Toshkent Moliya instituti Andijon fakulteti

Toshkent Moliya instituti Andijon fakulteti

CMMT guruh talabasi Sulaymonqulov Asadbekning

Tadqiqot metadologiyasi fanidan tayyorlangan

mustaqil ishi

Mavzu: Gipoteza va uning ilmiy anglashdagi o’rni

Reja:

1.Gipoteza haqida tushuncha

2.Gipotezani qanday shakllantirish mumkin

3. Gipotezani ilmiy anglashdagi o’rni

4.Xulosa

Gipoteza

• Gipoteza (yunoncha: — asos, taxmin) — hodisalarning qonuniy (sababli) bogʻlanishi toʻgʻrisidagi taxminan mulohaza, faraz. Gipoteza ilmiy bilishni rivojlantirish uchun asos boʻladi. Gipotezaning mantiqiy jihatdan tahlil qilish (taqqoslash, analiz va sintez, mavhumlashtirish va umumiylashtirish) asosida bevosita bilimga oʻtish, sababiy bogʻlanish asosida qonuniyatlarni ochish kabi bosqichlari bor. Umumiy gipoteza bir guruh hodisalar, jarayonlar xususiyati va sababi toʻgʻrisidagi, xususiy gipoteza alohida, yakka hodisalar, jarayonlar sababi toʻgʻrisidagi taxmindir.

Gipotezaning asosiy maqsadi - olingan faktlar va ma'lumotlarni iloji boricha eng yaxshi tarzda bog'lash, uning paydo bo'lish sababiga qaratilgan tushuntirishga erishishdir.
Har qanday gipoteza tekshirishni talab qiladi. Natijada uning ehtimolligi ortadi yoki kamayadi, haqiqatligi isbotlanadi yoki rad etiladi. Yangi faktlarni eski nazariyalar bilan izohlash mumkin boʻlmaganda, cheklangan miqdordagi faktlar va kuzatishlarni izohlashda gipotezaga ehtiyoj tugʻiladi. U keyingi bilimlarga, tekshirishlarga yoʻl ochadi, yangi nazariyalar esa yana boshqa gipotezani tugʻdiradi. Gipoteza bilish jarayonining ajralmas qismi sifatida muhim ahamiyatga egadir.

Gipotezalarning turlari.

Shu ma'noda, biz ularning kelib chiqishi yoki maqsadlariga asoslangan gipotezaning turlari, boshqa tomondan esa umumiy nuqtai nazardan gipotezaning turlari bo'lgan ikkita asosiy tasnifni topishimiz mumkin.

Bunday holda biz gipotezalarning jami beshta turini topamiz, ular o'z navbatida bilish uchun muhim bo'lgan kichik tiplarga bo'linadi:

1.Uning ko'lamiga ko'ra gipoteza
2.Uning kelib chiqishiga asoslangan gipoteza
3.Uning chuqurligiga asoslangan gipoteza
4.Tabiiy darajasiga asoslangan gipoteza
5.Uning asosiga oid gipoteza

Gipotezani qanday shakllantirish mumkin

• Gipotezani qanday shakllantirish mumkin

Bu savol juda ko’p chalkashliklarni keltirib chiqaradi. Ba’zi abituriyentlar ularning vazifasi aql-idrokni namoyish qilish va tadqiqot natijalarini bashorat qilish deb hisoblashadi. Ular ma’lumotlar to’playdilar, ba’zi statistik aloqalarni topadilar va keyin ularning farazlari ushbu aloqalar mavjudligidan iborat deb yozadilar. Mutlaqo ma’nosiz voqea.

Ilmiy tadqiqotlarning maqsadi naqshlarni o’rnatishdir. Biz allaqachon mavjud bo’lgan nazariya asosida yoki kundalik g’oyalar asosida psixologik naqsh mavjudligini taxmin qilamiz. To’g’ri ishlab chiqilgan tadqiqotlar bizni “kuch uchun” taxminni sinab ko’rishimizga imkon berishi kerakuni tasdiqlash yoki rad etish. Agar tadqiqot gipotezani rad etish imkoniyatini nazarda tutmasa – bu XATO rejalashtirilgan.

Ilmiy tadqiqotlarning maqsadi naqshlarni o’rnatishdir. Biz allaqachon mavjud bo’lgan nazariya asosida yoki kundalik g’oyalar asosida psixologik naqsh mavjudligini taxmin qilamiz. To’g’ri ishlab chiqilgan tadqiqotlar bizni “kuch uchun” taxminni sinab ko’rishimizga imkon berishi kerakuni tasdiqlash yoki rad etish. Agar tadqiqot gipotezani rad etish imkoniyatini nazarda tutmasa – bu XATO rejalashtirilgan.

• Shuning uchun gipotezaning asosiy maqsadi aql-idrokni namoyish etish emas, balki to’g’ri tadqiqot usulini tanlash va kerakli ma’lumotlarni to’plashdir.

Nazariyani tuzishda yoki tajribani o’rnatishda qo’llaniladigan individual taxminlar yoki taxminlar. Gipotetik bilim ishonchli emas, balki ehtimoliydir va tekshirish va asoslashni talab qiladi. Gipotezalarni isbotlash jarayonida ularning ba’zilari haqiqiy nazariyaga aylanadi, boshqalari o’zgartiriladi, aniqlanadi va aniqlanadi, boshqalari xatolarga aylantiriladi va salbiy natija bo’lsa o’chiriladi

• Nazariyani tuzishda yoki tajribani o’rnatishda qo’llaniladigan individual taxminlar yoki taxminlar. Gipotetik bilim ishonchli emas, balki ehtimoliydir va tekshirish va asoslashni talab qiladi. Gipotezalarni isbotlash jarayonida ularning ba’zilari haqiqiy nazariyaga aylanadi, boshqalari o’zgartiriladi, aniqlanadi va aniqlanadi, boshqalari xatolarga aylantiriladi va salbiy natija bo’lsa o’chiriladi

• Ilmiy tushunishda gipotezaning asosiy roli oʻzgaruvchilar orasidagi hodisa yoki munosabatlar haqida taxminiy tushuntirish yoki bashorat berishdan iborat. U tadqiqotchilarga tadqiqot, tajribalar yoki tadqiqotlarni loyihalash va gipoteza toʻgʻriligini tekshirish uchun maʼlumotlarni toʻplash uchun maxsus savollarni shakllantirishda yordam beradi.

Xulosa

• Xulosa qilib aytadigan bo’lsak, gipotezalar ilmiy tushunishda muhim ahamiyatga ega, chunki ular tadqiqot uchun asos bo’lib xizmat qiladi, tadqiqot harakatlariga rahbarlik qiladi va turli ta’lim sohalarida bilim to’planishiga hissa, qo’shadi.

Etiboringiz uchun raxmat