Toshkent Moliya Instituti Byudjet hisob va g’aznachilik fakulteti Moliya



Yüklə 132,37 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix22.04.2023
ölçüsü132,37 Kb.
#101440
Pul va banklar maruza



Toshkent Moliya Instituti Byudjet hisob va g’aznachilik fakulteti Moliya 
va moliyaviy texnologiyalar yo’nalishi MMT-95-2k guruh talabasi 
Madaminov Dostonbekning Pul va Banklar fanidan orqaliq nazorat ishi
19-variant 
1. Pul massasi tushunchasi, uning mohiyati 
2. Pul aylanmasi tushunchasi 
3. Qog‘oz pullarning muomalaga kiritilishi. 
Javoblar:
1. Pul massasi — xoʻjalik aylanma-siga xizmat koʻrsatadigan va xususiy 
shaxslar, korxonalar va davlatga tegishli harid va toʻlov vositalarining 
jami hajmi. Pul massasi muomaladagi va jami Pul massasigaboʻlinadi. 
Muomaladagi Pul massasi muayyan davrda, muayyan sanada hara-katda, 
muomalada boʻlgan pul miqdo-rini, jami Pul massasi muomalaga 
chiqarilgan pullarning toʻliq miqdorini bil-diradi. Unga nakd pullar, 
korxonalar va aholining banklarda hisobvaraklarda saqlanayotgan pul 
mablagʻlari, toʻlanishi shart boʻlgan pul majburiyatlari kiradi. Tovar 
ayirboshlash 
va toʻlov-hisobkitob munosabatlari shakllarining 
rivojlanishi bilan muomalada yurgan Pul massasining tarkibi va tuzilmasi 
jiddiy oʻzgarishlarga uchraydi.
Biz kunlik nutkimizda ishlatadigan ”Pul” 
suzining mazmuni iqtisodchilar uchun aloxida moxiyatga ega 
xisoblanadi. YUzaga kelishi mumkin bulgan chalkashlikdan kochish 
maksadida, odatiy foydalanishdan farkli ravishda iqtisodchilar tomonidan 
“Pul” suzini kay tarika ishlatilishini aniklashtirib olishimiz lozim. 
Iqtisodchilar pul (yoki pul massasi) ni cheksiz ravishda tovar va 
xizmatlarni ayirboshlashda, shuningdek karz majburiyatlarini sundirishda 
qullaniladigan umumkabul kilingan tulov vositasi sifatida belgilashadi. 
Dollar banknotalari va veksellardan tashkil topgan nakd pullar tulaligicha 
ushbu karashga mos keladi va pullarning bir turi xisoblanadi. Kuplab 


odamlar pul xakida gapirishganda, nakd pullarni nazarda tutishadi. (kogoz 
pullar va tangalar).Agarda, masalan, kimdir sizning oldingizga kelib, 
shunday desa “ Pulingiz yoki xayotingiz” , “Pul” deganda aynan nimani 
nazarda tutdingiz? ” deyishdan tiyilgan xolda siz tezda barcha 
pullaringizni unga tutasiz. 
Iqtisodchilar pulning moxiyatini fakatgina nakd pullar bilan 
cheklanishini juda xam tor deb xisoblashadi. CHeklar xarid uchun tulov 
vositasi sifatida ishlatilganligi bois, chek depozitlari xam pul urnida 
kuriladi. Ammo pulning moxiyatini yanada kengrok aniklash zarur: 
xattoki amaliyotda jamgarma depozitlar nakd pullar va chek depozitlarga 
tezda aylanganligi bois pulning urnidaishlatilishi mumkin. SHunday kilib, 
iqtisodchilar pul yoki pul massasining umumiy va anik tushunchasiga ega 
emaslar. 
“Pul” suzi tez-tez “boylik” suzi bilan sinonim sifatida ishlatilishi, 
tushunchaning moxiyatini yanada murakkablashtiradi. Odamlar 
tomonidan “Joe juda xam boy – uning juda kup puli bor”suzining 
aytilishi, nafakat uning nakd puli va bankdagi depozitida kup mablag 
borligini, balki aksiyalari, obligatsiyalari, turtta mashinasi, uchta uyi va
yaxtasi borligini bildiradi. Uz navbatida, nakd pullar “pul” suzining tor 
ma’nosini anglatsada, ushbu suzning “boylik” ma’nosida ishlatilishi juda 
xam keng ma’nosini bildiradi. Iqtisodchilar pullarni (nakd 
kurinishida,talab kilib olinguncha depozitlar va boshkalar) sotib olish 
uchun ishlatiladigan va boylik – jamgarilgan mulkning kiymati sifatida 
farklashadi.
2.
Pul aylanmasi – bu pullarning naqd va naqdsiz shakildagi uzluksiz 
harakatlarning 
yig‘indisidir.
I. SHakerning ta’rif berishicha, pul aylanmasi bu pullarning naqd va naqd 


