Toshkent moliya instituti g. Xamdamova, O. Astanakulov, A. Matchanov innovatsion menejment

Jami 
investit
siyalar 


Budjet 
mablag‟la
ri 


Nobudjetja
mg‟armalar
mablag‟lari 

Tashkilotla
rmablag‟la
ri 


Buyurtmac
hilar 
mablag‟lari 


Xorijiyinve
storlar 
mablag‟lari 

2000
100

39,6
1,5
14,2
44,3
0,4
2001
100
38,6
1,1
12,9
47,2
0,2
2002
100
41,9
2,4
18,1
37,1
0,5
2003
100
41,5
3,9
13,8
40,1
0,7
2004
100
38,7
5,6
27,6
27,6
0,5
2005
100
44,7
6,5
17,2
31
0,6
2006
100
51,1
6,3
15,9
23,8
2,9
2007
100
47
4
19,5
16,2
13,3
2008
100
46,9
5,4
20,5
25,6
1,6
2009
100
53,8
2,8
17,7
23,6
2,1
2010
100
60,7
5
10,7
21,1
2,5
2011
100
63,2
2,5
12,2
21,7
0,4
2012
100
56,9
2,3
16,8
23,4
0,6
2013
100
58,8
1,4
19,8
19,1
0,9
2014
100
57,8
3,9
21,6
15,9
0,8
Qimmatli qog‘ozlar emissiyasi vositasida investitsion kreditni bozorga
tegishli qarz majburiyatlari bilan almashtiriladi, bu innovatsion loyihaga
investitsiyalanayotgan
moliyaviy
resurslar
tarkibini
optimallashtirishga
ko‘maklashadi. Bozor munosabatlarini rivojlanishi bilan xatarli (venchurli)
sarmoyalar fondlarini innovatsion tadbirkorlikning adekvat o‘ziga xosligi
sifatida yaratish uchun haqiqiy sharoitlar vujudga keladi.
Xatarli kapital fondlaridan pul resurslarini foizsiz asosda ularning qaytarilish
kafolatisiz berish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Venchur investorlarning tahlikasi
yuqori, ammo omadli bo‘lgan taqdirda g‘oyat katta foyda bilan
kompensatsiyalanadi. Statistik ma‘lumotlar shuni ko‘rsatadiki, 15% holatlarda
venchur kapital to‘liq yo‘qotiladi, 25% da tahlikali firma rejalashtirilganidan
kattaroq muddat davomida zarar ko‘radi, 30% da mo‘‘tadil foydaga, qolgan 30%da
192
Shadiyeva D. The theory of innovative development and its influence on R&D financing// Iqtisodiyot nazariyasi
muammolari: talqini va yechimlari: oily o‘quv yurtlariaro ilmiy-amali konferensiya materiallari – Toshkent, 2015. –
97 b.

---

---

323
g‘oyatda katta (―tahlikali kapital‖dan 30-200 barobar ko‘p bo‘lgan) miqdordagi

foydaga ega bo‘ladi. Venchur moliyalashtirishni amalga oshirishda loyihalarni
puxta tanlash, shuningdek bir vaqtning o‘zida ro‘yobga chiqarishning har xil
bosqichlarida turgan bir nechta innovatsion loyihalarga mablag‘ kiritish hisobidan
tahlikani pasaytirishga erishish mumkin.
Moliyaviy lizing - qarz mablag‘larini uzoq muddatli kredit ko‘rinishida jalb
qilish amali bo‘lib, u natural shaklda va bo‘lib-bo‘lib to‘lash sharti bilan beriladi.
Forfeyting - bu tijorat kreditini bank kreditiga transformatsiyalash
operatsiyasidir. Operatsiyaning mohiyati shundaki, bitim tuziladigan vaqtda
tasarrufida kerakli miqdordagi moliyaviy resurslar summasi mavjud bo‘lmagan
xaridor sotuvchiga bitim obyektining qiymatiga va kechiktirilgan to‘lov foizlariga
teng summada, ya‘ni tijorat kreditini berganlik uchun veksellar to‘plamini yozib
beradi. Boshlang‘ich xo‘jalik yurituvchi subyektlar, innovatsion korxonalar va
tashkilotlar o‘zining faoliyatini uzoq muddatli istiqbolda eng yuqori foyda ga ega
bo‘lishdan iborat bo‘lgan-lokal maqsadlariga erishish yo‘nalishida tashkil qiladilar.
Innovatsiyalarning samaradorligi innovatsion faol korxonalarning ishlab
chiqarishni xo‘jalik va moliyaviy faoliyatining pirovard natijalari bo‘yicha
baholanadi.