Toshkent moliya instituti “Audit” kafedrasi

dalolat beradi va korxonaning moliyaviy axborotlarini ro’yxatga olish, qayta ishlash va 
moliyaviy hisobotda umumlashtirish layoqatiga salbiy ta’sir ko’rsatishi mumkin. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 
 
 
 
ICHKI NAZORAT TIZIMI 
SAMARADORLIGIGA TA’SIR 
ETUVCHI OMILLAR 
 
 
Xizmat 
vazifala
rining 
taqsiml
anmaga
n 
ligi 
Xo’jalik 
muomal
alari 
ning 
tekshir 
ilmas ligi 
va zarur 
nazorat 
ning 
o’rnatil 
ma 
ganligi 
qo’y 
maydi 
Nazorat 
amallari
ning 
samara 
sizligi 
Nazorat 
dan 
qochish 
maqsadi 
da 
mansab 
dor 
shaxslar 
tomonida
n nazorat 
amallari
ning 
ataylab 
buzi 
lishi 
Korxona 
rahbar 
iyati yoki 
xodimla 
rining 
ataylab 
qilgan 
xatolari, 
masalan, 
buxgalte 
riya 
yozuv 
larini 
єalbaki 
lash 
tirish 
yoki
almashti 
rish 

---

Auditor mijoz uchun samarali ichki nazorat tizimini yaratish uchun korxonaning 
tashkiliy tuzilmasini, nazorat amallarini va hujjatlashtirishni ishlab chiqishi talab etiladi. 
Auditorlik firmasi ishlab chiqadigan nazorat tizimi bu konsultatsion xizmatlar bo’lib, ularni 
firma o’zining auditorlik funktsiyalariga kiritmaydi.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ushbu uchala tarkibiy qism o’zaro bog’liqlikda axborotlardagi jiddiy xatolarning oldini 
olish, aniqlash va tuzatishni ta’minlaydi.
 
Ichki nazorat tizimi 
tuzilmasi 
Nazorat muhiti
- 
korxonada ichki 
nazorat uchun 
qulay bo’lgan 
o’zaro xizmat 
munosabatlarini 
aniqlaydigan 
belgilar 
yig’indisidir 
Korxonadagi 
buxgalterlik hisobi 
tizimi 
- tegishli 
xo’jalik 
muomalalarini 
yozishga taalluqli 
hisob siyosati va 
amallardir 
Nazorat amallari -
 
korxona xodimlari 
tomonidan 
bajariladigan 
maxsus 
tekshiruvlar 

---

Nazorat muxiti
deganda xo’jalik yurituvchi sub’ekt rahbariyatining xabardorligi, ichki 
nazorat tizimini o’rnatish va qo’llab-quvvatlashga qaratilgan amaliy ishlari tushuniladi. 
Nazorat muhitining ahvoli rahbarlarning ish uslubi, ularning dunyoqarashi, nazorat va 
xodimlar ustidan nazorat maqsadini tushuntirish tizimining samaradorligiga bog’liq.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ichki nazorat tizimi samarali bo’lishi uchun funktsional mas’uliyatlar yoki xizmat 
vazifalarining etarli darajada taqsimlanishi juda muhimdir. Bu nazorat amallari 
samaradorligining muhim sharti hisoblanadi.
Nazorat muhiti elementlari 
Direktorlar 
kengashi, xususan 
uning auditorlik 
komiteti faoliyati 
 
Korxonaning 
boshqaruv 
tuzulmasi 
 
Kadrlar siyosati 
va amaliyot 
nazorat 
boshqaruv 
uslublari, shu 
jumladan ichki 
audit 
tashqi ta’sirlar 
(banklar 
tekshiruvi, soliq 
nazorati) 
boshqaruv 
funktsiyalari va 
mas’uliyatlarni 
taqsimlash
 
uslublari
 
 
Siyosat va 
boshqaruv 
uslublari 

---

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Xizmat vazifalarining mos kelmasligi - bu shunday kombinatsiya bo’lib, unda xatoga 
yo’l qo’ygan yoki axborotni buzib ko’rsatgan xizmatchi o’zining oddiy faoliyati chog’ida bu 
faktlarni yashirishi mumkin. Vazifalar shunday taqsimlanishi kerakki, xizmatchilardan hech 
biri yuqorida sanab o’tilgan to’rtta funktsiyaning ikki yoki undan ortig’ini bajarmasligi 
lozim. Birinchi va to’rtinchi funktsiyalar boshqaruv, ikkinchi funktsiya hisob, uchinchisi esa 
saqlash funktsiyasi hisoblanadi.
 
