Toshkent davlat texnika universiteti olmaliq filiali s. A. Abdurahmonov

 
14.5. Qovushtiruvchi qo‘shib briketlash
Ruda va birikmalarni briketlashda qovushtiruvchilar sifatida organik 
va noorganik birikmalardan foydalanish mumkin. Organik birikmalarga 
o‘simliklar, hayvonlar chiqindisi, toshko‘mir smolasi, neftni qayta 
ishlash korxonalari chiqindilari kiradi. Noorganik birikmalarga kaolin, 
Ca(OH)
2 
va hokazolar kiradi. Qolipdan chiqqan briketlarni kuydirishda 
va domna pechlarida erish davomida bu qovushtiruvchi materiallar 
qisman yonadi. Qisman havo ta’sirida o‘z tarkibini o‘zgartiradi. 
Metallurgiyada ko‘pincha tabiiy qovushtiruvchi materiallar sifatida 
Ca(OH)
2
bo‘tqasidan foydalaniladi. Briketlash 3,9–6,8 n/m kuch ostida 
olib borilib, shixtaning tarkibidagi namlik 10–18% ni tashkil etadi. 
Bunday birikmalarning uzoq vaqt havoda saqlanib qolishi natijasida 
briketlarning tarkibidagi Ca(OH)
2 
havodagi CO
2 
bilan birikadi. Bunda 
karbonizatsiya uzoq davom etuvchi bo‘lib, briketning siqishiga qarshilik 
ko‘rsatuvchi kuchi 0,98 n/m bo‘lishi uchun tayyorlangan aralashma 5 
sutka davomida havoda turishi kerak va aksincha, 100
o
C haroratda esa 
5–6 soat yetarli bo‘ladi. Ruda va boyitmalarni aglomeratsiyalash va 
briketlash bir xil usul deb qaralsa-da, ularning o‘ziga yarasha qo‘llanish 
sohalari mavjud. Jumladan, rangli metall rudalari uchun (asosan Znli 
rudalar uchun) briketlashni umuman qo‘llab bo‘lmaydi. Bunga sabab, 
uning tarkibidagi oltingugurtning ko‘pligidir. 
Qovushtiruvchilarsiz briketlash asosan Fe rudalari uchun 
qo‘llanilib, buning tarkibiga 7–8% uglerodli yoqilg‘i qo‘shiladi va 40 
minut davomida xom briketlar 1200–1300
o
Cda qizigan texnologik 
gazlar yordamida kuydiriladi. Bunga maxsus pechlar bo‘lib, uning ishlab 
chiqarish unumdorligi sutkasiga 50 tonnaga yetadi. Qovushtiruvchilarsiz 
briketlashda briketlarning tarkibiga qo‘ng‘ir temir yoki temir zangi 

---

231 
qo‘shiladi. Bunda qo‘ng‘ir temir havodagi namlik bilan tez kirishib, 
o‘zining igna sifat strukturasi sifatida jipslashtirish to‘liq amalga oshadi 
va aksincha, ularni 250
o
C haroratda ishlov berish natijasida uning 
mustahkamlik darajasi keskin ortadi. Qo‘shimchasiz briketlash arzon 
bo‘lsa-da, uning mustahkamligi uncha yuqori emas. Shuningdek, 
aglomeratsiyaga ketadigan ko‘mir briketlashga ketadigan ko‘mirdan 15–
20% ortiq.