bo‘lmagan shakllardagi doiraviy aylanish jarayoni bo‘lib, bunda pullar 
muomala vositasi va to‘lov funksiyasini bajaradi. Pulning bir qo‘ldan 
ikkinchi qo‘lga o‘tishini SHaker doiraviy aylanish- deb atadi. Pullarning 
bir subektdan ikkinchi subektga otishi. Pulning doiraviy aylanishi 
takrorlanishi pulning aylanishi deyiladi. Pul aylanmasidan tashqari to‘lov 
aylanmasi degan tushuncha mavjud.To‘lov aylanmasi pul aylanmasiga 
qaraganda keng tushuncha. To‘lov aylanmasi-bu pul shaklidagi 
mablag‘larning va pul bozori instrumentlarning vositasida amalga 
oshirilgan to‘lovlarning yig‘indisidir. 
Qiymatning qog‘oz – pul shakli. Dastlabki qog‘oz pullarni 
muomalaga chiqarilishi taxminan X asrning oxiri XI asrning boshlariga 
to‘g‘ri keladi. SHu davrdan boshlab, muomaladagi oltin va kumush pullar 
o‘rnini qog‘oz pullar egallay boshladi. Muomalada oltin va kumush amal 
qilgan sharoitda ular bilan parallel ravishda to‘lov vositasi sifatida qog‘oz 
pullarni kirib kelishining sabablari sifatida quyidagilarni ta’kidlash lozim: 

qimmatbaho metallarni olib yurish, saqlash va xavfsizligini 
ta’minlash yuzasidan muammoli holatlarning vujudga kelishi; 

oltin va kumush muomalada qo‘ldan qo‘lga o‘tishi natijasida 
edirilib, o‘zining dastlabki hajmi va xossasini yo‘qotishi; 

qimmatbaho metallar zebu ziynat va boylik timsolida muomaladan 
chiqib ketishi;

iqtisodiy taraqqayotning yuqori darajada rivojlanishi natijasida 
tovar va xizmatlar massasining qimmatbaho metallar (oltin, kumush) 
massasiga nisbatan shiddat bilan ortib borishi. 
Dastlab muomalaga chiqarilgan qog‘oz pullarning asosi oltin bilan 
ta’minlangan bo‘lib, ushbu pullar bilan birgalikda oltin tangalar ham 
muomalada ishtirok etgan.
Qog‘oz pullar mustaqil qiymatga ega bo‘lmasdan, ular davlatning 
qonuniy hujjatlari asosida mamlakatda to‘lov va muomala vositasi rolini 
bajaradi. SHuning uchun qog‘oz pullarning qiymati o‘zgaruvchanlik
xususiyatiga ega bo‘lib, u mamlakat ichki bozorida chet el valyutasiga 
bo‘lgan talab va taklif, milliy iqtisodiyotning barqarorligi hamda ijtimoiy 
– iqtisodiy holatlar ta’sirida o‘zgarib turadi. Bu uning sotib olish 


qobiliyatining mustahkamligi, inflyasiya darajasi va boshqa iqtisodiy 
ko‘rsatkichlarda namoyon bo‘ladi.

Yüklə 132,37 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin