Toshkent kimyo texnalogiyalar instituti

10.2 – rasm. Nasadkalarning turlari.
a – kо‘tariluvchi – kurakchali, b – sektorli, v,g – tarqatuvchi, d – berk yacheykali.
Quritilgan material donalarining о‘lchamlari va xossalariga kо‘ra qurilmalarda har xil nasadkalardan foydalaniladi (10.2 - rasm). Katta bо‘lakli va qovushib qolish xususiyatiga ega materiallarni quritish uchun kо‘taruvchi parrakli nasadkalar, yomon sochiluvchan va katta zichlikka ega bо‘lgan katta bо‘lakli materiallarni quritish uchun esa sektorli nasadkalar ishlatiladi. Kichik bо‘lakli, tez sochiluvchan materiallarni quritishda tarqatuvchi nasadkalar keng ishlatiladi. Mayda qilib ezilgan, chang hosil qiluvchi materiallarni berk yacheykali donasimon nasadkalari bо‘lgan barabanlarda quritish maqsadga muvofiqdir. Ayrim sharoitlarda murakkab nasadkalardan foydalaniladi.
Barabanli quritgichlarda materialning yaxshi aralashishiga erishiladi, natijada qattiq va gaz fazalari oralig‘ida uzluksiz kontakt yuz beradi. Bunday quritgichlarning ish unumdorligi bug‘lanayotgan namlik bо‘yicha 100-120 kgm^3. soat gacha yetadi. Barabanning diametri esa 1200 dan 2800 mm gacha boradi. Barabanli qurilmalar katta miqdordagi mahsulotlarni quritish uchun ishlatiladi.
Mavhum qaynash qatlamli quritgichlar. Mavhum qaynash qatlamli quritgichlardan hozirda kо‘p foydalanilmoqda. Jarayon mavhum qaynash qatlamida olib borilganda qattiq material zarrachalari va qurituvchi agent о‘rtasida kontakt yuzasi kо‘payadi, namlikning materialdan bug‘lanib chiqish tezligi ortadi, namlikning vaqti esa ancha qisqaradi. Hozirgi kunda kimyoviy texnologiyada mavhum qaynash qatlamli quritgichlar sochiluvchan donasimon materiallar, pastasimon moddalar, eritmalar, qotishmalar va suspenziyalarni suvsizlantirish uchun ishlatilmoqda.
Uzluksiz ishlaydigan bitta kamerali quritgichlar keng tarqalgan (10.3 - rasm). Nam material bunkerdan ta’minlagich orqali quritgich kamerasiga beriladi. Kameraning pastki qismida tarqatuvchi tо‘r joylashtirilgan. Havo ventilyator orqali aralashtirish kamerasiga beriladi va bu yerda issiq tutunli gazlar bilan aralashadi. Qurituvchi agent (issiq havo yoki havoning tutunli gazlar bilan aralashmasi) ma’lum tezlik bilan tо‘rning pastidan beriladi. Havo oqimi ta’sirida qattiq material donachalari mavhum qaynash holatiga keltiriladi. Quritilgan material tо‘rdan bir oz tepada joylashgan shtuser orqali tashqariga chiqariladi va transportyorga tushadi. Ishlatilgan gazlar siklon va batareyali chang ushlagichda tozalanadi.

10.3 – rasm. Mavhum qaynash qatlamli quritgich:
1 – ventilyator, 2 – aralashtirish kamerasi, 3 – gaz tarqatuvchi tо‘r, 4 – quritilgan material chiqadigan shtuser, 5 – ta’minlagichli bunker, 6 – quritgichning qobig‘i, 7 – siklon, 8 – batareyali siklon, 9 – transportyor.
Silindrsimon qobiqli quritgichlarda ba’zan quritish jarayoni bir meyorda bormaydi, chunki qatlamda intensiv aralashtirish mavjud bо‘lganligi sababli ayrim zarrachalarning qurilmada bо‘lish vaqti о‘rtacha qiymatdan anncha farq qiladi. Shu sababli о‘zgaruvchan kesimli (masalan, konussimon) quritgichlardan foydalaniladi.
Bunday konussimon qurilmaning pastki qismida gazning harakatlanish tezligi eng katta zarrachaning chо‘kish tezligidan katta, tepa qismida esa eng kichik zarrachaning chо‘kish tezligidan kam bо‘ladi. Bunday holatda qattiq zarrachalarning nisbatan tartibli sirkulyasiyasi mavjud bо‘lib, zarrachablar qurilmaning markaziy qismida kо‘tariladi, uning chekka qismlarida esa patsga qarab tushadi. Natijada material bir meyorda isiydi va kameraning ish balandligi kamayadi.
Sanoatda ishlatiladigan mavhum qaynash qatlamli quritgichlar katta ish unumdorligiga ega. Masalan, KCL ni suvsizlantirishga mо‘ljallangan quritgichning ish unumdorligi 100 t/soat ni tashkil etadi.Mavhum qaynash qatlamli quritgichlarning samarali ishlashi uchun nam material va qurituvchi agentni qurilmaning kо‘ndalang kesimi bо‘yicha bir meyorda tarqalishiga erishish kerak. Buning uchun nam materialni qurilmaga berib turadigan ta’minlagich, quritilgan materialni qurilmadan chiqarib turadigan va gaz tarqatuvchi qurilmalarning konsruksiyasini tо‘g‘ri tanlash maqsadga muvofiq bо‘ladi.