sanoati texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlarini yaxshilashga birinchi navbatda, konlarni progrcssiv ochiq usulda qazib olishni rivojlantirish orqali erishiladi. Foydali qazilma konlarini ochiq usulda qazib olish texnik-iqtisodiy va ijtimoiy jihatdan istiqbolli usul hisoblanadi. Ochiq usulda kon qazishning qudratli indastrial bazasi mavjudligi va foydali qazilma zaxiralarining yer yuziga yaqin joylashganligi tufayli hozirgi vaqtda m am lakatim izda qazib olinayotgan qattiq mineral xomashyoning katta qismi (80-85 %) ana shu progrcssiv ochiq usulda qazib olinmoqda. 0 ‘zbekislon Respublikasi Prezidenti I.A. Karim ovning ta’kidlashicha «... ()‘zbekiston zaminida mavjud bo‘lgan boyliklarga ega m am lakatlar jahon xaritasida ko‘p emas. Bu boyliklaming ko‘pchiligi hali ishga solinmagan».


FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Karimov LA. O bzbckiston buyuk kelajak sari. - Т.: 0 ‘zbekiston. 1998.

2. Karimov I. Q ‘zbekislon XXI asrb o ‘sag‘asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik sharllari va taraqqiyot kafolatlari. - Т.: 0 ‘zbekiston. 1997.

3. М альгин O .H ., С ы тен ков B .H ., Ш еметов П.А. Ц иклично-поточная технология в глубоких карьерах. - Т.: Ф АН. 2004.
http://fayllar.org