Toshkent kimyo-texnologiya instituti «vinochilik texnologiyasi va sanoat uzumchiligi» fakulteti «enologiya» kafedrasi

Mikroorganizmlarni suyuq muxit ichida o‘stirish
Mikroorganizmlar suyuq muxit ichida o‘stirilayotganda, mikroorganizmlar xajm bo‘yicha taqsimlanadi va ko‘payadi. Ko‘pchilik ferment produtsentlari aerob bo‘lgani uchun muxit aeratsiyalanadi, yaъni steril kislorod bilan taъminlash kerak. Mikroorganizmlarda bir biriga bog‘liq 2 ta jarayon ketadi – biomassani sintezi iva ferment sintezi. Fermentlar maksimal sintez bo‘lishi uchun maъlum tarkibdagi ozuqa muxiti kerak. SHu bilan birga kislorod bilan taъminlovchi moslama, xarorat va rN qo‘rsatkichini boshqarish, va metabolitlarni chiqarish uchun moslamalar kerak.
Suyuq muxitda o‘stirish uchun, suyuq ozuqa muxiti bilan qattiq komponentlar xam ishlatiladi. Muxit tarkibida tabiiy xom ashyolardan solod o‘simtasi, jo‘xori jmыxi, glyuten, qand lavlagi jomi, spirt bardasi qo‘shilganda ularni maydaligi nazoratga olinadi. CHunki yirik bo‘lakchalar sterilizatsiya jarayonini qiyinlashtiradi va trubalarga tiqilib qolishi mumkin. SHuning uchun ular elakdan o‘tkaziladi.
Ozuqa muxitini suyuq qismi (suv yoki barda filtrati) oqsil gidrolizati, aminokislotalar, uglevodlar bilan boyitiladi. Suyuq muxitda quruq moddalar miqdori produtsientni oilasiga qarab 1,5 dan 16% gacha bo‘lishi mumkin.
Ekish materialini olish pog‘onali ravishda, kultura massani oshirish bilan olib boriladi. Kichik sexlar uchun bir yoki ikki bosqichda, katta korxonalarda ko‘p bosqichda olib boriladi.
O‘stirishni xamma bosqichida muъtadil xarorat, aeratsiya va vaqt saqlanishi kerak. Agar jarayon maъlum bir sabablar bilan to‘xtab qoladigan bo‘lsa ekish materiali 8-10⁰S gacha sovutiladi va 4 soatgacha to‘xtatib turish mumkin. Ekish materiali begona mikroorganizmlar bilan zararlanmagan bo‘lishi kerak. SHuning uchun xar doim mikrobiologik nazorat olib boriladi.
Xujayralarni tuzilishiga karab ular eukariotlarga va prokariotlarga bo‘linadi.
Eukariotlarga: xayvonlar, o‘simliklar, achitqilar, mog‘or zamburug‘lari, suv o‘tlari kiradi.
Prokariotlarga: bakteriyalar, ko‘k yashil suvda o‘suvchi mikroorganizmlar.
Prokariotik xujayralar yadrosi membrana bilan koplanmagan bo‘ladi. Ularni o‘lchami kichik bo‘lib, oddiy tuzilishga ega. Bu xujayralar aloxida, bir biri bilan bog‘lanmagan xolda faoliyat ko‘rsatadi. Ular sferik, tayoqcha va spiral formada bo‘ladi. O‘lchami 0,5-3 mkm bo‘ladi.
1 metr = 10³ mm, 1 mm = 10³ mkm (mikrometr), 1 mkm= 10³ nm (nanometr), 1 nm = 10 A (angstrem).
Bu tipdagi mikroorganizmlar keng tarkalgan va juda tez rivojlanadi. Prokariot xujayralar xar xil sharoitga moslashish xususiyatiga ega.
Prokariotlar biokimyoviy universal xisoblanadi, ular xar xil turdagi ozuqa moddasini o‘zlashtirish qobiliyatiga, aralashma tarkibidagi ozuqa moddasini tanlash xususiyatiga ega.