I
B
C
M
(7)
bunda C
1
va C
2
– ramachalarning geometrik
o’lchamlari va ulardagi sim uramlar soni bilan
aniqlanadigan o’zgarmas koeffitsientlar; B
1
va B
2
–
ramachalar
joylashgan
joydagi
magnit
induktsiyalari; I
1
va I
2
– ramachalardan utayotgan
tok kuchlari.
Ramachalar qarshiligi teng, ya‘ni R
1
=R
2
va R=R
t
bo’lsa, I
1
=I
2
va M
1
=M
2
bo’lib,
quzg’aluvchi sistema muvozanat holatda bo’ladi. Agar termometr qarshiligi o’zgargan
ramachalardan birida tok kuchayadi, shu sababli momentlar muvozanati bo’ziladi.
Quzg’aluvchan sistema esa harakat qiladi. Toki kuchaygan ramaga magnit induksiyasi
katta tirqishga kiradi. Ma‘lum bir holatda ramachalar momenti muvozanatlashadi.
2
2
2
1
1
1
I
B
C
I
B
C
(8)
Bu tenglamadan
1
2
1
2
1
2
2
1
B
B
C
B
B
C
C
I
I
(9)
kelib chiqdi. I
1
va I
2
ning ta‘minlash manbai E orqali ifodalangan qiymatlarini qo’ysak,
quyidagi natijaga ega bo’lamiz:
1
2
1
2
2
1
B
B
C
R
R
t
R
R
R
E
R
R
E
t
t
(10)
f
B
(11)
Shuning uchun
f
R
R
R
R
t
1
2
(12)
;
1
2
R
R
R
R
f
t
(13)
R, R
1
va R
2
– doimiy kattaliklar bo’lgani uchun quzg’aluvchan sistemaning burilish
burchagi termometr qarichining qiymatiga bog’liq.
t
R
f
(14)
Shunday qilib, quzg’aluvchan sistemaning burilish burchagi yoki M
1
va M
2
momentlar teng bo’lgandagi (sistemaning muvozanat holati) logometr ko’rsatkichi
termometr qarshiligiga bog’liq va ta‘minlash kuchlanishiga bog’liq emas.
Xulosa:
Men ushbu mustaqil ishim tayyorlab uzimni bilimlarimni boyitdim qrshilikli
termometrlar haqida quyidagicha bilim va xulosalarni oldim qayerda ishlatilishi va
uning afzalliklari haqida malumotlarim haqida aytadigan bolsam.Bugungi kunda
qarshilik termometrida ishlatiladigan material har xil bo'lishi mumkin. Platinani
ishlatishda davom etadigan modellar mavjud bo'lsa, mis va volfram modellari ham
mavjud. Biroq, platina haroratni o'lchash uchun ideal material hisoblanadi. Ularning
qanday ishllashi esa qarshilik termometrlari platinali simning ishini baholash orqali
haroratni o'lchaydilar yoki termometrga o'rnatilgan boshqa metallar. Ushbu sim elektr
qarshiligiga bog'liq bo'lib, u haroratga qarab o'zgaradi
Ularning o'lchash qobiliyatlari nihoyatda keng bo'lib, 200 ° C dan 3568 ° C gacha va
ular haroratni o'lchash uchun vaqt talab etadi. Ular ko'pincha tashqi haroratni o'lchash
uchun ishlatiladi.
ADABIYOTLAR
1. B.E.Muhamedov Metrologiya. Texnologik ko’rsatkichlarini o’lchash usullari va
asboblari Toshkent, - O’qituvchi. 1991.
2. Г.М.Иванов, Н.Д.Кузнецов, В.С.Чистяков. Теплотехнические измерения и
приборы. М: Энергоатомиздат. 1984.
3. В.С.Чистяков. краткий справочник по теплотехническим измерениям. –М:
Энергоатомиздат. 1990.
4. Н.Д.Кузнецов В.С.Чистяков. Сборник задач и вопросов по теплотехническим
измерениям и приборам. . –М: Энергоатомиздат. 1986.
5. Гольцман В.А. Приборы контроля и средств автоматизации тепловых
процессов. М.: Высшая школа. 1980.
6. SHoyunusov Sh.SH. Issiqlik texnika o’lchovlari fanidan ma‘ruza matnlari.
ToshDTU. 2000