Toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti buxoro

presviterlar 
(grekcha 
presbyteros — 
oqsoqol degan ma’noni anglatadi, xristian cherkovidagi 
ruhoniy kishi) va 
pastorlar
(lotincha 
pastor — 
cho’pon, podachi degan manolarni 

---

62
anglatadi, protestant cherkovining xizmatchisi) boshqargan. Ular ayni paytda diniy 
marosimlarga rahbarlik ham qilganlar. Diniy tashkilotlarga esa avtonomiya hukuki 
berilgan. 
Reformatsiya harakatining yirik markazlaridan yana biri Angliya bo’lgan. Bu 
mamlakatda reformatsiya yuqori tabaqalarning tashabbusi va boshchiligida amalga 
oshirilgan. 1531 yilda Angliya parlamenti katolik cherkovi aqidalari va 
marosimlarini saqlab qolgan holda cherkovning Rim papasidan mustaqilligi 
to’g’risida qaror qabul qilgan. Cherkovga rahbarlik qilish vakolati esa qirol zimmasiga 
yuklatilgan. Barcha monastirlar yopib tashlanib, cherkov mulklari muso-dara 
qilingan. Rim papasiga qarshi kurash tomonlarning o’zaro kelishuvi bilan 
yakunlangan. 1571 yilda Angliya parlamenti e’tiqod ramzi to’g’risida deklaratsiya 
qabul qilgan. Ushbu xujjat
 
asosida 
anglikan
cherkovi vujudga kelgan. 
XVI asrda protestantizm yunalishining asosiy okimlari lyuteranlik, kalvinizm va 
anglikanlar cherkovi vujudga kelgan. Lekin yunalish tarkibida oqimlarning shakllanish 
jarayoni hozirga qadar davom etmoqda. Ular qatoridagi baptistlar, metodistlar va 
pyatidesyatiniklar oqimlarini misol keltirish mumkin. Protestantizm yo’nalishining turli 
oqimlardan tashkil topganligi ular o’rtasida diniy ta’limot, aqida va marosimlarda 
umumiylik bormi, degan savol tug’diradi. 
Protestantizm ta’limotida cherkov va rohiblarning xudo va odamlar o’rtasidagi 
vositachilik vazifasi inkor qilinadi. Unda har bir kishining xudo bilan bevosita 
muloqot qilish va xalos bo’lish imkoniyatiga ega ekanligi ta’kidlanadi. Ushbu 
aqidaning qabul qilinishi natijasida dindorlar zimmasidagi og’ir yuk bo’lmish 
hashamatli monastirlarni qurish va ko’p sonli rohiblarni boqish zarurati o’z-
o’zidan barham topgan. 
Odamlarning xudo bilan bevosita aloqa o’rnatishi haqidagi aqidadan har bir 
dindorning ruhoniy bo’lishi to’g’risidagi aqida paydo bo’lgan. Unga binoan, 
protestantlik e’tiqodini qabul qilib, cho’qintirilgan kishi va’z o’qish va diniy 
marosimlarni bajarish huquqiga ega bo’ladi. Bu ruhoniylarning umuman inkor 
qilinishini 
bildirmaydi, 
protestant 
ruhoniylari 
xristianlikning 
boshqa 
yunalishlaridagidan farqlanadi. Ruhoniylar dindorlar jamoasi tomonidan saylanali va 
faqat unga hisob beradi. Ularga dindorlarning tavba-tazarrusini qabul qilish va 
gunohlarini kechirish huquqi berilmagan. Bunday ruhoniylarning oila qurishlari 
mumkin va ular uchun selibat (lotincha 
caliebs - 
uylanmagan degan ma’noni anglatadi) 
qasami bekor qilingan. 
Injil - diniy ta’limotniig asosiy manbai. Muqaddas rivoyatlar, ya’ni Rim 
papasining hujjatlari, «cherkov otalari»ning asarlarining ilohiy mazmunga egaligi 
tan olinmaydi, lekin ulardagi Injilning mazmunini aks ettiruvchi qismlaridan 
foydalaniladi. Injilni dindorlar ona tilida o’qishlari e’tirof etilgan. Har
 
bir kishi 
o’z
 
ona tilida diniy marosimlarni bajarish va Injilni mustaqil tafsir qilish huquqiga 
ega. 
Protestantizmning asosiy aqidalari sifatida qabul qilingan odamlarning 
gunohkorligi va Isoning birlamchi gukohni yuvish uchun o’zini
 
qurbon qilganligiga 
ishonish bilan xalos bo’lish mumkinligi g’oyasi targ’ib qilinadi. Sirli marosimlar, 

---

63
zohidlik, savob ish qilish kabilar kishinnng xalos bo’lishiga yordam berolmaydi. 
Odamlarning ichki tabiati birlamchi gunoh ta’sirida tamoman o’zgarganligi bois ular 
xudoning ko’magisiz, mustaqil yaxshilik qilish imkoniyatiga ega emas. 
Yaxshilikning namoyon bo’lishi insonning shaxsiy xislati emas, balki xudoga bo’lgan 
muhabbatining samarasidir. Odam gunohkor va gunohdan xalos bo’lish uchun xudoni 
doimo yodda tutishi, unga