Toshkent Moliya Instituti Ekonometrika fanidan prezintatsiya Bajardi: A. Azamat

Toshkent Moliya Instituti Ekonometrika fanidan prezintatsiya

Bajardi:A.Azamat

Mavzu:Ekonometrik tadqiqotlarda juft korrelatsiya

• Iqtisodiy-ijtimoiy jarayonlarda bog’likliklar turlarini o’rganish
• Korrelyatsiya koeffitsientining turlari va hisoblash usullari
• Chiziqli va chiziqsiz regression bog’lanishlar

Reja:

Iqtisodiy-ijtimoiy jarayonlarda bog’likliklar turlarini o’rganish

Ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlar o’rtasidagi o’zaro bog’lanishlarni o’rganish ekonometrika fanining muhim vazifalaridan biridir. Bu jarayonda ikki xil belgilar yoki ko’rsatkichlar ishtirok

etadi, biri bog’liq bo’lmagan o’zgaruvchilar, ikkinchisi bog’liq o’zgaruvchilar hisoblanadi. Birinchi

turdagi belgilar boshqalariga ta’sir etadi, ularning o’zgarishiga sababchi bo’ladi. shuning uchun ular

omil belgilar deb yuritiladi, ikkinchi toifadagilar esa natijaviy belgilar deyiladi. Masalan,

iste’molchining daromadi ortib borishi natijasida uning tovar va xizmatlarga bo’lgan talabi oshadi.

Bu bog’lanishda talabning ortishi natijaviy belgi, unga ta’sir etuvchi omil, ya’ni daromad esa omil

belgidir.

Omillarning har bir qiymatiga turli sharoitlarida natijaviy belgining har xil qiymatlari mos

keladigan bog’lanish korrelyatsion bog’lanish yoki munosabat deyiladi. Korrelyatsion

bog’lanishning xarakterli xususiyati shundan iboratki, bunda omillarning to’liq soni noma’lumdir.

Shuning uchun bunday bog’lanishlar to’liqsiz hisoblanadi va ularni formulalar orqali taqriban ifodalash mumkin, xolos.

Shuning uchun bunday bog’lanishlar to’liqsiz hisoblanadi va ularni formulalar orqali taqriban ifodalash mumkin, xolos.

Korrelyatsiya so’zi lotincha correlation so’zidan olingan bo’lib, o’zaro munosabat, muvofiqlik, bog’liqlik degan ma’noga ega.

Ikki hodisa yoki omil va natijaviy belgilar orasidagi bog’lanish juft korrelyatsiya deb ataladi.

Korrelyatsion bog’lanishlarni o’rganishda ikki toifadagi masalalar ko’ndalang bo’ladi. Ulardan

biri o’rganilayotgan hodisalar (belgilar) orasida qanchalik zich (ya’ni kuchli yoki kuchsiz)

bog’lanish mavjudligini baholashdan iborat. Bu korrelyatsion tahlil deb ataluvchi usulning vazifasi

hisoblanadi.

Korrrelyatsion tahlil deb hodisalar orasidagi bog’lanish zichlik darajasini baholashga aytiladi.

Omillarning uzaro boglanishi 2 turga bulinadi: funktsional boglanish va korrelyatsion boglanish.

Yunalishlarning o’zgarishiga karab, bog’lanishlar ikki turga bo’linadi: to’gri bog’lanish va teskari bog’lanishlar.

Analitik ifodalarning ko’rinishlariga qarab ham bog’lanishlar ikki turga bo’linadi: to’g’ri

chiziqli va chiziksiz bog’lanishlar.

Fuktsional bog’lanishlarda bir o’zgaruvchi belgining har qaysi qiymatiga boshqa o’zgaruvchi belgining anik bitta qiymati mos keladi

Korrelyatsiya koeffitsientining turlari va hisoblash usullari

Korrelyatsion tahlil korrelyatsiya koeffitsientlarini aniqlash va ularning muhimligini,

ishonchliligini baholashga asoslanadi. Bog’lanishlar chiziqli bo’lsa, u holda bog’lanish zichligi

baholashda korrelyatsiya koeffitsientidan foydalanish mumkin:

bu erda, x va y mos ravishda x va y o’zgaruvchilarning o’rtacha kvadratik chetlanishidir va

ular quyidagi formulalar yordamida hisoblanadi:

Korrelyatsiya koeffitsienti (r) –1 dan +1 oralig’ida bo’ladi. Agar r  0 bo’lsa omillar o’rtasida bog’lanish mavjud emas, 0  r 1 bo’lsa, to’g’ri bog’lanish mavjud 1 r  0 - teskari bog’lanish mavjud r 1 funktsional bog’lanish mavjud.

Korrelyatsiya koeffitsienti (r) –1 dan +1 oralig’ida bo’ladi. Agar r  0 bo’lsa omillar o’rtasida bog’lanish mavjud emas, 0  r 1 bo’lsa, to’g’ri bog’lanish mavjud 1 r  0 - teskari bog’lanish mavjud r 1 funktsional bog’lanish mavjud.

Bog’lanish zichlik darajasi odatda quyidagicha talqin etiladi. Agar 0,2

gacha – kuchsiz bog’lanish;

0,20,4 – o’rtacha zichlikdan kuchsizroq bog’lanish;

0,40,6 – o’rtacha bog’lanish;

0,60,8 – o’rtachadan zichroq bog’lanish;

0,80,99 – zich bog’lanish.

Chiziqli va chiziqsiz regression bog’lanishlar

Ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlar o’rtasida bog’lanishlarni o’rganishda quyidagi funktsiyalardan foydalaniladi

E’tiboringiz uchun rahmat