PROTESTANTLAR - xristianlikning katta yo’nalishlaridan yana bittasi -
protestantizmdir (lotincha
protestans q arshi chiquvchi, norozi degan ma’nolarni
anglatadi). U XVI-XV1I asrlarda G’arbiy Evropadagi feodal tuzum va uning
mafkuraviy tayanchi bo’lgan reaksion katolitsizmga qarshi kuchli ijtimoiy-siyosiy,
ijtimoiy-madaniy va diniy harakatlarning boshlanishi sababli vujudga kelgan. Harakat
ishtirokchilari katolik cherkovini yevangeliyalar g’oyalaridan chekinishda ayblab, uni asl
holatiga qaytarishni talab qilib chiqqanlar. Bu tarixda «reformatsiya harakati» (lotincha
reformatio — o’zgarirish, to’g’rilash kabi ma’nolarni anglatadi) deb ataladi.
Reformatsiya harakati chuqur tarixiy ildizga ega. Harakat boshlanishidan oldingi
davrlarda ham ruhoniylarning ma’naviy buzuqligi, o’z vazifasini suiste’mol qilishlari,
dabdabavozliklari, kishilarga befarqlik, tamagirlik va rasmiyatchilik kabi illatlari
ilg’or jamoatchilik vakillari tomonidan keskin tanqid qilingan. Jumladan, Oksford
universitetining professori J.Viklif va Praga universitetining professori Ya.Gusning
chiqishlarini alohida qayd etish lozim.
Germaniya va Shveysariya reformatsiyaning markazlari edi. Ushbu harakag
keyinchalik G’arbiy Evropaning boshqa davlatlariga yoyilgan.
Martin Lyuter (1483—1546
), Tomas Myunser (1430-1525),
J.Kalvin (1509-1564) reformatsiya
hapakatining tashkilotchilari va rahbarlari hisoblanganlar,
Urta asrlarda katolik cherkovi asosiy boylik sanaluvchi er maydonlarining katta
qismiga egalik qilgan. Aholi daromadning o’ndan bir qismini soliq shaklida cherkovga
to’lagan. Ruhoniylar tushumlarni ko’paytirish maqsadida xizmat to’lovlari miqdorini
oshirib borish bilai birga mansabni suiste’mol qilish, tamagirlik, poraxo’rlik kabi
vositalardan foydalanar edilar.