8
8
-
-
M
M
A
A
V
V
Z
Z
U
U
.
.
AUDITORLIK DALILLAR 
Xo
’j
alik
 mu
oma
la
la
rini a
ma
lg
a 
os
hiris
hg
a 
rux
sa
t 
et
is
h. 
B
u v
azif
ani x
o’
ja
lik
 
mu
o
ma
la
la
rini r
a
smiy
la
shti
rish
 hu
qu
qig
a
 eg
a
 x
o
dim
la
r 
ba
ja
ra
dil
a
r.
 Rux
sa
t 
et
is
h 
ma
’lum
 t
urda
gi muo
ma
la
la
r 
(ma
sa
la
n, 
ba
rc
ha
 t
urda
gi so
tis
h)g
a 
ta
allu
qli
, um
um
iy
, 
y
o
ki ma
x
sus
 (
ma
sa
la
n, 
mu
h
im a
ktiv
ni s
ot
is
hg
a 
rux
sa
t 
et
is
h) 
bo
’lis
hi 
mu
m
kin
 
Xo
’j
alik
 mu
oma
la
la
rini r
o’
yx
at
ga
 o
lis
h. 
K
o’
pchil
ik ko
rx
o-
na
la
rda
 x
o’
ja
lik
 
mu
o
ma
la
la
rini y
o
zish
 (
his
o
b
 y
urit
is
h) 
v
a
 his
o
bo
t 
is
hla
ri 
ko
mp
y
ute
r 
y
o
rda
mid
a
 
ba
ja
rila
di
 
Xo
’j
alik
 f
ao
liy
at
ida
 ko
rx
ona
 ma
bla
g’
la
rinin
g 
sa
qla
nis
h
i-
ni t
a’
min
la
sh. 
B
un
da
 
ko
rx
o
na
g
a
 t
eg
is
hli
 a
ktiv
la
rg
a
 ha
qiq
a
tda
 eg
a
lik
 qil
is
h y
o
ki ula
r 
us
tida
n 
na
zo
ra
t 
o’
rna
tis
h na
za
rda
 t
utila
di
 
Schy
o
tla
rda
 a
ks
 et
tirilg
a
n su
mm
a
la
rni v
a
 ha
qiq
a
tda
 ma
v
jud
 a
ktiv
la
rni v
a
qti
-v
a
qti 
bil
a
n t
a
qq
o
sla
b t
ur
is
h
 
Nazorat amallari samaradorligini belgilovchi mezonlar 

---

 
Auditorlik dalillari 
- auditorlik tashkiloti tomonidan auditorlik 
tekshiruvi vaqtida yig’ilgan va auditorlik xulosasini asoslovchi 
ma’lumot (axborot)lardir. Auditorlik dalillarini olishda moliyaviy 
hisobot ning asosi bo’lgan boshlang’ich hujjatlar va buxgalterlik 
yozuvlari, shuningdek boshqa manbalardan olingan tasdiqlovchi 
ma’lumotlardan foydalaniladi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Auditorlik dalillarini olishga ta’sir etuvchi omillar
 
Xo’jalik yurituvchi sub’ektning buxgalteriya hisobi va 
ichki nazorat tizimi xarakteri, shuningdek daxlsiz va 
nazorat tavakkachiligini baholash 
Auditorlik tashkiloti tomonidan bajariladigan ishlar 
hajmi 
Mavjud ma’lumotning manbasi va ishonchliligi 
 (aniqligi) 

---

 
Auditorlik 
dalillarining 
ishonchliligi 
(aniqligi). 
Auditorlik 
dalillari, agarda hujjatlar va aktivlar, xususiy kapital va 
majburiyatlarning haqiqiy holati bilan tasdiqlanganda, ishonchli 
hisoblanadi.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ta
shqi
 m
anba
la
rd
an olin
ga
n 
aud
ito
rl
ik 
da
lil
la
ri
ni
 t
¤p
la
sh 
(m
a
sa
la
n, 
uch
inch
i s
ha
x
sd
a
n o
li
ng
a
n t
a
sdi
q) i
chki
 m
a
nb
a