Toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti buxoro

avtokefal 
(grekcha - 
autox 
o’zim 
kephale — 
boshman, 
ya’ni mustaqil degan ma’nolarni anglatadi) pravoslav cherkovi mavjud. Bular - 
Konstantinopol (Turkiya), Aleksandriya (Misr), Antioxiya (Suriya, Livan) Ierusalim 
(Isroil), Rus, Gruziya, Serb, Rumin, Volga Kipr, Ellada, Alban, Polyak, CHexiya 
va Amerika cherkovlaridir. Avtokefal cherkovlar bilan birga avtonomiya 
maqomidagi Sinay Fin va Yapon cherkovlari faoliyat olib bormoqda. XX asrning 
oxirlarida, 
Sharqiy 
Evropadagi 
siyosiy 
jarayonlar 
sababli, 
avtokefal 
cherkovlarning soni yanada ortdi. Bu cherkovlar turli ijtimoiy-siyosiy sharoitlarda 
faoliyat ko’rsatadilar va zamonning dolzarb muammolariga turlicha munosabat 
bildiradilar. 
Pravoslavie ko’plab avtokefal cherkovlardan tashkil topgan bo’lsa ham, 
Konstantinopol cherkovi uning markazi maqomini saqlab qoldi. Shunga binoan, 
Konstantinopol patriarxi rasman jahon pravoslavie cherkovining 
boshlig’i 
hisoblanadi. Konstantinopol patriarxi avtokefal cherkovlarning ichki va tashqi 
ishlariga aralashish huquqiga ega emas. Avtokefal cherkovlarning e’tiqod va amal 
masalalaridagi mustaqilligi ularni tashkil etgan markaz (Konstantinopol cherkovi) 
bilan tuzilgan o’zaro bitimda belgilangan. Avtokefal cherkov tarkibidagi avtonom 
cherkov boshliqlari mahalliy cherkov yig’inida saylanadi va avtokefal cherkov 
patriarxining tasiridan o’tadi. 
Avtokefal cherkovlar 
ekzarxat 
(grekcha 
exarhos 
— boshliq, rahbar degan 
ma’nolarni anglatadi, viloyat cherkovi, unga episkop rahbarlik kiladi), 
eparxiya 
(cherkovning 
ma’muriy okrugi, 
unga arxierey rahbarlik qiladi) 
hamda 
blagochinielarga 
(eparxiyaning tumanlari, unga katta pop rahbarlik qiladi) bo’linadi. 
Pravoslaviening quyi diniy ma’muriy birligi qavm deb ataladi. Qavmlar cherkov, 
butxona xodimlari va dindorlar jamoasidan iborat. Diniy tashkilotlar ierarxiya, ya’ni 

---

58
kuyi tashkilotlarning yuqori tashkilotlarga bo’ysu-nishi va hisob berishi prinsipi 
asosida boshqariladi. 
Bu prinsip ruhoniylar darajasida ham amal qiladi. Unga ko’ra, kichik martabali 
ruhoniylar yuqori martabali ruhoniylarga bo’ysunishlari kerak. Ruhoniylar darajasi 
bilan birga uylangani (
OQ
)
va uylanmaganiga (qora, rohiblikni tanlagan) qarab ham
 
ajratiladi. Diniy tashkilotlar uchun mutaxassislar va rahbar kadrlar asosan rohiblar 
orasidan tanlanadi. 
Pravoslavie cherkovlari diniy ta’limot, marosim va aqidalar masalasida bir-
biridan farq qilmayli. Diniy ta’limot asosini «e’tiqod ramzi» tashkil etali. «Etiqod 
ramzi» 12 paragrafdan iborat bo’lib, unda diniy ta’limotning asosiy aqidalari: